فهرست مطالب

چکیده. ۱

مقدمه : ۲

فصل اول.. ۴

کلیات… ۴

۱-۱) موضوع تحقیق : ۵

۱-۲) بیان و تعریف موضوع : ۵

۱-۳) اهداف تحقیق : ۶

۱-۴) فرض تحقیق.. ۶

۱-۵) قلمرو علمی تحقیق.. ۶

۱-۵-۱) قلمرو مکانی : ۷

۱-۶) متدولوژی تحقیق : ۷

۱-۶-۱) روش تحقیق: ۷

۱-۶-۲) روش گردآوری اطلاعات: ۸

۱-۷) محدودیت های تحقیق : ۸

فصل دوم. ۹

مروری بر ادبیات تحقیق.. ۹

پیشگفتار: ۱۰

۲-۱) کلیات… ۱۱

۲-۱-۱) اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. ۱۱

۲-۱-۲) مزایای فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. ۱۱

۲-۲) گام های فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. ۱۳

۲-۲-۱) ساختن سلسله مراتبی.. ۱۳

۲-۲-۱-۱ ) انواع سلسله مراتبی ها ۱۴

۲-۲-۱-۲) روش ساختن یک سلسله مراتبی.. ۱۵

۲-۲-۲) محاسبه وزن در فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. ۱۵

۲-۲-۲-۱) روش های محاسبه وزن نسبی.. ۱۵

۲-۲-۲-۱-۱) روش حداقل مربعات… ۱۶

۲-۲-۲-۱-۲) روش حداقل مربعات لگاریتمی.. ۱۷

۲-۲-۲-۱-۳) روش بردار ویژه. ۱۸

۲-۲-۲-۱-۴) روش های تقریبی.. ۱۹

۲-۲-۲-۲) محاسبه وزن نهایی : ۲۰

۲-۲-۳) محاسبه نرخ ناسازگاری… ۲۰

۲-۲-۳-۱) ماتریس سازگار ۲۰

۲-۲-۳-۲) ماتریس ناسازگار ۲۱

۲-۲-۳-۳) الگوریتم محاسبه نرخ ناسازگاری یک ماتریس…. ۲۲

۲-۲-۳-۴)الگوریتم محاسبه نرخ ناسازگاری یک سلسله مراتبی.. ۲۳

۲-۴) سیستمهای غیر خطی یا شبکه ها ۲۳

۲-۵) تئوری مطلوبیت… ۲۴

۲-۵-۱) مفهوم مطلوبیت و رابطه اش با ارزش کالاها و خدمات… ۲۴

۲-۵-۲) نظریه کاردینالی مطلوبیت… ۲۵

۲-۵-۳) نظریه اردینالی مطلوبیت… ۲۵

۲-۵-۴) مطلوبیت کل و مطلوبیت نهایی.. ۲۵

۲-۵-۵) نرخ نهایی جانشینی.. ۲۸

۲-۵-۶) رابطه بین نرخ نهایی جانشینی با مطلوبیت نهایی.. ۲۹

۲-۶) بررسی سوابق گذشته. ۳۰

۳-۱) تجزیه و تحلیل فرایند سلسله مراتبی.. ۳۶

۳-۱) تجزیه و تحلیل فرایند سلسله مراتبی.. ۳۷

۴-۱) نتیجه گیری… ۵۳

۴-۲) پیشنهادات… ۵۳

فهرست منابع: ۵۵

۱-۱- تصمیم‌گیری چیست… ۵۶

۱-۱- تصمیم‌گیری چیست… ۵۷

۱-۱-۱- مقدمه و کلیات… ۵۷

۱-۱-۲- تعریف تصمیم گیری و مراحل آن.. ۵۷

۱-۱-۳- ویژگیهای یک تصمیم خوب… ۵۹

۱-۱-۴- انواع تقسیمات در تصمیم گیری… ۶۰

۱-۱-۴-۱- تصمیم های برنامه ریزی شده و نشده. ۶۰

۱-۱-۴-۲- تصمیمات فردی و گروهی.. ۶۳

۱-۱-۴-۲-۱- تصمیمات فردی… ۶۳

۱-۱-۴-۲-۲- تصمیم گیری گروهی.. ۶۴

۱-۱-۵- مدلهای کلان تصمیم گیری… ۷۰

۱-۱-۵-۱- مدل راضی کننده. ۷۱

۱-۱-۵-۲- مدل علاقه ضمنی.. ۷۳

۱-۱-۵-۲- مدل علاقه ضمنی.. ۷۴

۱-۱-۵-۳- مدل حداکثر بهره گیری (بهینه سازی) ۷۶

۱-۱-۶- محیطهای کلان تصمیم گیری… ۸۰

۱-۱-۶-۱- قطعی و معین.. ۸۰

۱-۱-۶-۲- تحت ریسک…. ۸۰

۱-۱-۶-۳- عدم قطعیت… ۸۱

۱-۲- تعریف MCDM و مفاهیم اولیه آن.. ۸۱

۱-۲-۱- تعریف تصمیم گیری چند معیاره. ۸۱

۱-۲-۲- تعاریف و مفاهیم اولیه. ۸۲

۱-۲-۲-۱- هدف بصورت یک تابع (Objective). 82

۱-۲-۲-۲- راه حل بهینه (Optimal Solution). 82

۱-۲-۲-۳- آلترناتیو. ۸۳

۱-۲-۲-۴- معیار ۸۳

۱-۲-۲-۶- راه حل برتر (Preferred Solution). 83

۱-۲-۲-۷- راه حل رضایت بخش (Satisfying Solution). 83

۱-۲-۲-۸- راهحل موثر (غیرمسلط) ۸۴

۱-۲-۳- مراحل آمادهسازی ماتریس تصمیمگیری… ۸۴

۱-۲-۳-۱- تبدیل معیارهای کیفی به کمی.. ۸۴

۱-۲-۳-۱-۱- خطکش مقیاس…. ۸۴

۱-۲-۳-۱-۲- منطق فازی (Fuzzy Logic) 85

۱-۲-۳-۲- نرمالیزه کردن.. ۸۶

۱-۲-۳-۲-۱- نرمالیزه کردن برداری… ۸۶

۱-۲-۳-۲-۲- نرمالیزه کردن خطی.. ۸۶

۱-۲-۳-۲-۳- روش سوم نرمالیزه کردن.. ۸۷

۱-۲-۳-۳- وزندهی.. ۸۷

۱-۲-۳-۳-۱- روش آنتروپی.. ۸۷

۱-۲-۳-۳-۲- روش مقایسات زوجی.. ۸۸

۱-۳- انواع تکنیکهای MCDM…. 88

۱-۳-۱-۱- روش Dominance. 89

۱-۳-۱-۲- روش Maximin.. 89

۱-۳-۱-۳- روش Maximax.. 89

۱-۳-۱-۴- روش Conjunctive. 89

۱-۳-۱-۵- روش Disjunctive. 90

۱-۳-۱-۶- روش Lexicography.. 90

۱-۳-۱-۷- روش حذفی.. ۹۰

۱-۳-۲- تکنیک های تعاملی.. ۹۱

۱-۳-۲-۱- روش مجموع ساده وزین (SAW). 91

۱-۳-۲-۲- روش TOPSIS.. 92

۱-۳-۲-۳- روش ELECTRE… 92

۱-۳-۲-۴- روش AHP.. 93

۱-۳-۲-۵- روش DEMATEL.. 93

۱-۳-۲-۶- روش NAIADE… 94

۱-۳-۳- تکنیکهای پیشرفته تعاملی.. ۹۴

۱-۳-۳-۱- روش EVAMIX… 94

۱-۳-۳-۲- روش MAVT… 95

۱-۳-۳-۳- روش UTA… 95

۱-۳-۳-۴- روش MAUT… 95

۱-۳-۳-۵- روش SMART… 95

۱-۳-۳-۶- روش ORESTE… 96

۱-۳-۳-۷- روش PROMETHEE… 96

۱-۳-۳-۸- روش REGIME… 96

۱-۳-۳-۹- روش PAMSSEM…. 96

۱-۳-۴- مقایسه تکنیکهای MCDM…. 97

چکیده

از آنجا که اتخاذ تصمیم صحیح و به موقع  می تواند تاثیر به سزایی در زندگی شخصی و اجتماعی انسانها داشته باشد ضرورت وجود یک تکنیک قوی که بتواند انسان را در این زمینه یاری کند کاملا محسوس می باشد. یکی از کار آمد ترین این تکنیک ها فرایند تحلیل سلسله مراتبی (Analytical hierarchy process ) است که برای اولین بار توسط توماس ال ساعتی در دهه ی ۱۹۷۰ مطرح شد. این تکنیک بر اساس مقایسه های زوجی بنا نهاده شده و امکان بررسی سناریو های مختلف را به مدیران می دهد.

این فرایند با توجه به ماهیت ساده و در عین حال جامعی که دارد مورد استقبال مدیران و کاربران مختلف قرار گرفته است، لذا در این پایان نامه سعی شده است تا با نگرشی متفاوت در مقایسه ی دو به دوی معیار ها و زیر معیار ها در این فرایند نتایج حاصل از این روش به واقعیت موجود نزدیک تر شود. بر همین اساس با توجه به اینکه هر معیار یا زیر معیاری در این فرایند در سطوح مختلف دارای مطلوبیت متفاوتی می باشد پس بهتر است با توجه به مطلوبیت معیار ها در هر سطح آنها را دو به دو با هم مقایسه کرد.

جهت آزمایش نتایج حاصل از این کار پژوهشی تکنیک حاصله به صورت حل یک مسئله پیاده گردیده که در این پایان نامه موجود می باشد.

 

 

 

 

مقدمه :

دنیای اطراف ما مملو از مسائل چند معیاره است و انسانها همیشه مجبور به تصمیم گیری در این زمینه ها هستند. بطور مثال هنگام انتخاب شغل معیار های مختلفی مانند در امد، موقعیت اجتماعی، خلاقیت و ابتکار و… مطرح می باشند که فرد تصمیم گیرنده گزینه های مختلف را باید بر طبق این معیار ها بسنجد. در تصمیم گیری های کلان مانند تنظیم بودجه ی سالانه ی کشور نیز متخصصین اهداف مختلفی مانند امنیت، اموزش توسعه ی صنعتی و… را تعقیب نموده و مایلند که این اهداف را بهینه نمایند.

در زندگی روز مره مثالهای فراوانی از تصمیم گیری با معیار های چند گانه وجود دارد. در بعضی موارد نتیجه تصمیم گیری به حدی مهم است که بروز خطا ممکن است ضرر های جبران ناپذیری را بر ما تحمیل کند از این رو لازم است که تکنیک یا تکنیک های مناسبی برای انتخاب بهینه و تصمیم گیری صحیح طراحی شود تا تصمیم گیرنده بتواند به بهترین انتخاب ممکن نزدیک تر شود.

روش AHP که بر اساس تحلیل مغز انسان برای مسائل پیچیده و فازی می باشد توسط محققی بنام«توماس ال ساعتی » در دهه ی ۱۹۷۰ پیشنهاد گردیده است.

فرایند تحلیل سلسله مراتبی یکی از جامع ترین سیستم های طراحی شده برای تصمیم گیری با معیار های چند گانه است زیرا این تکنیک امکان فرموله کردن مسئله را به صورت سلسله مراتبی فراهم می کند و همچنین امکان در نظر گرفتن معیار های مختلف کمی و کیفی را در مسئله دارد این فرایند گزینه های مختلف را در تصمیم گیری دخالت داده و امکان تحلیل حساسیت روی معیار ها و زیر معیار ها را دارد، علاوه بر این بر مبنای مقایسه ی زوجی بنا نهاده شده که قضاوت و محاسبات را تسهیل می نماید، همچنین میزان سازگاری و نا سازگاری تصمیم را نشان می دهد که از مزایای ممتاز این تکنیک در تصمیم گیری چند معیاره می باشد.

نوع مقایسه زوجی ما بین معیارها و زیر معیارها به صورت خطی بوده و به عنوان مثال اگر ترجیح عنصر A بر عنصرB  همواره برابر n باشد ترجیح عنصر B بر عنصر A همواره برابر ۱/n خواهد بود در حالیکه در سطوح مختلف از عنصر A  مطلوبیت عنصر B  دستخوش تغییر است و در این تحقیق سعی شده که بر اساس تئوری مطلوبیت که یکی از پر کاربرد ترین تئوری ها در علم اقتصاد خرد میباشد مقایسه ای دقیق تر ما بین معیار ها و زیر معیار ها انجام پذیرد و وزن نسبی هر یک از معیارها با استفاده از تابع مطلوبیت بین هر دو معیار بدست می آید.

پیاده سازی روش تحلیل سلسله مراتبی AHP امکان دسترسی به اهداف بهینه را به تصمیم گیرنده می دهد این فرایند طوری طراحی شده که با ذهن و طبیعت بشری مطابق و همراه می شود و با آن پیش می رود این فرایند مجموعه ای از قضاوت ها و ارزش گذاری های شخصی به یک شیوه منطقی می باشد به طوری که می توان گفت این تکنیک از یک طرف وابسته به تصورات شخصی و تجربه جهت شکل دادن و طرح ریزی سلسله مراتبی یک مسئله بوده و از طرف دیگر به منطق درک و تجربه جهت تصمیم گیری و قضاوت نهایی مربوط می شود.

۱-۱) موضوع تحقیق :

تجزیه و تحلیل فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP و برطرف نمودن نقاط ضعف این روش تصمیم گیری به کمک تئوری مطلوبیت در جهت ارائه روش اجرایی.

۱-۲) بیان و تعریف موضوع :

فرایند تحلیل سلسله مراتبی با تجزیه مسائل مشکل و پیچیده، آنها را به شکلی ساده تبدیل کرده و به حل آنها می پردازد. این روش کاربردهای فراوانی در مسائل اقتصادی و اجتماعی پیدا کرده است و در سالهای اخیر در امور مدیریتی نیز به کار رفته است.

اصولا جهت حل یک مسئله از طریق AHP ابتدا یک نمایش گرافیکی به صورت سلسله مراتبی ایجاد شده و سپس عناصر هر سطح نسبت به عنصر مربوط خود در سطح بالاتر به صورت زوجی مقایسه شده و وزن آنها محاسبه می گردد و در نهایت پس از تعیین اولویتها باید سازگاری سیستم مورد بررسی و قضاوت قرار گیرد.

در این پایان نامه جهت مقایسه دو به دوی عناصر نسبت به عنصر سطح بالاتر خود به جای روابط خطی از مطلوبیت هر یک از عناصر در مقادیر مختلف استفاده شده است.

۱-۳) اهداف تحقیق :

اصولا در فعالیت های روزانه اعم از اقتصادی، اجتماعی و… استفاده از تکنیک های تصمیم گیری جهت رسیدن به اهداف بهینه یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.

در فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP سعی شده برای بدست آوردن وزن نسبی معیارها و در نهایت اولویت ها در جهت رسیدن به هدف روشی مورد استفاده قرار گیرد تا دقت تصمیم گیری از طریق AHP افزایش یافته و فرد به انتخاب بهینه تری دست پیدا کند. اما اگر بخواهیم اهداف پیگیری شده در این کار پژوهشی را دسته بندی کنیم باید بگوییم :

۱- تحلیل و بررسی دقیق فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP

۲- مشخص نمودن نقاط ضعف این فرایند

۳- ارائه روشی بهبود یافته بر اساس تحلیل های علمی و تئوری مطلوبیت

۱-۴) فرض تحقیق

می توان فرض مسئله مورد پژوهش را بدین گونه بیان کرد :

آیا استفاده از تابع مطلوبیت در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP منجر به افزایش اثر بخشی روش خواهد شد ؟

۱-۵) قلمرو علمی تحقیق

این تحقیق به ارائه یک مدل و الگوریتم جدید جهت محاسبه اوزان نسبی معیارها از طریق مقایسه دوبه دوی آنها در فرایند تحلیل سلسله مراتبی  AHP می پردازد در این راستا جهت تجزیه و تحلیل تکنیک موجود و دستیابی به نقاط قوت و ضعف این تکنیک، اقدام به بررسی قدم به قدم فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP نموده است لذا در این راستا قلمرو تحقیق را می توان به تمام مباحث مهندسی و مدیریتی که به نحوی با این بحث در ارتباط هستند لحاظ نمود.

۱-۵-۱) قلمرو مکانی :

جهت اجرای این پژوهش کاربردی اطلاعات به صورت کتابخانه ای جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و برای بررسی نتایج حاصله یک مسئله به صورت امتحان حل می گردد.

۱-۵-۲) قلمرو زمانی : این پژوهش مستقل از قلمرو زمانی بوده و می تواند تا زمانیکه روش بهتری به جای آن پیشنهاد گردد مورد استفاده قرار گیرد.

۱-۶) متدولوژی تحقیق :

۱-۶-۱) روش تحقیق:

90,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد