تاثیر قرآن بر سلامت  روانی

در تفکر اسلامی  عقیده بر این است  که ویژگی های منحصر به فرد  انسان و ساختار زندگی وی ، به گونه ای است  که برای  رفتار های اجتماعی و فردی خویش ، وهمچنین برای سعادت ابدی نیازمند راهنمایی الهی و قوانین و ضوابطی است  که از سوی خداوند  توسط وحی تامین گردد بدهی است  که سخن  برخلقت  ناقص انسان نیست تا وحی برای  تکمیل کمبود های  انسان از  جهت آفرینش  مورد نظر باشد  بلکه وحی و قرآن ،و قوانین  و نیاز های انسان  و جامعه انسانی  را مورد بررسی قرار می دهد که انسان را از ناموس فطری دور می سازد ، و فطرت آدمی  را به  فساد تباهی می کشاند  به این ترتیب هدف قرآن باز گردانیدن انسان  به فطرت پاک و برگردانیدن  قوانین ناقص بشری به قانون الهی  است ، و لذا قرآن ، کتاب آموزش  نظریه ای  نیست که در تلاش  چیره شدن  بر طبیعت  بوسیله اندیشه  و نظر باشد ، و زمیه برای  غلبه روح بر ماده فراهم کند .بلکه تلاش قرآن  در آن است  که ایمان  را بر اساس  هماهنگی  میان  محسوسات  و معقولات  بنا کند ، به گونه ای که انسان با داشتن ایمان نه تها در جهان غیب به سر نبرد ،و همه زندگیش را هم در جهان خالص ماده نگذراند ،بلکه  در زندگی  میان نیروها و طبیعت ها تعدل  ایجاد کند ، و معنویت را درهمه جای زندگی مادی فراهم گرداند .

وضعیت موجود گرچه از تدوثین  روانشناسی به عنوان  یک علم ، مدت زمان زیادی نمی گذرد  و در این فاصله ، تحقیقات چشم گیری صورت پذیرفته  و دست آورد های گرانبهایی در اختیار محققان  قرار گرفته است ، اما انسان  هنوز بسیاری  از علومی را می بایست بیاموزد ،  نیاموخته است  وعلی رغم  کوشش های فراوان  که درزمینه های تعلیم وتربیت و پرورش انسانها به عمل آمده ، اما این تلاش ها کامل نبوده ومورد انتظار و متناسب  با نیاز های فطری انسان  را به بار نیاورده است ،  بلکه هنوز جرائم ، انحرافها و مشکلات  روحی وروانی وجود دارد و در برخی  موارد به صورت  روز افزونی روبه گسترش است . حاکمیت رویکرد  مادی بر روان شناسی غربی علی رغم  ظهور مکاتب متنوع در این گسترده ، موجبات ناکامی روان شناسی را در بسیاری از زمینه های روحی و روانی  در کمک به انسان و حل مشکلات و اختلالات روانی او را فراهم کرده است ، به گونه ای که این زمزمه معمولا شنیده میشود  که میانگین بهبود بیماران عصبی ، عملا ثابت و راکد  مانده  است .اما خوشبختان در میان  صاحبنظران علوم اجتماعی ، گرایشها حاکی ز توجه بیشتر به دین برای دست یابی به سلامت روان و درمانروان و درمان بیماری ها پیدا شده است  ایشان معتقد اند ، در ایمان  به خدا  نیروی خارق العاده ای وجود دارد که نوعی قدرت معنوی به انسان  می بخشد که در تحمل سختیهای زندگی اورا کمک  می کند  و از نگرانی  و اظطرابی که بسیاری  از ردم قرن ما در  معرض ابتلای  آن هستند دور می سازد  در همین راستا کارل یونگ ، روانکاو مشهور می گوید :در طول سی سال گذشته افراد زیادی از ملیت های مختلف  جهان متمدن ،با من مشورت کرده اند به جرائت می توانم بگویم  که تک تک آنها به این دلیل قربانی  بیماری روانی شده بودند  که آن چیزی را که ادیان  در هر زمانی  به پیروان خود دهند ،فاقد بودند  و فرد فرد آنها وقتی که به دین ودیدگاهای دینی بازگشته بودند به طور کامل درمان شدند . مامعتقدیم درست است که روان  شناسی در تمام زوایای  زندگی بشری حضور یافته  است به گونه ای که  انسان از هیچ کدام بی نیاز نیست . ولی باید  توجه داشت  که در سلسله مراتب  تکاملی موجودات ، هرقدر بالاتر برویم ،پیچیدگی و درنتیجه پیش بینی ناپذیریها ،بیشتر میشود ،بعد انسانی انسان ،و قانون مندی  های حاکم برآن ، با دیگر موجودات  جهان هستی ، قابل مقایسه  نخواهد بود ، از همین رو  باید توجه داشت  که روانشناسی  محصول دست بشر  است که  به عنوان یک علوم تجربی ،فضای بسیار محدود را پیش پای خود قرار داده  است ، در حالیکه دین  تبیین و تنظیم سبک زندگی  انسانها را رسالت خود می داند  و برای تصمیم گیری ها و رفتار های ریز ودرشت زندگی  انسان ،دستورالعمل داشته و مسلماتی دارد که مستند به خالق بشر ، و دارای اعتبار  ویژه ای  است  چرا که آفریدگار ، به طبیعت  واسرار آفرینش مخلوق خود ، دانا تر است « الایعلم من خلق و هو اللطیف الخبیر » آیا آن خدایی که  مردم راآفریده ، عالم و براسرار آنها نیست ؟ حال آنکه او برهمه چیز آگاه است (ملک /۱۴) . و بدهی است  که اساسی ترین منبع و سند دینی به اعتقاد مسلمانان حتی کلمه و الفاظش نیز، عین کلمات و الفاظ خداوند متعال  هستند که کلام الله خوانندش همان قرآن کریم میباشد

قرآن کریم  به منظور دست یابی به خودشناسی و رشد شخصیت و ارتقای نفس انسان به مدارج کمال انسانی ، مناسب ترین وبهترین راهی  را که بتوان  زمینه خوشبختی دنیا وآخرت او را فراهم کند ، به وی نشان داده است . در قرآن کریم  آیات بسیاری  وجود دارد که فطرت وجودی انسان  و حالات گوناگون روان او متذکر شده  و راهای تهذیب و تربیت معالجه روان انسان را نشان داده است  و سولاتی که ریشه دردرون ذات آدمی دارد و از اعماق وجود انسان سرچشمه گرفته و اختصاص به قشر و گروه خاصی ندارد ودر محدوده زمان ومکان خاص هم قرار نمیگیرد ، از قبیل اینکه : از کجا آمده ام ؟ برای چه آمده ام ؟ به کجا می روم ؟

چرا باید بروم ؟ چه باید بکنم ؟ سولاتی که معمهای وجود انسان هستند ، را پاسخ میدهد .

و همچنین دربرخی از آیات  قرآنی حاوی دستورات وسفارشات هایی در زمینه های  متفاوت است که در آرامش روانی و روحی انسان  تاثیر مثبت داشته او موجب رفع اضطراب و نگرانی های بشری شده ودر نهایت  اورا به تعادل  می ساند به عنوان نمونه برخی  ازنتایج تحقیقات انجام شده  در باب تاثیرات آموزه های قرآن  در بهداشت روانی و فردی و اجتماعی عبارتند از :

– اعتقاد به معاد و تاثیرآن در تامین بهداشت روانی

– دستور ازدواج وتشکیل خانواده و تاثیرات آن در آرامش فردی و سلامت محیط اجتماع

– آیات قران درمورد محبت ، صله رحم ، بخشش به دیگران  و تاثیرات آن درجامعه

– ممنوعیت سوءظن تجسس ، تهمت ، و تاثیرات آنها برجامعهو فرد

– تاثیر نماز بر آرامش روانی

– دعوت قرآن به صبر  وتاثیر آن در کاهش فشارهای روانی

– دمیدن روح امید و ممنوعیت ناامیدی درقرآن و تاثیر آن به کاهش افسردگی

– دعوت قرآن به توکل به خدا و تاثیر آن بر حل مشکلات  و آرامش روانی

– تاثیر یاد خدا  در آرامش دل و رفع اضطراب ونگرانی

– ممنوعیت خود کوشی در قرآن و تاثیر آن در پایین آمدن آمار خود کشی در جوامع مذهبی

– تاکید برمحبت به پدر و مادر و تاثیز ان در سلامت روانی خانواده

و…..

ارتباط بین قرآن و روغان شناسی

ارتباط بین قرآن و روان شناسی را می توان از سه جنبه مورد نظر قرار دارد :

الف : روانشناسی و قرآن

به عنوان دو منبع معرفت  مجزای از یکدیگر ملاحضات و مقایسه میشوند  در این مقایسه ، وجوه اشتراک و ، افتراق ، هریک در حل مشکلات بشر مورد توجه قرار میگیرد . و با استفاده  از آگاهی های تخصصی وروانی شناسی ، به تحلیل روان شناختی مفاهیم قرآن می پردازیم .

ب: روانشناختی قرآن

در این زمینه قرآن به عنون یک موضوع مورد بررسی روان شناختی  قرار میگیرد  که چرا و چگونه  و در چه شرایط زمانی  و مکانی به وجود آده است ؟ کدام آیات قران  را می توان تحلیل روانشناختی نمود ؟

ج: روانشناسی قرآن (روانشناسی اسلام )

منظور این است که روانشناسی در بستر فرهنگ قرآن واهلبیت علیهم السلام و با توجه به تفسیر و تاویل آیات قرآنی ، تکون ورشد یابد ، از مبای هستی شناختی ، معرفت شناختی ، وانسان شناختی ریالرآن متاثر میگردد  یعنی با اندوخته های اسلامی و قرآنی و از دیدگاه یک روانشناس قرآن شناس که ابعاد مختلف  فردی واجتماعی انسان واسلام را خوب می شناسد ،وارد حیطه روانشناسی شد ، و البته بدهی است  که برای فهم دقیق آیات  قرآنی  چنانکه می توان  از برخی آیات  قرآن کریم  می توان استنتاج کرد دو نوع متفاوت معرفت لازم  است .معرفت اول

هما ناخواندن  کتاب خداست  که در آن هرآنچه از اهمیت مذهبی برخوردار است آمده است معرفت دوم ،معرفت به کتاب خلقت وجهان طبیعت است  که در آن همه  چیز وجود دارد . درواقع قرآن و جهان طبیعت  آینه ی یکدیگر اند ، قران  راهنایی برای واقیعیت موجود ، و واقیت موجود راهنمایی برای  قرآن  ، خواندن قران  به شناخت جهان  ازجمله انسان رهنمود می شود  بدین معنا  که مطالعه قرآن و جهان هرکدام به دیگری منتهی می شود  آنانی تنها کتاب اول را می خوانند و فقط به وحی تکیه می کنند ،معرفت نسبت  به جهان واقع را نادیده  گرفته و مذهب را به چیزی رازآلود تبدیل میکند  و ارزشی برای انسان  و طبیعت  قایل نبوده  و کاربد سایر علوم (جامعه شناسی ، تاریخ ، اقتصاد ، روانشناسی ،… ) را نادیده میگیرند آنان نیز که که تنها کتاب دوم را می خوانند تدریجا به تفکر مادی منتهی شده و درک و تلقی آنها  از انسان منحصر به بعد مادی جسمانی میگردد .

نتیجه :

۱- آیاتی که درخصوص روان انسان ، در قران کریم و جود دارند ، به مثابه نشانه هایی هستند

که انسان برای شناخت خود و خصلت های گوناگونش میتواند آز انها راهنمایی بجوید و به

کمک حقایقی که قرآن درباره انسانو صفات و حلات روانی او متذکر شده به ساختن  شخصیت ، کامل آن بهداشت روانی اقدام کرد .

۲- درمورد انسان آن قدر اختلاف نظر وعقیده وجود دارد که نه تنها قابل جمع نمی باشد بلکه آدمی  را به سرگردانی  و حیرت نیز می کشانند ،از همین رو می توان گفت که مکاتب  بشری هنوز  نتوانسته اند  انسان را درست تفسیر کرده  و ابعاد  و جودش را مشخص سازند .

۳- انسان شناسی قرآن  به گونه ای است که  انسن را محدود نمی سازد ، تک بعدی به انسان  نمی نگرد ، بلکه از دیدگاه قرآن  انسان موجودی است  که علاوه بر جسمانی دارای روحی مجرد است در عین حال برخلاف سایر مکاتب ، انسان را بصورت یک کل واحد مطرح در نظر میگیرد

۴- در قرآن علاوه بر گزاره هایی که مستقیما موضوعات روانشناختی  می پردازد  گزاره های  دیگر نیز وجود دارد که به مبانی انسان شناختی ، هستی شناختی ، معرفت شناختی روان شناسی مربوط می شود  و قابل استناد است

افرادی که بیشتر با قرآن در ارتباط هستند ، به لحاظ جسمی وروحی سالم تر  بود و بیمارها را نیز بهتر  تحمل می کنند

” خلیل حلیمی ” مشاوره قرآنی  خانواده که بیست و سوم فروردین ماه  در نشستی  باعنوان  ” ” “تاثیر قران بر سلمتی افراد ” در مهد قرآن شبستر برگذار شد ، سخن می گفت ، ضمن بیان  این مطلب یاد آوری شد : سلامت جسم تنها به تبع سلامت روح حاصل می شود، پس زمانی که روح ما به واسطه ارتباط با منبع لایزال الهی آرام می گیرد، جسم ما نیز سالم تر خواهد بود.

وی در ادامه اظهار کرد: وقتی ما معتقدیم زندگی ما در دست خداست،اصلاً از مرگ نمی هراسیم ، چرا که اگر ما مرگ را ملاقات کامل با خدا تصور کنیم، دیگر دلیلی برای ترس وجود ندارد.

حلیمی با اشاره به آیه “الا بذکر الله تطمئن القلوب ” گفت : به راستی قلب آدمی به غیر از یاد خدا آرام نمی گیرد و اگر قلب و روح آرام نشد، تمام ترشحات غددی به هم می خورد و سلامت انسان را به خطر می اندازد.

وی با اشاره به این که آنهایی که به ارتباط با خدا دست یافته اند، هرگز هیچ چیز این جهان در روحیه آنها تلاطم ایجاد نمی کند، گفت: اگر ما دستورات الهی و ائمه اطهار(ع) را رعایت کنیم از نظر جسمی و روانی یا اصلاً بیمار نمی شویم و یا بیماری ها در ما بسیار کم نیود پیدا می کند.