مقاله اثر تاریخ کاشت و تراکم بر عملکرد و برخی از صفات کمی و کیفی سورگوم دانه ای مربوطه  به صورت فایل ورد  word و قابل ویرایش می باشد و دارای ۱۵۰  صفحه است . بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دانلود مقاله اثر تاریخ کاشت و تراکم بر عملکرد و برخی از صفات کمی و کیفی سورگوم دانه ای نمایش داده می شود، علاوه بر آن لینک مقاله مربوطه به ایمیل شما نیز ارسال می گردد

فهرست

چکیده: ۱

مقدمه: ۲

۱-۲-اهداف تحقیق.. ۴

۲-۱- سازگاری سورگوم. ۵

۲-۲- مشخصات گیاه شناسی سورگوم. ۷

۲-۲-۱-ریشه: ۷

۲-۲-۲-ساقه: ۷

۲-۲-۳-برگ ها: ۸

۲-۲-۴-غلاف برگ: ۹

۲-۲-۵-پایک گل آذین: ۹

۲-۲-۶-گل آذین: ۹

۲-۲-۷-دانه: ۱۰

۲-۳- مبداء و پراکنش… ۱۰

۲-۴-اهمیت سورگوم. ۱۲

۲-۵-جایگاه تولید سورگوم در ایران و جهان.. ۱۳

۲-۶-طبقه بندی سورگوم. ۱۵

۲-۶-۱- طبقه بندی گیاهی.. ۱۵

۲-۶-۲- طبقه بندی سیتولوژیکی.. ۱۶

۲-۶-۱- ۱-سورگوم ورسی کالور: ۱۶

۲-۶-۱-۲- سورگوم هالوپنس: ۱۶

۲-۶-۱-۳- سورگوم معمولی: ۱۶

۲-۶-۳- طبقه بندی زراعی.. ۱۶

۲-۶-۳-۱- سورگوم دانه ای: ۱۷

۲-۶-۳-۲- سورگوم علوفه ای: ۱۷

۲-۶-۳-۳- سورگوم قندی: ۱۷

۲-۶-۳-۴- سورگوم جارویی: ۱۷

۲-۶-۳-۵- سورگوم علفی: ۱۷

۲-۷- کیفیت علوفه ای.. ۱۸

۲-۸- اسید سیانیدریک… ۱۹

۲-۹- ترکیبات دانه سورگوم. ۲۰

۲-۹-۱- پروتئین ها ۲۱

۲-۹-۲- لیپیدها ۲۱

۲-۹-۳- کربوهیدرات ها ۲۱

۲-۹-۴- ویتامین ها و عناصر غذایی: ۲۱

۲-۹-۵- پلی فنل ها ۲۲

۲-۱۰- اقلیم موردنیاز سورگوم. ۲۲

۲-۱۱- مصرف آب.. ۲۴

۲-۱۲- کود. ۲۵

۲-۱۳- تناوب.. ۲۶

۲-۱۴- آماده سازی زمین.. ۲۶

۲-۱۵- خاک… ۲۶

۲-۱۶-تهیه بستر کاشت: ۲۷

۲-۱۷- تاریخ کاشت: ۲۷

۲-۱۸- نحوه کاشت.. ۲۷

۲-۱۹- داشت.. ۲۸

۲-۲۰- برداشت.. ۲۸

۲-۲۱- انبار کردن بذر. ۲۹

۳-۱-عملکرد و اجزای عملکرد. ۳۱

۳-۲- اثر تنش های محیطی بر عملکرد و اجزاء عملکرد. ۳۲

۳-۲-۱- آب: ۳۲

۳-۲-۲- دما: ۳۳

۳-۲-۳- نور: ۳۴

۳-۲-۴- حاصلخیزی خاک… ۳۵

۳-۳- تاریخ کاشت.. ۳۶

۳-۳-۱- اثر تاریخ کاشت بر مراحل رشد فیزیولوژیکی و فنولوژیکی سورگوم. ۳۸

۳-۳-۱-۱- ظهور و استقرار گیاهچه. ۳۹

۳-۳-۱-۲-رشد ساقه و نمو برگ های اولیه. ۳۹

۳-۳-۱-۳-پنجه زنی: ۳۹

۳-۳-۱-۴- رشد ریشه: ۴۰

۳-۳-۱-۵- تشکیل پانیکول: ۴۰

۳-۳-۱-۶- نمو قسمت های هوایی گیاه(تاج): ۴۱

۳-۳-۲- اثر تاریخ کاشت بر عملکرد سورگوم. ۴۳

۳-۳-۳- اثر تاریخ کاشت براجزاء عملکرد و برخی صفات کمی سورگوم. ۴۷

۳-۴- اثر تراکم بوته بر عملکرد دانه. ۵۰

۳-۵-اثر تراکم بر اجزاء عملکرد و برخی صفات کمی.. ۵۲

۳-۶- اثر فاصله ردیف و تراکم بوته روی مصرف آب سورگوم. ۶۶

۳-۷-اثر فاصله ردیف و تراکم بوته روی دریافت تابش خورشیدی.. ۶۹

۳-۸- اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر پروتئین دانه. ۷۱

۴-۱- مشخصات آزمایش… ۷۳

۴-۱-۱- زمان و محل اجرای آزمایش: ۷۳

۴-۱-۲- مشخصات خاک محل اجرای آزمایش… ۷۳

۴-۲-مشخصات طرح آزمایشی مورد استفاده: ۷۴

۴-۳- مشخصات  رقم مورد نظر. ۷۴

۴-۴- تیمارها ۷۵

۴-۴-۱- تاریخ کاشت.. ۷۵

۴-۴-۲- تراکم بوته. ۷۵

۴-۵- عملیات زراعی.. ۷۵

۴-۵-۱- تهیه زمین و آماده کردن نقشه طرح: ۷۵

۴-۵-۲-کاشت: ۷۵

۴-۵-۳-داشت: ۷۶

۴-۵-۴- برداشت: ۷۶

۴-۶- یادداشت برداری ها و صفات اندازه گیری شده: ۷۷

۴-۶-۱-اندازه گیری ها و یادداشت برداری های مزرعه ای.. ۷۷

۴-۶-۱-۱-ارتفاع بوته. ۷۷

۴-۶-۱-۲-طول پانیکول.. ۷۷

۴-۶-۱-۳-تعداد پانیکول در متر مربع(تعداد پنجه بارور). ۷۷

۴-۶-۲-اندازه گیری ها و یادداشت برداری های پس از برداشت(اندازه گیری های کمی). ۷۷

۴-۶-۲-۱-تعداد دانه در پانیکول.. ۷۷

۴-۶-۲-۲-وزن هزار دانه. ۷۸

۴-۶-۲-۳-عملکرد بیولوژیک(وزن خشک کل). ۷۸

۴-۶-۲-۴-شاخص برداشت(HI). 78

۴-۶-۲-۵-عملکرد دانه. ۷۸

۴-۷-اندازه گیری کیفی.. ۷۹

۴-۷-۱-اندازه گیری میزان پروتئین دانه. ۷۹

۴−۸- ویژگی های آب و هوایی منطقه : ۸۰

۴-۹- تجزیه های آماری.. ۸۱

۵-۱ ارتفاع بوته: ۸۲

۵-۲-طول پانیکول.. ۸۴

۵-۳- تعداد پانیکول در متر مربع.. ۸۶

۵-۴- تعداد دانه در پانیکول.. ۸۸

۵-۵- شاخص برداشت.. ۹۰

۵-۶- وزن هزار دانه. ۹۲

۵-۷- عملکرد بیولوژیک… ۹۴

۵-۸- عملکرد دانه. ۹۶

۵-۹- درصد پروتئین دانه (صفت کیفی). ۹۸

۵-۱۰-نتیجه گیری کلی: ۱۰۶

۵-۱۱- پیشنهادات: ۱۰۸

۶-۱-فهرست منابع فارسی: ۱۰۹

۶-۲-فهرست منابع انگلیسی: ۱۱۷

۶-۱-فهرست منابع فارسی:

۱٫      ابراهیمی.چ،۱۳۷۶٫ بررسی و تعیین مناسب ترین تاریخ کاشت ذرت هیبرید سینگل کراس۷۰۴ و اثرات آن بر روی بعضی از خصوصیات مرفولوژیکی و اجزای عملکرد در شرایط آب وهوایی کوهدشت لرستان. پایان نامه کارشناسی ارشد. زراعت دانشگاه تهران.
۲٫      ارزانی.ا.۱۳۷۹٫ اصلاح گیاهان زراعی(ترجمه) مرکز نشر دانشگاه صنعتی اصفهان ۶۰۷ ص.
۳٫      استخر،ا، و ر،چوگان،۱۳۸۵٫اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته والد مادری۷۰۳ در تولید بذر ذرت هیبرید سینگل کراس۷۰۴در استان فارس. مجله نهال و بذر. ج۲۲،ش۲،ص۱۸۳-۱۶۷ .
۴٫      اطرشی،م.۱۳۷۷٫ اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و خواص شیمیایی دانه در هیبریدهای مختلف ذرت. چکیده مقالات پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. کرج . ص۳۶۸٫
۵٫      المدرس،ع،ر،طاهری،و،صفوی.۱۳۸۷٫سورگوم،گیاهشناسی،زراعت و بیوتکنولوژی.انتشارات جهاد دانشگاهی واحد اصفهان.۲۶۴ص.
۶٫      امام،ی و م، نیک نژاد.۱۳۷۲٫ مقدمه ای بر فیزیولوژی عملکرد گیاهان زراعی(ترجمه) انتشارات دانشگاه شیراز.
۷٫      آناقلی، ا، م، کشمیری و ح، مختارپور.۱۳۷۹٫ بررسی ارقام داخلی سورگوم علوفه ای در مقایسه با رقم  هیبیرد اسپید فید مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی. سال هفتم. شماره ۴ ص۷۳-۸۳
۸٫      پاک نژاد، ف.۱۳۷۴٫ بررسی تأثیر کودهای میکرو و سطوح مختلف ازت و تأثیر متقابل آنها بر روی رشد کمی و کیفی گندم رقم فلات. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی دزفول.
۹٫      پورکاظم،ا،۱۳۸۷٫بررسی موثر بر بلوغ و گلدهی سورگوم، پژوهش سبز(مجموعه مقالات علمی کاربردی کشاورزی) صفحات۸-۱٫
۱۰٫  توکلو.م و پاک نژاد .ف .۱۳۷۹٫ بررسی تأثیر تراکم های مختلف روی عملکرد علوفه هیبریدهای سورگوم و یک رقم سودانگراس در شرایط آب وهوایی تربت جام ششمین کنگره زراعت اصلاح نباتات ایران بابلسر.
۱۱٫  جاسمی،ش، ع، سیادت  ؛ ا،ح، هاشمی دزفولی.۱۳۷۷٫ تأثیر تراکم ذرت بر علمکرد کمی و کیفی ذرت سیلویی در شرایط آب و هوایی اهواز. چکیده مقالات پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. کرج ص۴۸۳٫
۱۲٫  جلالی،ا. ه، و م، ج. بحرانی.۱۳۸۰٫ ویژگی های کمی وکیفی عملکرد سورگوم دانه ای تحت تاثیر نیتروژن و تراکم بوته مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی . جلد ۵،شماره ۳٫ ص۱۱۷تا ۱۲۵٫
۱۳٫  جوانمرد،ح. ر،ع ؛مدرس،م ؛راعی،و م .کریمی.۱۳۷۷٫بررسی اثر تراکم های مختلف کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم سورگوم دانه ای در اصفهان چکیده مقالات پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران کرج. ص۳۴۵٫
۱۴٫  جودی،غ.ر ۱۳۷۹٫ آنالیز رشد ارقام سورگوم دانه ای در تراکم های مختلف کشت در شرایط آب وهوایی اهواز پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی تبریز.
۱۵٫  چوکان.ر.۱۳۷۱ بررسی اثر تراکم بوته در عملکرد زراعت دیم آفتابگردان . نهال وبذر (۱و۲): ۴۹و۴۶
۱۶٫  خواجه پور،م ،۱۳۶۳٫اصول و مبانی زراعت،چاپ اول، اصفهان، انتشارات دانشگاه صنعتی.
۱۷٫  دهقان،ا.۱۳۸۶٫تأثیر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم سورگوم دانه ای در خوزستان.مجله علمی کشاورزی،جلد۳،شماره۴-الف.
۱۸٫  دهقان پور، ز، و ا، وحدت،۱۳۷۵٫ بررسی تأثیر توأم تاریخ کاشت و تراکم بوته روی عملکرد ذرت سیلویی سینگل کراس ۷۰۴ در منطقه مشهد، مجله تحقیقات کشاورزی، موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر، جلد ۱۲، شماره ۲، صفحات ۳۰-۲۴٫
۱۹٫  رادپیشه، ع، ر، نعمتی و ع، ف، اجیرلو. ۱۳۸۳٫ بررسی تراکم بوته برروی عملکرد سه رقم سورگوم علوفه ای. چکیده مقالات هشتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران .
۲۰٫  راشد محصل، م؛ ح، حسینی؛ م، عبدی و ملافیلابی، ع. ۱۳۷۶٫ زراعت غلات(ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.۴۰۶ص.
۲۱٫  راهنما، ع .۱۳۸۳٫ بررسی و تعیین مناسب ترین تراکم کاشت ارقام امیدبخش سورگوم علوفه ای در شرایط آب وهوایی خوزستان هشتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات در ایران ص۳۸۱٫
۲۲٫  رضوانی مقدم، پ .۱۳۶۹٫ اثرمقادیر مختلف کود ازته بر ارزش غذایی عملکرد و خصوصیت رشد چهار رقم سورگوم علوفه ای. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد. ۱۴۴ ص .
۲۳٫  زربخش. ع. ۱۳۶۰٫ مقایسه عملکرد ارقام سورگوم دانه ای گزارش پایانی طرح تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد. دزفول. ۱۶ص.
۲۴٫  زربخش.ع.۱۳۶۷٫ بررسی سورگوم در سالهای ۶۵-۶۷ گزارش طرح تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول. ۸۵ص.
۲۵٫  زربخش،ع وم. خلفی.۱۳۷۴٫ بررسی فاصله کاشت بر عملکرد کمی وکیفی محصول سورگوم علوفه ای مجله نهال و بذر. جلد۱۱شماره۲ ص۳۲-۲۷٫
۲۶٫  زمانیان،م و ع، م، مدرس ثانوی.۱۳۷۷٫ بررسی و مقایسه عملکرد کمی و کیفی پنج رقم سورگوم علوفه ای در سه منطقه پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. کرج.
۲۷٫  زند، ب. ۱۳۷۹٫ تعیین تراکم کاشت سورگوم علوفه ای واریته های جامبو و شوگرگریز در منطقه ورامین. ششمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران بابلسر.
۲۸٫  سرمدنیا،غ.ح وغ، کوچکی ۱۳۶۸ فیزیولوژی گیاهان زراعی(ترجمه) انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی مشهد ۲۶۷ص.
۲۹٫  صابری، م، ح، کاظمی ،ح ، ولیزاده و م، مقدم .۱۳۷۳٫ بررسی اثر تراکم بذر و فاصله خطوط کشت بر عملکرد سورگوم علوفه ای. سومین کنگره زراعت و اصلاح نباتات در ایران – تبریز.
۳۰٫  صادقی، ح و م، جبرانی . ۱۳۸۱٫ تأثیر تراکم بوته و مقادیر نیتروژن بر ویژگی های مرفولوژیک و میزان پروتئین دانه ذرت دانه ای مجله علوم کشاورزی ایران. جلد۳۳٫ شماره۳٫ ص۴۰۳-۴۱۲٫
۳۱٫  طباطبایی،ع. ۱۳۸۲٫ بررسی تاریخ های مختلف کاشت ارقام سورگوم دانه ای در یزد. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منایع طبیعی یزد ۲۰ص .
۳۲٫  طباطبایی، س، ع وم، ایزدفر.۸۰-۱۳۷۸٫بررسی اثر تاریخ های مختلف کاشت ارقام سورگوم دانه ای در یزد. گزارش پایانی طرح تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی .
۳۳٫  طباطبایی،س،ع و م، میراب زاده اردکانی.۱۳۸۸٫ نتایج تحقیقات انجام شده در مورد مقایسه تاریخ کاشت و ارقام سورگوم دانه ای، نشریه سورگوم دانه ای شماره ۱۲۵، صفحات ۱-۲۴٫
۳۴٫  عبدی،م.۱۳۷۰ . بررسی عملکرد و خصوصیات فیزیولوژیکی ۲۴رقم سورگوم دانه ای در منطقه اصفهان پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت. دانشگاه صنعتی اصفهان .
۳۵٫  علوی،س،م،ن وم.شمس الدین.پاییز۱۳۸۷٫اثرجهت و تراکم های مختلف کاشت بر عملکرد علوفه و دانه سورگوم علفی در بم،مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی،شماره۴۵(الف).
۳۶٫  فرزانجو،م.۸۱-۱۳۸۰٫ بررسی اثرات تاریخ کاشت برعملکرد  ارقام سورگوم دانه ای در کشت تابستانه، گزارش پایانی طرح تحقیقاتی. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان.
۳۷٫  فنایی،ح.ر،ج،ولی زاده،ح،اکبری مقدم.آذر۱۳۸۱٫اثر تراکم بوته بر عملکرد و اجزاءعملکرد ارقام سورگوم دانه ای در سیستان.مجله نهال و بذر،جلد۱۸،شماره۳٫
۳۸٫  فومن اجیرلو، ع .۱۳۶۶٫ سورگوم ،خاستگاه ،پراکنش، رشد ونمو و موارد مصرف آن. انتشارت موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر.
۳۹٫  فومن آجیرلو، ع .۱۳۷۸٫ بررسی ژنتیکی عملکرد علوفه اجزا عملکرد و برآورد ترکیب پذیری لاین های سورگوم. پایان نامه کارشناسی ارشد. اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج. ۱۱۸ ص.
۴۰٫  کوچکی،ع. ۱۳۷۵٫ زراعت در مناطق خشک انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. ۲۰۲ص.
۴۱٫  کوچکی. ع،س،حسینی وم، نصیری محلاتی. ۱۳۷۲٫ رابطه آب و خاک در گیاهان زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.۵۶ص .
۴۲٫  کوچکی، ع و ج، خلقانی.۱۳۷۳٫شناخت مبانی تولید محصولات زراعی(ترجمه). انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
۴۳٫  کوچکی، ع و م، ح، راشد محصل، م. نصیری، ر. صدآبادی.۱۳۶۷٫   مبانی فیزیولوژیکی رشد و نمو گیاهان زراعی، بنیاد فرهنگی آستان قدس رضوی، ۴۰۴ صفحه.
۴۴٫  محبی، س ۱۳۷۵٫ بررسی تأثیر فاصله بوته و تاریخ کاشت برصفات کمی وکیفی سورگوم علوفه ای. پایان نامه کارشناسی ارشد. زراعت دانشگاه آزاد اسلامی. واحد کرج. ۱۱۰ص.
۴۵٫  مختار زاده محمدی، ع،ا.۱۳۷۸٫بررسی تاثیر فواصل ردیف و فواصل بوته ردیف برعملکرد و اجزای عملکرد سورگوم دانه ای رقم کیمیا(KGS-5) در شرایط آب وهوایی اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت. دانشگاه شهید چمران  اهواز.
۴۶٫  مختار زاده، ع، ا .۱۳۸۳٫ اثر فاصله بوته روی ردیف بر مورفولوژی و میزان پروتئین لاین های امید بخش سورگوم علوفه ای در شرایط آب وهوایی اصفهان چکیده مقالات هشتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. دانشگاه گیلان. ص۴۴۱٫
۴۷٫  مختارزاده ع، ا.۱۳۸۳٫ مقایسه عملکرد واریته های سورگوم علوفه ای در شرایط آب وهوایی اصفهان. چکیده مقالات هشتیمن کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. دانشگاه گیلان رشت. ص۱۰۲٫
۴۸٫  مختارزاده. ح. غ، ر، رضایی.۱۳۷۶٫ بررسی اثرات تراکم و نحوه کاشت بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد لاین در سورگوم دانه ای در شریط آب وهوایی اصفهان گزارش سالیانه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر و نهال اصفهان.
۴۹٫  مدیر شانه چی.م ۱۳۶۹٫ تولید و مدیریت گیاهان علوفه ای.معاونت فرهنگی آستان قدس.
۵۰٫  مرادی،ر.۱۳۷۳٫مقایسه عملکرد و اجزای عملکرد و کیفیت دانه در کشت انتظاری و بهاره ارقام نخود. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه تهران.
۵۱٫  مشرف. ش،غ، قربانی.ا، اسدیان وم. علیخانی.۱۳۷۹٫ جایگزینی سورگوم دانه ای به جای جو در جیره گاوهای شیری و اثر آن بر تولید و ترکیب شیر. مجله تحقیقات کشاورزی ایران جلد۱۹ ،شماره۱، ص۱۷-۲۸٫
۵۲٫  مصطفوی دارابی،س.م. بررسی اثرات تاریخ کاشت و زمان مصرف بر عملکرد دانه و میزان قند سورگوم شیرین. گزارش پایان طرح تحقیقاتی اداره کل هواشناسی اصفهان ۱۳۷۷٫
۵۳٫  مطیعی،ا. م، رکنی و ع، سیادت.۱۳۷۲٫ تأثیر تاریخ کاشت و تراکم ذرات۷۰۴ روی عملکرد دانه ذرت در منطقه خوزستان. پژوهش و سازندگی ۱۸: ۱۶-۲۰٫
۵۴٫  مقنی نصیری.م. ۱۳۸۲٫ بررسی و مقایسه اثرات تراکم و تاریخ کاشت و ارقام مختلف سورگوم دانه ای گزارش نهایی طرح تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر (کرج) بازیابی اطلاعات
۵۵٫  ملافیلابی، ع .۱۳۶۷٫ بررسی اثرات تراکم و ازت بر میزان عملکرد و برخی از خواص کمی وکیفی در سورگوم علوفه ای. پایان نامه کارشناسی ارشد. زراعت دانشگاه تهران.۱۴۵ص.
۵۶٫  میرزایی حیدری، م؛ ا،ارزانی  و پ، پزشک پور.۱۳۸۳٫ بررسی اثر رقم و تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزاء عملکرد برنج، پژوهش نامه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خزر، جلد ۲، شماره ۴، صفحات ۴-۱٫
۵۷٫  نادعلی، ف، بررسی اثرات تاریخ کاشت و تراکم کاشت بر عملکرد سورگوم دانه ای گزارش  پایانی طرح تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شاهرود. ۷۹-۱۳۷۸٫
۵۸٫  نصری م، م  و م، خلعتبری.۱۳۸۱٫ بررسی سه عامل تاریخ کاشت تراکم و رقم در سورگوم های دانه ای اصلاح شده در کشور. خلاصه مقالات هفتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. کرج. ص۲۸۷٫
۵۹٫  نصری. م،م، رسولی؛ م، خلعتبری.۱۳۸۴٫ بررسی اثرات تاریخ کاشت و تراکم بر خصوصیات فیزیولوژیک و مورفولوژیک ارقام سورگوم علوفه ای چکیده مقالات اولین همایش گیاهان علوفه ای کشور. ص۱۳۵٫
۶۰٫  نورمحمدی، ق، ع، کاشانی و ع، ا، سیادت.۱۳۷۶٫ زراعت غلات. جلد اول. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز ۴۷۶ص.
۶۱٫  هاشمی دزفولی ،س .ا،ع،کوچکی وم، بنایان. ۱۳۷۴٫ افزایش عملکرد گیاهی زراعی ترجمه انتشارات جهادانشگاهی. دانشگاه مشهد. ۲۸۷ص.
۶۲٫  هاشمی قلاوند، ا.۱۳۷۱٫ زراعت تکمیلی غلات، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.

۶-۲-فهرست منابع انگلیسی:

Ahmadi, M., W. J. Wiebold, J. E. Beuerlein, D. J. Eckert, and J. Schoper. 1993.  Agronomic practices that effect corn kernel characteristics, Agronomy Journal, 85, pp. 615-619.64.Ajakaiye, C, O. 1984. Changes in sorghum grain protein content with maturity

of four levels of nitrogen. Can. J. Plant Sci. 46:797-804.

Alessi, J.and F.Power, 1965. Influence of moisture plant population and nitrogen on dryland corn in Northern Plains. Agron. J.56:611-612.
Alessi, J.and F.Power, 1974. Effects of plant population, row spacing and relative maturity on dryland corn in Northern plains. Agron. J66:316-319.
Allison, J.C.S. and T.B.Daynord. 1979. Effects of chang in time of flowering induced altering photoperiod of temperature on attributes related to yield in maize. Crop Science,19,pp.1-40.
Amono, L. O., and Salazar, A. M. 1991. Comparative productivity of corn and sorghum as affected by population density and nitrogen fertilization. Sorghum and Millet Abstracts 16:5-11.
Amstrong, R.J.1963. The morphological development of caryopsis and seedling of Sorghum vulgare pers. As affected by caryopsis maturity. MSc. Thesis, Univ. Arizona, EVA.
Arnon, E. 1972. Crop production in dry regions. Vol. II. Leonard Hall. 633pp.
Arnon. I.1972. Crop production in dry regions. Bornes and Noble Books. Newyork, N.Y.650pp.
Artega, J. D. E, Otrtiz and L. Bertolli. 1991; Assessment of Nutrient quality of protein in six cultivars of sorghum. Sorghum and Millet Abst. Vol 16. Nol.
Asher,c. and Cowie, A.M. 1974.”Grain Sorghum- high yield, satisfactory protein content or both?” Proc. Agron. Soc. N.Z.4:79-82.
Ayub, M. A, tanveer. M. A. Nadeer and M. Tayyub. 2003; fodder yield and quality of sorghum as influence by different tillage method and seed rates. Pakistan Journal of Agronomy. 2(3):179-184.

 

۱-۲-اهداف تحقیق

باتوجه به خشک بودن مناطق وسیعی از ایران و سازگار بودن این گیاه به شرایط خشکی و با افزایش روز افزون جمعیت و لزوم تأمین پروتئین مورد نیاز انسان ها از طریق  تولید مواد  دامی و گیاهی در این زمینه خلاء تحقیقاتی احساس می شود و از آنجا که در کشور ما مهمترین عامل تهیه پروتئین مورد نیاز در رژیم غذایی انسان، منابع حیوانی می باشد، بایستی با انتخاب و کاشت گیاهان مناسب و سازگار با مناطق مستعد توسعه دامداری و تولید گیاهان پربازده باعث کاهش قیمت تمام شده این گیاهان شد که این خود بالطبع سبب افزایش گوشت، مهمترین پروتئین منبع حیوانی و کاهش قیمت آن خواهد گردید. لذا این تحقیق به منظور دستیابی  به اهداف فوق و مطالعه بیشتر در ارتباط با چگونگی افزایش عملکرد این رقم از طریق تغییر ترکیب هندسی تاریخ کاشت و تراکم، تأثیر آن بر اجزاء عملکرد و تعیین عوامل و صفاتی که با عملکرد دانه در رقم سورگوم دانه ای سپیده همبستگی بالایی دارند به اجرا در آمد. در واقع در این طرح تاریخ های مختلف کاشت و تراکم های مختلف بوته بر روی رقم سپیده مورد ارزیابی قرار می گیرد تا در نهایت بهترین تاریخ و بهترین تراکم که دارای بازدهی بیشتری بودند به کشاورزان منطقه معرفی گردد؛ زیرا مدیریت کسب این گیاه برای کشت حداکثر تولید وابسته به آشنایی زارعین با شرایط و نیازهای رشد و نمو آن می باشد.

در نهایت اهداف کلی این تحقیق شامل موارد زیر می باشد:

مقایسه تراکم های متفاوت در شرایط آب و هوایی گرم و خشک.
مقایسه تاریخ های کاشت متفاوت در شرایط آ ب و هوایی گرم وخشک.
مقایسه عملکرد و صفات کمی و کیفی  تحت تأثیر تراکم ها ی متفاوت.
مقایسه عملکرد و صفات کمی و کیفی تحت تأثیر تاریخ های کاشت متفاوت.
تعیین مهمترین صفات کمی و کیفی که با عملکرد دانه همبستگی دارد.
تعیین مناسب ترین تراکم که منجر به عملکرد بالاتری نسبت به سایر تراکم ها می شود.

۲-۱- سازگاری سورگوم

سورگوم زراعی[۱] گیاهی است یکساله، روز کوتاه، چهارکربنه و با شدت فتوسنتز زیاد و متعلق به تیره غلات (گرامینه) زیر تیره آندروپوگون و جنس سورگوم که بر حسب نوع مصرف آن را به پنج گروه دانه ای- علوفه ای- قندی، جارویی و علفی تقسیم می کنند (۱۹۴). امروزه سورگوم در شش قاره جهان کشت می شود و در مقایسه با برنج،گندم و ذرت از پتانسیل عملکرد بالایی برخوردار است. چنانکه در شرایط مطلوب عملکرد آن بالاتر از ۱۱ تن در هکتار و در شرایطی که رطوبت عامل محدود کننده نباشد متوسط عملکرد آن ۷تا۹تن در هکتار است (۱۶۹). سورگوم را در مناطقی که ۱۲۵ روز فصل رشد عاری از یخبندان دارند و متوسط درجه حرارت هوا در طول فصل رشد بیش از  ۲۰ درجه سانتیگراد باشد می توان کشت کرد. سورگوم حساس به فتوپریود بوده وگیاهی روز کوتاه می باشد. همچنین  آغاز گلدهی و ادامه آن بوسیله شب های بلند تسریع
می شود گرچه واکنش به فتوپریود در زیر گونه های این گیاه متفاوت بوده و در آن ارقام حساس، غیر حساس و حد واسط نسبت به فتوپریود وجود دارد (۲۸۶).

آرمسترانگ[۲] و مایتی[۳] مشاهده کردند که بذر سورگوم حداقل ۹تا۱۰روز بعد از گرده افشانی قادر به جوانه زنی است(۶۹،۱۹۱). پیکاک و ویلسون[۴] دریافتند که رطوبت بذر باید به آستانه ای برسد تا جوانه زنی صورت گیرد (۲۳۴). مناسب ترین دما برای جوانه زنی بذر بین ۲۱ تا ۳۵ درجه سانتیگراد(۱۷۶) است ودمای بالاتر از ۴۰درجه سانتیگراد باعث کاهش درصد جوانه زنی می شود. بذر این گیاه می تواند تا دمای ۱۲- درجه سانتیگراد را تحمل نماید،ولی رطوبت آن باید کمتر از ۱۵درصد باشد و رطوبت های بالاتر از (۳۰تا۳۵درصد)بر روی درصد جوانه زنی تأثیر قابل ملاحظه ای می گذراند (۲۳۲) .

در درجه حرارت های ۴۳-۴۰در جه سانتیگراد گرده افشانی و تشکیل بذر در سورگوم به شرط فراهم بودن رطوبت کافی در خاک و رطوبت نسبی هوا بمیزان ۱۵تا ۳۰درصد به طور طبیعی انجام می شود (۱۶۹).

سورگوم یکی از مقاومترین گیاهان زراعی نسبت به خشکی بوده و به شتر گیاهان زراعی جهان معروف است. انتساب این نام به سورگوم به خاطر ظرفیت بالای آن در تولید دانه در شرایط رطوبت پائین است(۲۸۶)این گیاه برای رشد نسبت به گیاهان دیگر آب کمتری نیاز دارد. و برای تولید یک کیلوگرم ماده خشک ۳۳۲ کیلوگرم آب مصرف می کند. در صورتیکه جو و گندم به ترتیب به ۴۳۴ و ۵۱۴ کیلوگرم آب برای تولید یک کیلوگرم ماده خشک نیاز دارند(۱۶۹). نیاز آبی سورگوم با رشد آن افزایش یافته و در طی دوره گلدهی به حداکثر خود
می رسد و پس از این زمان مصرف آب کاهش می یابد در مرحله حداکثر مصرف سورگوم به حدود ۶تا۷میلی متر آب در روز نیاز دارد(۱۶۹). این گیاه را می توان در ردیف گیاهانی قرار داد که حساسیت کمی به نوع خاک دارد، اما خاک های دارای زهکش خوب و بافت متوسط برای رشد مطلوب آن مورد نیاز است(۲۸۶). سورگوم را می توان در اراضی با pH متفاوت (۵/۸- ۵/۴) کشت کرد(۶۱). مقاومت به شوری سورگوم متوسط بوده و عملکرد گیاه در هدایت الکتریکی ۱۲میلی موس بر سانتی متر به میزان ۵۰درصد کاهش می یابد (۲۱۳) کمبود ریز مغذی های آهن، روی و منگنز در خاک های قلیایی وجود دارد که بر روی رشد سورگوم اثر می گذارد. خاک های اسیدی به علت مسمومیت زیاد آلومینیوم باعث صدمه شدید به ریشه ها و کمبود فسفر در گیاه سورگوم می گردد. تنوع ژنتیکی مقاومت به آلومینیوم می تواند یک راه موثر برای توسعه سورگوم در این خاک ها باشد. (۱۱۰)

اخیراً محققان، ژرم پلاسم سورگوم را با استفاده از نشانگرهای DNA مورد بررسی قرارداده اند که نتایج حاصل می تواند در شناسایی سریع و دقیق ژنوتیپ های آن مورد توجه قرار گیرد. تعداد کروموزم تمامی گونه های جنس سورگوم مضربی از ۵ بوده و به عبارت دیگر دارای n =5  می باشند گونه S.bicolor دارای ۱۰جفت کروموزم است و نشانگرهای DNA  امکان مضاعف شدن کروموزمهای سورگوم یا قطعات کروموزمی آن را مشخص کرده اند. برخی از محققان براین باورند که گونه bicolor (تتراپلوئید) احتمالاً از یک تتراپلوئید قدیمی مشتق شده است.(۱۵۲) از سوی دیگر شواهدی مبنی بر رفتار دیپلوئیدی گونهs- bicolor وجود دارد بنابراین تحقیقات بیشتری برای کامل کردن این شواهد مورد نیاز است.

۲-۲- مشخصات گیاه شناسی سورگوم

۲-۲-۱-ریشه:

ریشه چه[۵] برای ثابت نگه داشتن موقت گیاهچه بوده و ریشه های جانبی از پائین ترین گره ساقه ایجاد می شوند. ریشه معمولاً بین ۱تا ۳/۱ متر در خاک نفوذ کرده، ولی ۸۰درصد آن در عمق ۳۰سانتی متری از سطح خاک می باشد (۱۹۱). سیلیکای ذخیره شده در درون پوست[۶] ریشه احتمالاً باعث محکم شدن ریشه در خاک شده و آن را قادر به تحمل فشار زیاد در خلال تنش خشکی می نماید (۱۲۳). در بعضی ژنوتیپ ها دایره محیطیه زیر درون پوست چوبی شده است(۱۹۱). در بعضی تعداد ریشه های موئین در سورگوم دو برابر ذرت می باشد. ریشه های نگهدارنده[۷] ممکن است از ریشه های ابتدایی روی گره های پائینی رشد کنند اما این ریشه ها در جذب آب و عناصر غذائی نقش مهمی ندارند (۱۶۹). سورگوم زراعی بدون ریزوم بوده(یا ریزوم محدودی دارند) و لذا بیشتر یکساله هستند. ریزوم قوی فقط در زیر گونه halepense یافت می شود (۱۲۴). سیستم ریشه تکیه گاهی است برای پنجه هائی که از جوانه های نابجا در پایه ساقه اصلی ایجاد می شوند.

۲-۲-۲-ساقه:

سورگوم معمولاً دارای یک ساقه است. اما بر حسب واریته، جمعیت گیاهی و شرایط محیطی توانائی پنجه زنی دارد. ساقه مستقیم، محکم با پوسته سخت و مغز نرم می باشد. قطر پائین ساقه بین ۵تا ۳۰ میلی متر متغیر است. دستجات آوندی به سمت خارج ساقه زیادتر، سخت تر و کوچک تر شده و باعث تولید یک حلقه محکم می شود. سلولهای پارانشیمی بین دستجات آوندی داخلی دارای دیواره نازکی هستند ولی آنهائیکه بین قسمتهای محیطی ساقه قرار دادند کوچک و بادیواره ضخیم و چوبی می باشند. سلول های پارانشیمی بین گره ها در بسیاری از واریته ها دارای نشاسته هستند. این تجمع نشاسته مخصوصاً در شیرین می تواند زیاد باشد. مغز ساقه ممکن است آبدار یا خشک و شیرین یا بی مزه باشد به جز در گره انتهائی یک جوانه در هر گره ایجاد می شود که به صورت متناوب است. بعد از این که تاج ریشه رشد نمود، جوانه های پائینی ممکن است باعث تشکیل پنجه های جانبی شوند علاوه بر این آسیب دیدن جوانه  انتهایی نیز ممکن است باعث ایجاد انشعابات جانبی شود پنجه های انواع کوتاه قد معمولاً بلندتر از ساقه اصلی می شوند. در هر گره بلافاصله بالای محل اتصال غلاف برگ یک نوار ریشه وجود دارد که شامل ریشه های اولیه در یک تا سه حلقه تمرکز یافته بوده و ریشه های پایه از این محل تولید می شوند در محل اتصال گره یک شبکه آوندی بین ساقه و برگ وجود دارد (۱۶۹).

۲-۲-۳-برگ ها:

برگ های سورگوم متناوب، سرنیزه ای یا خطی- سرنیزه ای و دارای موم براق سطح فوقانی می باشند. لبه های برگ زبر یا صاف بوده و نوک برگ ها ممکن است کرک دار باشد. تعداد برگ ها بین ۷تا ۲۴ عدد است که بسته به واریته و طول فصل رشد تغییر می کند برگ ها مستقیم تا تقریباً افقی بوده و در حین افزایش عمر گیاه انحناء پیدا می کنند. برگ های بالغ دارای ۳۰تا ۱۳۵ سانتی متر طول و ۵/۱ تا ۱۵ سانتی متر عرض می باشند.

روزنه ها در یک یا دو ردیف در دو طرف پهنک برگ قرار دارند سلولهای متحرک[۸] در قسمت اپیدرم فوقانی باعث پیچ خوردن سریع برگ ها به سمت داخل در خلال تنش آبی می شوند. رگبرگ اصلی برجسته بوده ودر پائین محدب و در بالا مقعر است. رنگ رگبرگ اصلی در ارقامی که دارای مغز ساقه خشک هستند سفید  یا زرد و در آنهائیکه آبدار هستند سبز می باشد. وجود سلولهای سیلیسی در برگ های پیر بعضی از واریته ها ممکن است باعث مقاومت آنها به امراض و آفات گردد. جنین دارای ۵تا۷ برگ رویانی بوده و تناوب پیدایش آنها بین ۳ تا ۶ روز می باشد . در واقع این همان فاصله زمانی برای تمایز برگ ها در رأس ساقه رویشی است به طوری که برگ ها در بعضی واریته ها سریع تر از بقیه تولید می شوند (۱۶۹). در اثر صدمه برگ ها بر حسب رنگ گیاه به رنگ های خرمایی، قرمز و یا ارغوانی در می آیند برگ پرچم آخرین برگ تولید شده گیاه است که غلاف آن گل آذین را محافظت می کند.

۲-۲-۴-غلاف برگ:

 غلاف برگ ساقه را احاطه کرده و غالباً حاشیه های آن هم پوش هستند طول غلاف از ۱۵تا ۳۵ سانتی متر متغیر بوده و در وسط ساقه حداکثر طول را دارا می باشد. غالباً غلاف متصل به گره های پائینی گره های بالائی را می پوشاند اما آنهائیکه در قسمت بالای گیاه قرار دارند به اندازه گره بالائی توسعه نیافته اند (۱۶۹). پودری سفیدرنگ و مومی در غلاف های بالایی وجود دارد این موم در قسمتهای زیر پهنک های برگ هم وجود دارد که به مقاومت گیاه در مقابل تنش رطوبتی کمک می کند. (۸۱) غلاف به حالت صاف و در نزدیک قاعده اش کرکدار است. زبانک[۹] بین پهنک و غلاف کوتاه بوده(حدود ۲میلی متر) که در ابتدا شفاف  و بعداً خشک و پاره می شود. گوشوارک ها[۱۰] ممکن است به صورت مثلثی یا نواری شکل باشند. اگر چه ممکن است زبانک و گوشوارک ها وجود نداشته باشند. دوالپ[۱۱] یک نوار شفاف بین غلاف و پهنک برگ است که باعث حرکت یا انعطاف پذیری پهنک برگ می شود.

۲-۲-۵-پایک گل آذین:

بالاترین میان گره که دارای گل آذین است پایک گل آذین نام دارد و همیشه طویل ترین میان گره است. خارج شدن کامل دمگل از غلاف برگ باعث کم شدن امکان حمله بیماری ها و آفات به قسمت پائین گل آذین
می گردد(۱۶۹،۵).

۲-۲-۶-گل آذین:

گل آذین سورگوم از نوع خوشه مرکب با یک محور اصلی است که کاملاً به وسیله انشعابات خوشه پوشیده شده و یا کاملاً روباز است. طول گل آذین که دارای ۴۰۰ تا ۸۰۰۰ دانه می باشد ممکن است به ۴تا۲۵ سانتی متر و عرض آن به ۲ تا ۲۰ سانتی متر برسد. بعد از اینکه آخرین برگ(برگ پرچمی) توسعه پیدا کرد گل آذین از بالاترین غلاف برگ بیرون رانده شده و در ضمن عبور باعث بزرگ شدن آن می گردد. خروج گل آذین از برداشت مکانیکی و مقاومت به امراض و آفات حائز اهمیت است. پایه گل آذین در بعضی واریته ها به صورت خمیده[۱۲] می باشد گل آذین ممکن است کوتاه یا بلند، گشوده یا فشرده یا کمی فشرده باشد. محور گل آذین[۱۳] نیز ممکن است به صورت بلند،کوتاه، ضخیم، نازک، خط دار، شیاردار، مودار و یا صاف و بدون مو با چندین انشعاب در قاعده هر گره باشد.

انشعابات آن به شکل فراهم[۱۴] کوتاه یا بلند باریک یا تنومند، سخت یا انعطاف پذیر و مودار و یا بدون مو بوده و در قاعده یا نوک منشعب شده اند. هر خوشه دارای یک یا چند سنبلک (۱ تا ۸گره) به صورت زوج، یکی بدون پایه و دیگری با پایه می باشد بر حسب نوع واریته میان گره ها از لحاظ طول، ضخامت و وجود کرک متفاوت می باشند. سنبلک های انتهایی به صورت سه تائی بوده که دو تای آنها پایه دار و عقیم هستند. طول محور گل آذین و انشعابات آن و نزدیکی آنها به یکدیگر تعیین کننده شکل گل آذین است (۱۶۹،۵).

۲-۲-۷-دانه:

دانه سورگوم مانند سایر غلات گندمه بوده و کم و بیش کروی شکل است. دانه ها از نظر رنگ متفاوت بوده و به رنگ های کرم، زرد، قرمز و قهوه ای می باشد و دارای جلای نقره ای یا مرواریدی هستند. آندوسپرم دانه سفید یا زردرنگ می باشد. وزن هزاردانه سورگوم بین ۱۶تا۴۰گرم می باشد (۳۳).

۲-۳- مبداء و پراکنش

بر اساس گزارش دوجت[۱۵]سورگوم زراعی امروزی از سورگوم خودروی Sorghum bicolor subsp. Arundinaceum به وجود آمده است (۱۲۴). بیشترین تنوع جنس Sorghum متعلق به شمال شرقی آفریقا در منطقه اتیوپی- سودان می باشد، محلی که اجداد گونه های امروزی با تعداد پنج کروموزم، حدود ۵ تا ۶ هزار سال قبل در آنجا به وجود آمده اند.

(۲۶۴،۱۶۰،۱۹۲،۱۲۴)  جنس سورگوم از آفریقا به استرالیا و به قسمت های دیگر منتقل شده است و جدائی جغرافیائی ایجاد پلی پلوئیدی و عوامل دیگر باعث شد گونه های جدیدی از آن به وجود آید. به عقیده دوجت در زمان های قدیم سورگوم زراعی با نوع خودروی آن (Sorghum arundinaceum) از اتیوپی و از طریق سودان به ناحیه ولتای بالا منتقل شده است. گسترش این گیاه به طرف جنوب به علت بارندگی های جنگلی کنگو محدود شده است و با دورگ گیری های پی در پی سورگوم زراعی و گونه خودروی آن انواع جدیدی از هر دو به دست آمده است. مدارک موجود بر انتقال سورگوم از آفریقای شرقی به اتیوپی در بیش از ۲۰۰ سال قبل از میلاد دلالت دارد.

به طوریکه از آن پس مردم محلی آن را به جلگه های آفریقای شرقی و جنوبی منتقل کردند سورگوم های امروزی موجود در آفریقای مرکزی وجنوبی بیشتر شبیه انواع آفریقای شرقی آن می باشند تا انواع آفریقای غربی(۲۴۵) در حدود ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد سورگوم نوع گینه و دورا[۱۶] از آفریقا به جنوب عربستان و از آنجا به هندوستان منتقل شد در حدود قرن سوم سورگوم از طریق جاده ابریشم از هند به چین راه یافت.(۱۶۹) و نوع کائولیانگ[۱۷] آن با خصوصیات ویژه ای ایجاد و در مشرق و جنوب چین کشت گردید. سورگوم در حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد از هندوستان به کشورهای مدیترانه ای و به خصوص ایتالیا برده شد(۱۲۳). ورود این غله به نقاط مختلف نیمکره شمالی به وسیله ی برده ها انجام شد. در قرن شانزدهم میلادی ابتدا سورگوم نوع گینه به عنوان غذای برده ها از آفریقای غربی، مرکزی و جنوبی به آمریکای مرکزی برده شد. علت انتقال نوع گینه سختی دانه آن بوده، چراکه از نظر انبار داری برای حمل با کشتی مناسب به نظر می رسید. در خلال قرن ۱۷ و ۱۸ انواع دیگری از سورگوم به نامهای ذرت گینه و ذرت مرغی همراه با نوع دورا[۱۸]  ازمناطق حاره ای شمال آفریقا و سورگوم کفیر[۱۹] از آفریقای جنوبی به همراه سیاهپوستان به آمریکا وارد شد، اما کشت آنها اهمیت زیادی پیدا نکرد. (۱۹۶،۲۲۲)

واریته های سورگوم شیرین در سال ۱۸۵۳ از چین و در سال ۱۸۵۷ از آفریقای جنوبی برای استخراج عصاره شیرین آن و مصرف علوفه ای وارد آمریکا شد. سایر انواع سورگومی که وارد آمریکا شدند عبارتند از: دورای قهوه ای و سفید از مصر در سال ۱۸۷۴، کفیر از آفریقای جنوبی در سال ۱۸۷۶،میلو[۲۰] از شمال شرقی آفریقا در سال ۱۸۸۰ شالو[۲۱] از هندوستان در سال ۱۸۹۰ فتریتا [۲۲]و هگاری[۲۳] از سودان در سال ۱۹۰۸ (۱۹۶) و سودان گراس در سال ۱۹۰۹ از سودان(۲۴۵)اگر چه سورگوم به واسطه تجارت سیاهپوستان و همچنین از طریق مسیرهای دریایی اروپا-آفریقا- آمریکای لاتین در قرن ۱۶ وارد آمریکای لاتین شد ولی تا قرن حاضر برای کشورهای آمریکای لاتین و استرالیا حائز اهمیت نبود. در سال ۱۹۰۰ کشت سورگوم دانه ای در ایالت های مختلف آمریکا رواج پیدا کرد. تا سال ۱۹۵۰ واریته های کشت شده در آمریکا از طریق جهش و دورگ گیری های مصنوعی و طبیعی به منظور کشت و برداشت مکانیزه انتخاب می شدند. با کشف نر عقیمی سیتوپلاسمی در سال ۱۹۵۲ بذر هیبرید با میزان هتروزیس بالا توسعه پیدا کرد(۲۴۵) تولید و گسترش بذور هیبرید از سال ۱۹۵۶آغاز گردید به طوری که این بذور در سال ۱۹۵۷ به کشورهای آمریکای جنوبی از قبیل مکزیک و آرژانتین رسید. از آن تاریخ به بعد کشت سورگوم دانه ای در آمریکای لاتین اهمیت زیادی پیدا کرد (۱۶۹).

 ۲-۴-اهمیت سورگوم

سورگوم از نظر اهمیت غذایی پنجمین غله دنیا پس از گندم، ذرت، برنج و جو محسوب شده و به عنوان یکی از مهمترین محصولات غذایی انسان و دام در برخی از مناطق جهان شناخته شده است. فراورده ها و غذاهای متنوعی از سورگوم در مناطق مختلفی تهیه شده و نان ملی برخی از کشورها است و در بعضی از مناطق آفریقا مردم آن را به صورت تازه یا سرخ کرده، مصرف می کنند. ارقامی از این گیاه، حاوی مقدار زیادی لیسینین بوده و به عنوان ماده مکمل در جیره غذائی کودکان مورد استفاده قرار می گیرد.

 حتی گونه های وحشی آن مانندS.halepense(Johnsongrass)  به عنوان علوفه دامها می باشند (۱۴۴). در واقع سورگوم مهمترین گیاه و غذائی تولید شده کشاورزی مناطق خشک جهان است چون در حقیقت حداقل۹۰درصد کل تولیدات گیاهی مناطق خشک و نیمه خشک شامل چهار گیاه گندم، جو، سورگوم و ارزن می شود و تنها ۱۰درصد محصولات کشاورزی اراضی خشک و نیمه خشک را پنبه دانه های روغنی و حبوبات تشکیل می دهد.

دانه های سورگوم دارای ماده ای به نام تانن هستند که کمتر از دو درصد آن یک عامل مثبت در تغذیه به حساب می آید. میزان تانن ارقام موجود در کشور کمتر از یک درصد و در ارقام اصلاح شده در ایران کمتر از  ۵/۰ درصد است. امروزه تانن در تغذیه نشخوارکنندگان باعث جذب بیشتر پروتئین و نشاسته خوراک دام
می شود و به عنوان یک آنتی اکسیدان و آنتی بیوتیک طبیعی عمل می کند.(۱۹۶) ارزش غذایی دانه  سورگوم برای تغذیه ی دام و طیور تقریباً معادل دانه ذرت می باشد و می تواند در جیره غذایی طیور جایگزین دانه ذرت شود.(۱۲۷ و۴۰)مشرف وهمکاران (۵۱)با بررسی نسبت های مختلف سورگوم دانه ای به جای جو در جیره غذایی گاوهای شیری گزارش نمودند که استفاده از دانه سورگوم به جای جو بهبود قابل ملاحظه ای در مقدار تولید و ترکیب شیرگاوها ایجاد کرد. تحقیقات انجام شده نشان داده است که سورگوم دانه ای می تواند تا ۵۰٪ جایگزین جو در جیره پروار بندی گوسفند می شود (۵۱). همچنین تغذیه مرغ های گوشتی با دانه سورگوم باعث افزایش وزن و کیفیت گوشت مرغ ها نسبت به تغذیه با دانه ذرت می شود(۵۱). مصرف دانه سورگوم به صورت مخلوط با آرد گندم برای تهیه نان باعث کاهش خاصیت کشسانی نان و بهتر جویده شدن آن
می شود(۵).

۲-۵-جایگاه تولید سورگوم در ایران و جهان

مهمترین کشورهای تولید کننده سورگوم آمریکا، هندوستان ،آرژانتین، چین، مکزیک، نیجریه و سودان هستند. عملکرد سورگوم در جهان از ۳۹/۴ تن در هکتار در آمریکا تا ۷۵/۰ تن در هکتار در آمریکا و در آفریقا و هائیتی متغیر است. چگونگی تولید سورگوم علوفه ای در استان های مختلف کشور نیز در جدول (۱-۱) ارائه شده است. سورگوم در شمال و جنوب آمریکا و استرالیا به مصرف تغذیه دام می رسد اما درآسیا، آفریقا و آمریکای مرکزی بیشتر مصرف خوراکی دارد.سطح زیر کشت این گیاه در جهان قریب به ۵۰ میلیون هکتار است. بیشترین آن مربوط به سورگوم دانه ای است که سطحی معادل ۴۷ میلیون هکتار را زیر پوشش دارد. سطح زیر کشت این گیاه در ایران ۴۰هزار هکتار است که بیشتر در مناطق جنوبی به ویژه استان های خوزستان و فارس کشت
می شود (۱۳۸).گفتنی است که سورگوم در مناطق معتدل، گرم و خشک و در استان های تهران، اصفهان، اردبیل، خراسان رضوی و جنوبی، بوشهر، کرمان و یزد و به طور کلی در اکثر مناطق ایران کشت می شود(۳۸).

جدول (۱-۱)- میزان سطح زیر کشت و تولید سورگوم در برخی استانهای کشور (وزارت کشاورزی)

۲-۶-طبقه بندی سورگوم

۲-۶-۱- طبقه بندی گیاهی

لینه در سال ۱۷۵۳در کتاب خود(Species Plantarum) سه گونه سورگوم زراعی را گزارش کرده است:H.bicolor , H.saccaratus, Holcus sorghum در سال ۱۷۹۴ مونچ (Moench) جنس sorghum را از جنس Holcous جدا نمود و در سال ۱۸۰۵ پرسون[۲۴] نام  Sorghum vulgareرا جایگزین(L.)   Sorghum H. نمود. در سال ۱۹۶۱ نام Sorghum bicolor (L.)Moench به عنوان نام صحیح سورگوم زراعی ارائه شد که تا کنون مورد قبول دانشمندان بوده است. (۱۲۴،۱۶۹) تعداد زیادی از متخصصین طبقه بندی گیاهی سالهاست که سورگوم را مورد بررسی قرار داده اند اما با مشاهده نمونه گل آذین ها در هرباریوم نمی توان واریته های سورگوم را تقسیم بندی کرد. برای طبقه بندی صحیح سورگوم بررسی خصوصیات گیاه زنده، ساقه، برگها وغیره از اهمیت زیادی برخوردار است (۲۹۱). در حال حاضر چهار نوع طبقه بندی برای گیاه سورگوم وجود دارد که عبارتند از: طبقه بندی اسنودن (۲۶۴) طبقه بندی دوجت(۱۲۳) طبقه بندی دی وت(۱۲۱) و طبقه بندی مورتی و همکاران(۲۱۰).

۲-۶-۲- طبقه بندی سیتولوژیکی

سورگوم توسط دانشمندان بسیاری طبقه بندی شده ولی بدلیل متنوع بودن جنس های آن تا کنون طبقه بندی استانداردی برای آن ممکن نشده است و امروزه بیشتر از طبقه بندی سیتولوژیکی به شرح زیر استفاده می شود (۱۹۴).

۲-۶-۱- ۱-سورگوم ورسی کالور:

گیاهی است علفی یکساله از نوع وحشی برای اولین بار در آفریقا پیدا شده و تعداد کروموزم های آن (۲n=10) می باشد.

۲-۶-۱-۲- سورگوم هالوپنس:

یا قیاق ،گیاهی است چندساله ،ریزوم دار وتعداد کروموزم های آن(۲n=40) می باشد.

۲-۶-۱-۳- سورگوم معمولی:

گیاهی است یکساله و کلیه سورگوم های زراعتی و اصلاح شده متعلق به این گونه اند و دارای اهمیت و ارزش اقتصادی بسیاری است و به پنج گروه زراعتی تقسیم می گردد. (۲n=20)

۲-۶-۳- طبقه بندی زراعی

سورگوم از نظر زراعی و با توجه به نوع مصرف آن به ۵ گروه تقسیم می گردد:

۲-۶-۳-۱- سورگوم دانه ای:

سورگوم دانه ای برای تولید دانه آن کشت می شود که جهت مصرف خوراک انسان، دام و  طیور و صنایع نشاسته و الکل سازی مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع سورگوم بیشتر از انواع دیگر کاربرد دارد و بیشتر در آمریکا و آفریقا کشت می گردد (۳۳).

۲-۶-۳-۲- سورگوم علوفه ای:

این گروه معمولاً دارای ساقه های طویل و نازک و غنی از مواد قندی است و شاخ و برگ آن زیاد است. لذا برای تولید علوفه کشت می گردد. این نوع سورگوم هم به صورت تازه و هم به صورت سیلو مورد استفاده قرار می گیرد. عملکرد این رقم در هر هکتار بین ۸۰ تا ۱۴۰ تن علوفه تر در هکتار معادل ۲۰تا۲۵ تن ماده خشک
می باشد (۳۳).

۲-۶-۳-۳- سورگوم قندی:

در ساقه اکثر سورگوم ها مقداری قند وجود دارد که در ساقه این رقم سورگوم قند بیشتری وجود دارد. تولید علوفه آن از ارقام دانه ای بیشتر است و به دلیل بالا بودن میزان آن اکثراً برای علوفه سبز و سیلو کردن کشت
می گردد و یا در صنایع نوشابه و الکل سازی مصرف می گردد(۳۳).

۲-۶-۳-۴- سورگوم جارویی:

دارای ساقه های بلند و بدون مواد قندی است. گل آذین آن دارای محوری کوتاه ولی با انشعابات جانبی بلند و پهن می باشد که معمولاً برای تهیه جارو این رقم کشت می گردد (۳۳).

۲-۶-۳-۵- سورگوم علفی:

 این رقم بیشتر در چراگاه ها کاشته می شود و پس از تولید گل به مصرف تغذیه دام می رسد. این رقم شامل انواع خیلی قدیمی سورگوم است که هنوز اصلاح نگردیده است سورگوم علفی دارای ساقه های نازک و زیاد می باشد که منهای سیلو کردن سایر موارد مصرف سورگوم علوفه ای را دارا می باشد(۳۳).

۲-۷- کیفیت علوفه ای

عملکرد وزن تر سورگوم ممکن است به ۵۰ تا ۶۰ تن در هکتار برسد. وزن خشک و عملکردانرژی قابل هضم و انرژی قابل هضم سیلوی سورگوم تحت اثر مرحله رسیدن است. جدول ۱-۳- نشان می دهد که بیشترین مقدار انرژی قابل هضم بعد از خروج گل آذین از غلاف و در اوایل گلدهی می باشد.در خلال یک هفته قابلیت هضم آن از ۶۴درصدبه ۵۷درصد می رسد ولی وزن خشک آن تا ۲/۳ تن در هکتار یا در حدود ۲۴درصد بیشتر از اوایل گلدهی می شود. در خلال دو هفته بعد که گیاه به مرحله خمیری نرم می رسد دارای حداکثر محصول (۱۳/۸تن در هکتار )بوده بدون اینکه اثر زیادی روی انرژی قابل هضم داشته باشد در زمانیکه دانه می رسد کیفیت ساقه و برگ ها  کم شده و انرژی قابل هضم کمتری از زمان برداشت در مراحل گلدهی یا شیری دارد. به طور خلاصه گزارشات دلالت بر این دارد که حداکثر انرژی قابل هضم در هکتار زمانی به دست می آید که سورگوم در مرحله خمیری نرم برداشت شود. به هرحال اگر حداکثر قابلیت هضم مهمتر از عملکرد باشد (تغذیه گاوهای شیری یا گوساله ها) بنابراین زمان مناسب برداشت در اوایل گلدهی است (۲۰۲).

۲-۸- اسید سیانیدریک

گلیکوزید سیانوژنینک دورین در بیشتر واریته های سورگوم وجود داشته و مقدار آن بر حسب واریته و شرایط محیطی فرق می کند در اثر هیدرولیز، دورین به دو ماده سمی اسید هیدروسیانیک(HCN) و پاراهیدروکسی بنزآلدهید به میزان مساوی تقسیم می شود.

دورین در بخش های هوائی گیاه قرار داشته و با رشد گیاه مقدار دورین کاهش می یابد به  طوری که گیاه ۳۰تا۴۰ روزه دارای مقدار کمی دورین بوده و قبل از گلدهی از بین می رود گیاهان جوان به وجود آمده بعد از برداشت با چرا دارای مقدار زیادی اسید هیدروسیانیدریک هستند(۱۲۴). که نباید برای تغذیه دام استفاده شوند زیرا مقدار کم(۵/۰گرم ) اسید پروسیک برای از پا در آوردن یک گاو کافی است(۱۶۹). تغذیه با جوانه های جوان جانبی و پنجه های جوان ممکن است حتی باعث مرگ حیوان شود. کلئوپتیل و اولین برگ گیاهچه سورگوم دارای ۲۵٪ (بر اساس وزن خشک) دورین می باشد (۱۱۵). نشان داده شده است که حداکثر اسید هیدروسیانیدریک در برگ ها بوده و به طور کلی مقدار اسید هیدروسیانیدریک از بالا به پائین گیاه در برگ ها و میان گره ها کاهش می یابد (۱۸۴،۱۹۳).

مقداراسید هیدروسیانیدریک موجود در گل آذین با سبز بودن انشعابات گل آذین و پوشه ها مرتبط است زیرا اسید هیدروسیانیدریک در دانه وجود ندارد. برگ های بالای گیاه جوان تر از برگ های پائینی بوده و گزارشات نشان می دهد که نیترات- گلوکوزید در قسمت های فعال گیاه تجمع پیدا می کند (۲۲۸). مقدار اسید هیدروسیانیدریک در سورگوم علوفه ای که برداشت شده و در آفتاب خشک شده باشد کم می شود و به طور کلی سیلو کردن علوفه باعث از بین رفتن آن می گردد (۱۹۵). خشکی و دمای پائین باعث زیاد شدن مقدار اسید هیدروسیانیدریک می شود. با توجه به این نکته که مقدار اسید هیدروسیانیدریک واریته ها در مراحل مختلف رشد کاملاً متفاوت است (۲۶۲). لذا انواعی از سورگوم های علوفه ای را بایستی انتخاب نمود که دارای اسید هیدروسیانیدریک کمی باشند.

۲-۹- ترکیبات دانه سورگوم

 

120,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد

تمام مقالات و پایان نامه و پروژه ها به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد.

 جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ  را پرداخت نمایید.