مقاله بررسی و  مقایسه جنبه های اقتصادی ،اجتماعی ، فرآوری و درمانی گیاهان دارویی مربوطه  به صورت فایل ورد  word و قابل ویرایش می باشد و دارای ۸۰  صفحه است . بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دانلود مقاله بررسی و  مقایسه جنبه های اقتصادی ،اجتماعی ، فرآوری و درمانی گیاهان دارویی نمایش داده می شود، علاوه بر آن لینک مقاله مربوطه به ایمیل شما نیز ارسال می گردد

 فهرست مطالب

چکیده    
فصل اول ـ کلیات    ۱
۱ – مقدمه        ۲
۲- ضرورت و اهمیت تحقیق    ۴
۳- اهداف تحقیق    ۵
۴ – محدودیت های تحقیق     ۵
۵- روش مطالعه    ۵
فصل دوم- بررسی وضعیت گیاهان دارویی در ایران    ۶
۱ – جایگاه اقتصادی گیاهان دارویی درایران    ۷
۲ – وضعیت صادرات و واردات گیاهان دارویی در ایران    ۹
۳- بازاریابی محصولات گیاهان دارویی     ۱۱
۴- وضعیت اجتماعی و فرهنگی مصرف گیاهان دارویی در  ایران    ۱۳
۵- کاربرد داروهای گیاهی در صنایع    ۱۶
۶ –  روش های فرآوری گیاهان دارویی    ۱۷
۷- ساختار صنعت‌ اسانس    ۱۸
۸- تولید جهانی‌ اسانس‌    ۱۹
۹ – وضعیت گیاهان داروئی و داروهای گیاهی در ایران    ۲۰
۱۰- جایگاه درمانی گیاهان دارویی    ۲۲
۱۱ – علت فروش کم و مصرف کم داروهای گیاهی     ۲۲
فصل سوم- بررسی وضعیت گیاهان دارویی در هندوستان    ۲۵
۱-جایگاه اقتصادی هندوستان    ۲۶
۲-وضعیت اجتماعی در هندوستان    ۲۷
۳- جایگاه فرآوری و درمانی گیاهان دارویی     ۲۹
فصل چهارم- بررسی وضعیت گیاهان دارویی درچین    ۳۰
۱-بررسی وضعیت اقتصاد گیاهان دارویی در چین     ۳۱
۲- وضعیت اجتماعی در چین     ۳۳
۳-وضعیت فرآوری گیاهان دارویی در چین    ۳۵
۴-آیین‌‌نامه قانونی مورد پذیرش داروهای گیاهی در چین    ۳۵
۵-وضعیت درمان با گیاهان دارویی در چین     ۳۶
فصل پنجم – بررسی وضعیت گیاهان دارویی درآلمان     ۳۸
۱-جایگاه اقتصادی گیاهان دارویی    ۳۹
۲-وضعیت اجتماعی     ۴۱
۳-وضعیت فرآوری گیاهان دارویی    ۴۲
۴-وضعیت درمانی گیاهان دارویی     ۴۳
فصل ششم – بررسی وضعیت گیاهان دارویی در آمریکا    ۴۴
۱-وضعیت اقتصادی گیاهان دارویی     ۴۵
۲-وضعیت اجتماعی     ۴۸
۳-وضعیت فرآوری گیاهان دارویی     ۵۰
۴-جایگاه گیاهان دارویی در درمان    ۵۰
فصل هفتم – مقایسه ، نتیجه گیری و پیشنهادات     ۵۳
۱-مقایسه کشورهای منتخب در زمینه فعالیت گیاهان دارویی    ۵۴
ایران    ۵۴
هندوستان    ۵۵
چین    ۵۶
آلمان    ۵۷
آمریکا     ۵۹
۲-نتبجه گیری     ۶۲
۳- مسائل و مشکلات گیاهان دارویی در ایران     ۶۴
۴-پیشنهادات     ۶۶
منابع فارسی     ۶۸
منابع لاتین    ۷۰

منابع فارسی

 -۱ابراهیمی ،علی(۱۳۷۹). «جایگاه اقتصاد گیاهان داروئی در ایران و جهان و ضرورت رعایت اصل توسعه پایدار » خلاصه مقالات اولین همایش بین المللی طب سنتی و مفردات پزشکی (۱۶-۱۹ آبان) دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران

۲-ابراهیمی، علی.(۱۳۸۴) ، عوامل موثر در شناسایی و تعیین بازار های هدف گیاهان دارویی در سطح ملی و بین المللی ، همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی

۳- ابراهیمی، علی.( ۱۳۸۰)، ضرورت نگرش سیستمیک در مدیریت توسعه پایدار گیاهان دارویی ،همایش ملی گیاهان دارویی

۴-ابراهیمی ، علی.( ۱۳۷۹)، جایگاه اقتصادی گیاهان دارویی در ایران و جهان ، همایش بین المللی طب سنتی و مقررات پزشکی

۵- امید بیگی، رضا. (۱۳۷۹). « توانمندیهای کشور در جهت تولید گیاهان داروئی» خلاصه مقالات اولین همایش بین المللی طب سنتی و مفردات پزشکی (۱۶-۱۹ آبان)، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران

۶- امید بیگی، رضا. (۱۳۷۴)، رهیافتهای تولید و فرآوری گیاهان دارویی، انتشارات فکرروز.

-۷باقری ، ابوالقاسم. (۱۳۷۹) ، کاربرد برنامه خطی در تعیین الگوی کشت بهینه گیاهان دارویی ، پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی ، دانشگاه  تربیت مدرس

۸-باقری ، ابوالقاسم و همکاران.( ۱۳۸۴ ) ، بهینه یابی اقتصادی کشت گیاهان دارویی ، همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی۱۳۸۴

۹-باقری ،ابوالقاسم.( ۱۳۸۴ )، گیاهان دارویی در ایران و جهان ، همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی

۱۰- رحیمی، نعمت الله .( ۱۳۸۴) ، بازار یابی محصولات گیاهان دارویی ، همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی

۱۱-شکری ،خانقاه (۱۳۷۶ ) ، بررسی مسایل بازاریابی محصولات کشاورزی ، مجله جهاد شماره ۲۰۱ و ۲۰۰

۱۲- وزارت بازرگانی ، مرکز توسعه صادرات ایران ، آذرماه ، ۱۳۷۹گزارشات تولید و صادرات گیاهان دارویی .

۱۳- مصدق، حمید. (۱۳۷۷)« بررسی تطبیق جایگاه ، گیاهان دارویی در نظام بهداشتی درمانی ایران با سایر کشورها» ششمین کنگره متخصصین علوم دارویی (۶-۵ شهریور) خلاصه مقالات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

۱۴- میرحسینی، سیدمهدی.( ۱۳۸۴ )، بررسی اقتصادی تجارت و صادرات گیاهان دارویی ایران  ، همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی ایران .

۱۵- نشریه  تخصصی طب سنتی و مکمل درمانگر.

۱۶- نمایه آماری سازمان توسعه تجارت ایران.

۱۷- نیرو منش، امین.( ۱۳۸۴ )، بازار یابی گیاهان دارویی و نقش آن در توسعه پایدار ، همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی.

۱۸- وجدانی، حمیدرضا،( ۱۳۸۴ )، امکانات و محدودیت ها در زمینه گیاهان دارویی .بررسی اقتصادی ، همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی.

۱۹- وجدانی، حمیدرضا.( ۱۳۸۴) ، برسی اقتصادی چند قلم عمده گیاهان دارویی ( هزینه ها و درآمد ها ) ، همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی ایران.

۲۱-وجدانی، حمیدرضا.( ۱۳۸۰ )، بررسی تولید و صاردات گیاهان دارویی ایران ، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور.

۲۲-یزدانی، داراب و همکاران.( ۱۳۸۴ )، تولید و تجارت گیاهان دارویی در ایران ،همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی

چکیده

                  با توجه به اهمیت گیاهان دارویی در جوامع بشری به بررسی و مقایسه جنبه های اقتصادی ، اجتماعی ، فرآوری و درمانی گیاهان دارویی در  پنج کشور ایران ، هندوستان ، چین ، آلمان و آمریکا و تطبیق آن با ایران پرداخته شد . روش مطالعه روش کتابخانه ای – اسنادی بوده است . از محدودیت های این تحقیق می توان به نبود اطلاعات به روز اشاره کرد . کشور های هندوستان و چین با برنامه ریزی و تحقیقات اجرایی و اجرای دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی  جزو پیشروترین کشور ها در زمینه تولید و فرآوری گیاهان دارویی و به عنوان مهم ترین کشور های منبع محسوب می شوند . کشور های آلمان  و آمریکا جزو مهمترین کشورهای دخیل در تجارت گیاهان دارویی می باشند به طوری که بزرگترین وارد کننده و صادرکننده گیاهان دارویی می باشند که عموما محصولات را با درجه فرآوری پایین وارد و پس از فرآوری های اندک با سود های کلان مجدداِّ صادر می کنند . در ایران با توجه با شرایط اقلیمی ، رویشگاه ها و ذخایر ارزشمند گیاهان دارویی و منحصر به فرد  از پتانسیل های بالایی در این زمینه برخوردار می باشد که متاسفانه بنا به سود جویی های فردی ، نبود برنامه ریزی های مدون و از پیش تعیین شده ، عدم فرآوری های ابتدایی و ثانویه و بسیار دلایل دیگر به جایگاه اصلی خود در زمینه تولید و فرآوری و تجارت این گیاهان نرسیده است . امید است با برنامه ریزی صحیح و کنترل و نظارت بر اعمال کشت و کار تا فرآوری و تجارت و دور اندیشی های مناسب ایران را در جایگاه واقعی خویش در زمینه کشت و کار ، صادرات و واردات گیاهان دارویی ببینیم .

۱ – مقدمه

گیاهان دارویی از ارزش و اهمیت خاصی در تأمین بهداشت و سلامتی جوامع هم به لحاظ درمان و هم پیشگیری از بیماریها برخوردار بوده و هستند. این بخش از منابع طبیعی قدمتی هم پای بشر داشته و یکی از مهمترین منابع تأمین غذایی و دارویی بشر در طول نسلها بوده اند. از نقطه نظر تاریخی، گیاهان اهمیت فراوانی در توسعه جوامع داشته اند و تحقیقات وسیعی برای یافتن فرآورده ها و مواد طبیعی دارویی گیاهی در طول تاریخ انجام شده اما نکته حائز اهمیت اینجاست که تنها کمتر از  ۱۰% از مجموع ۲۵۰۰۰۰ گونه گیاهی جهان برای بیش از یک عملکرد زیست شناختی، شناسایی و مورد استفاده قرار گرفته اند. به عبارت دیگر بر اساس آمارهای منتشره توسط سازمان بهداشت جهانی، تنها بین ۳۵ تا ۷۰ هزار گونه گیاه دارویی در طول زمان برای حداقل یک یا چند بار مورد مصرف قرار گرفته است. در حال حاضر، ۲۵% از داروهای موجود، منشأ گیاهی دارند و ۱۲% داروها نیز از منابع میکروبی ساخته شده اند. ارزش اقتصادی و تجاری گیاهان دارویی فوق العاده زیاد است. در بعضی آمارها ارزش تجارت جهانی گیاهان دارویی بالغ بر ۴۳ میلیارد دلار در سال برآورد شده و طی آمار منتشره در اینترنت فروش فرآورده های گیاهی در سال ۱۹۹۷ بالغ بر ۳/۲۴ میلیارد دلار آمریکا بوده است(۵).

تقریباً یک چهارم داروهای تهیه‌شده‌ دنیا دارای منشأ گیاهی هستند که یا مستقیماً از گیاهان عصاره‌گیری شده‌اند و یا بر اساس ترکیب گیاهی،‌ مدوله و سنتز شده‌اند. کار بر روی طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی، در سراسر جهان و در دست انجام می‌باشد. در اروپا حدود ۱۵۰۰ گونه از گیاهان دارویی و معطر مورد استفاده قرار گرفته و در حدود ۱۴۰۰ محصول گیاهی در اروپا و ایالات متحده تولید می‌شود. در حدود ۲۵ درصد از داروهای تجویزشده در ایالات متحده ، حاوی حداقل یک ترکیب فعال گیاهی هستند. در چین، فروش داروهای سنتی در طول ۵ سال اخیر دو برابر شده است. در هند نیز صادرات گیاهان دارویی نسبت به سال‌های قبل سه برابر شده است (۱۷).

مهمترین کشورهای صادرکننده گیاهان داروئی در آسیا چین، هندوستان،‌ترکیه، تایلند می باشد که متاسفانه ایران با این تنوع گونه ای جایگاهی ندارد. وضعیت گیاهان داروئی و داروهای گیاهی در ایران علیرغم مزیت‌های نسبی و امکان تولید متابولیت‌های داروئی ویژه و گرانبها که می‌تواند علاوه بر تأمین مواد اولیه داروئی، یکی از مهمترین منابع صادرات غیرنفتی و تأمین ارز محسوب گردد که با محدودیت‌ها و مشکلات فراوان مواجه است  (۱۲) .

پوشش گیاهی ایران چهار برابر کل پوشش گیاهی اروپاست و بیش از ۲ هزارگونه گیاهان دارویی در کشور وجود دارد که فقط ۱۰۰ گونه از این گیاهان در صنایع دارویی کشور استفاده می شود. به طوریکه اگر زعفران، زیره سبز و سم های گیاهی را از بخش صادرات گیاهان دارویی حذف کنیم صادرات آن به صفر می رسد این در حالی است که میزان صادرات گیاهان دارویی در کشورهای اروپایی به ۳۵ درصد می رسد. سطح زیرکشت گیاهان داروئی (برای ۶۰ گونه) در کشور حدود ۵۰ تا ۷۰ هزار هکتار می‌باشد و میزان تولید بطور متوسط حدود ۷۳ هزار تن می‌باشد. این مقدار تولید نه تنها ارزش صادرات ندارد، بلکه در تأمین نیازهای داخل کشور نیز بسیار ناچیز است. در حال حاضر مقدار صادرات فرآورده‌های گیاهی بالغ بر ۲۵ هزارتن و ارزش صادرات حدود ۲۰ میلیون دلار می‌باشد که سهم بسیار ناچیزی در بازار جهانی دارد و با ادامه این روند همین جایگاه در خطر می باشد (۱۰) .

با توسعه هدفمند گیاهان دارویی برای استخراج گیاهان دارویی مورد استفاده ، مکان یابی مناطق مستعد کاشت ، بهداشتی کردن تولید این گیاهان باید از مهمترین اهداف و برنامه های کشور در این زمینه  باشد . با توجه به فراوانی گونه های مختلف گیاهان دارویی در کشور، به دلیل بسته بندی نامطلوب و صادرات فله ای متأسفانه از میزان صادرات قابل توجهی برخوردار نیستیم.  فروش کنترل شده و تحت نظارت گیاهان دارویی یکی دیگر از مشکلات این صنعت است و باید فروش گیاهان دارویی به یک فرآیند رسمی تبدیل شود و امروزه میزان استفاده ازفرآورده های طبیعی دارویی در کشورهای پیشرفته بطور میانگین بالای ۴۰ درصد است که این مسئله نشانگر آنست که باید به فرهنگ سازی، آموزش پزشکان و داروسازان و تولید فرآورده های طبیعی و گیاهی در داخل بیشتر ارزش داده شود (۱۰).

این تحقیق با بهره گیری از منابع علمی معتبر خارجی و داخلی ، آمار و اطلاعات سازمان های داخلی و خارجی از طریق مطالعه اسنادی انجام شده و در هفت فصل تنظیم گردیده است .

 در فصل اول به کلیات تحقیق ، فصل دوم به بررسی وضعیت گیاهان دارویی در ایران  ، فصل سوم  به بررسی وضعیت گیاهان دارویی در هندوستان  ، فصل چهارم به بررسی وضعیت گیاهان دارویی در چین، فصل پنجم به بررسی وضعیت گیاهان دارویی در آلمان ، فصل ششم به بررسی وضعیت گیاهان دارویی در آمریکا و در فصل هفتم به مقایسه وضعیت گیاهان دارویی در کشورهای منتخب پرداخته شده است.

۱-جایگاه اقتصاد گیاهان دارویی درایران

قدمت یکهزار ساله طب سنتی، وجود حکمای نامی در تاریخ طب ایران، تمدن و فرهنگ غنی ایران سبب  جایگاه ویژه آن در مبانی طب اروپا و امریکا شده است. مصریان‌ و ایرانیان‌ باستان‌ اولین‌مردمانی‌ بودند که‌ به‌ تولید اسانس‌ و عطرهای‌ طبیعی‌ از گیاهان‌ پرداختند و در همین راستا تولید عطر گل‌ رز را که‌ در بین‌ مسلمانان‌ از ارج‌ وقرب‌ بسیاری‌ برخوردار است‌ به‌ دانشمند ایرانی، بوعلی‌ سینا نسبت‌ می‌دهند (۱۱) .

از نظر اکولوژیکی و اقالیم جهانی،‌ ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم(اختلاف دما بین سردترین و گرمترین نقاط حدود ۴۰ تا ۴۵ در جه سانتیگراد ، دارای حدود ۳۰۰ روز آفتابی ) شرایط آب و هوایی جهان را بخود اختصاص داده، در نتیجه تنوع آب و هوایی را شامل گردیده است. به تبع تنوع آب وهوائی، تنوع و فراوانی جوامع گیاهی به تعداد ۱۰۰۰۰-۷۵۰۰ گونه (معادل ۲ تا ۳ برابر گیاهان تمام قاره اروپا) شده است . در ایران هزاران گونه دارویی وجود دارد که تعدادی از این گونه ها در هیچ جای دنیا یافت نمی شوند ومنحصرا در ایران می رویند. از نظر تنوع گونه‌ای با خواص متعدد داروئی و ارزش صنعتی در زمره مهمترین کشورهای دنیاست. این گونه ها در عرصه‌های منابع طبیعی (بانک ژن طبیعت) وجود داشته و قابل الگو برداری است (۱۲) .

قریب به ۵۶۹ جنس از جنس‌های گیاهان ایران دارویی هستند که دربرگیرنده حدود ۲۳۰۰ گونه هستند. که تعدادی از آنها نیز به صورت معرفی شده یا کاشته شده به ایران وارد شده‌اند و در ردیف گیاهان دارویی سنتی رایج نمی‌باشند. از این تعداد ۸۰ جنس آن در ردیف گیاهانی است که به ایران وارد شده و در نقاط مختلف ایران کاشته شده‌اند. در میان این گیاهان ۱۱۶ جنس در ردیف گیاهان معطر و بودار است که دربرگیرنده ۸۳۶ گونه می‌باشد که اغلب آنها متعلق به تیره‌های آفتاب‌گردان، نعناع و چتریان می‌باشند. این گیاهان بطور عمومی در ۱۳۰ تیره گیاهی جای می‌گیرند که از این تعداد ۱۹ تیره نیز از گیاهان کاشته شده است. از میان گیاهان دارویی موجود در ایران ۱۳۶ جنس آنها در ردیف درختان و درختچه‌ها می‌باشند که بطور قطع و محصولات فرعی آنها مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و یا محصولات آنها به نحوی در ردیف غذاهای روزمره و میوه‌جات مصرفی خانواده‌ها قرار دارد که بدون توجه به مصارف دارویی آنها مورد مصرف و تغذیه قرار می‌گیرند (۲۱) .

در حال حاضر تعداد حدود ۷۲ شرکت تولیدی و کشت و صنعت و ۱۶ لابراتوار در ارتباط با تولید و فرآوری گیاهان داروئی (تهیه اسانس، عصاره، افشره، عرقیات، رنگهای گیاهی و سایر بسته‌بندیهای داروئی بصورت قرص، دراژه، پودر، گرانول،‌کرم، پماد، شربت و مایعات دیگر) فعال هستند و تعداد ۸۰ قلم‌داروی گیاهی با مواد مؤثره استاندارد (مورد تأیید وزارت بهداشت) وارد بازار داروئی گردیده است (۱۲) .

در حدود۶۰۰۰  عطاری در ایران وجود دارد که به خرید و فروش گیاهان دارویی می پردازند که به عنوان پتانسیل جدیدی مطرح است و می‌تواند زمینه خوبی برای شناسایی اقلام بومی و امکان شناسایی کاربردهای گیاهان فراهم نماید.(۱۶)

تعداد قابل توجهی از گونه‌ها در زمینهای کم بهره، محصول کافی تولید می‌کنند. با توجه به روند کم آبی در کشور با تغییر الگوی کشت و به منظور افزایش بهره‌وری از منابع آب و خاک، بعنوان محصولات جایگزین قابل کشت می‌باشند. وجود زمینهای کشاورزی مناسب ، نیروی کار ارزان و فراوان، پایین بودن هزینه تولید و پایین بودن  قیمت انرژی مزایای نسبی پر اهمیتی است که کشور ما را ممتاز می سازد(۲۳) .

ایران پس از هند و پاکستان بزرگترین کشور تولید کننده حنا می باشد . ایران اصلی ترین تولید کننده عصاره کتیرا در جهان می باشد ، بطوریکه ۷۰ درصد کتیرای تولیدی در شرق به ایران اختصاص دارد و بطور متوسط ۴۰۰ تن در سال در این کشور تولید می شود .  صمغ  برخی  گیاهان  همچون  آنغوزه  در حجم بسیار زیاد به کشور های آلمان و فرانسه صادر می شود(۲) .

سطح زیرکشت گیاهان داروئی (برای ۶۰ گونه) در کشور حدود ۵۰ تا ۷۰ هزار هکتار می‌باشد و میزان تولید بطور متوسط حدود ۴۰ هزار تن می‌باشد. این مقدار تولید نه تنها ارزش صادرات ندارد، بلکه در تأمین نیازهای داخل کشور نیز بسیار ناچیز است. بر اساس آمار سال ۷۹ ، سطح زیر کشت گیاهان دارویی با احتساب زیره ، ۶۲ هزار هکتار و میزان تولید در این سال ۴۲ هزار تن بوده است . مطابق این گزارش ها بیشترین میزات تولید و صادرات گیاهان دارویی ایران مربوط به زیره و زعفران می باشد(۲۴) .

بر اساس آمار و اطاعات بانک اطلاعات صنعتی وزارت صنایع ، ظرفیت کارخانجات عرقیات گیاهی جمعا ۶۴۵۰ تن در سال ، کارخانجات اسانس گیر۵/۱۹۱۹ تن در سال  و کارخانجات بسته بندی گیاهان دارویی ۲۵۰۰ تن در سال است .

بررسی ارقام تولید زراعی سالهای  ۷۸-۷۷-۱۳۷۶  در کشور نشان دهنده این است که حتی بازار داخلی ما نیز برای اغلب اقلام مورد نیاز خود به علت تولید ناچیز به شکل زراعی، یا وابسته به مراتع و یا وابسته به خارج است . کشت انبوه گیاهان دارویی در بسیاری از کشور ها آغاز شده است که برای رقابت با این کشور ها باید سه میلیون هکتار از مزارع و منابع طبیعی ، تحت کشت گیاهان دارویی قرار گیرد(۳۰).

    در کشور ایران با وجود بیش از ۵۰ کارخانه داروسازی و نیز وجود کارخانه های گیاهان دارویی، داروهای گیاهی و داروهای بیولوژیک، در سال ۱۳۷۹ بالغ بر ۷/۱۸ میلیارد عدد دارو به ارزش بیش از ۳۴۰۰ میلیارد ریال به فروش رسیده است (۲۳ میلیارد ریال از رقم مذکور مربوط به داروهای تک نسخه ای است) که در مقایسه با آمار مصرف دارو در سال ۱۳۷۸، ۱۲ درصد رشد مصرف عددی و حدود ۳۳ درصد رشد مصرف ریالی را نشان می دهد. در ضمن به جمع ریالی فوق باید حدود ۲۰۰ میلیارد ریال یارانه پرداختی توسط دولت را (که برای داروهای تولید داخل و وارداتی پرداخت شده) اضافه کرد. این مقدار برابر یارانه پرداخت شده در سال ۱۳۷۸ است و همواره در آمار، مورد نظر قرار نگرفته است. ضمناً دو عامل زیر در قیمت دارو در سال ۱۳۷۹ مؤثر بوده است. در این قسمت آمار سال ۸۰ و ۸۱ وارد خواهد شد. در ایران سالانه بالغ بر یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان دارو مصرف می‌شود که تنها دو درصد آنها را داروهای گیاهی تشکیل می‌دهند(۱۵).

 ۲-وضعیت صادرات و واردات گیاهان دارویی در ایران

میزان صادرات گیاهان دارویی در سال ۱۳۳۸ ، سهم بزرگی از صادرات ملی کشور را تشکیل می داد که تا سال ۱۳۴۸ این میزان به شدت کاهش یافت . در سال ۱۳۶۳ به کشت و کار گیاهان دارویی توجه زیادی شد و به موجب آن  بیش از ۷/۳ درصد صادرات زراعی ایران در سال ۱۳۶۴ به گیاهان دارویی اختصاص یافت . میزان صادرات گیاهان دارویی در سال ۱۳۷۱ ، ۶۰ میلیون دلار بود که این رقم تنها ۵/۰ درصد تجارت جهانی گیاهان دارویی را تشکیل می داد. میزان صادرات گیاهان دارویی در سال ۸۵ به حدود ۱۱۰ میلیون دلار رسید، صدور این مبلغ انواع گیاهان صنعتی و دارویی به خارج از کشور نسبت به سال ۸۴ حدود ۱۳ درصد از لحاظ ارزش کاهش نشان می دهد(۲۶).

با وجود اینکه طبق اسناد تاریخی منشا تولید زعفران ایران بوده و بازار جهانی این محصول نیز در اختیار کشورمان است اما طی سالهای اخیر افغانستان و چین به رقبای جدی ایران در بازارهای جهانی بدل شده‌اند. بیشترین درصد گیاهان صنعتی مربوط به محصول زعفران و به ارزش ۵/۷۵ میلیون دلار بوده است و بعد از زعفران انواع زیره، توتون و تنباکو و انواع کتیرا بیشترین میزان صادرات را داشته اند. همچنین مجموع صادرات گیاهان دارویی در سال ۸۵ به رقم ۱۷۰ میلیون دلار رسید. بسته بندی نامطلوب و صادرات گیاهان به صورت فله و خام از مهمترین عوامل کاهش ۱۳ درصدی صادرات گیاهان صنعتی و دارویی در طی سال های ۸۴ تا ۸۵ از ایران بوده است (۲۵) .

در سال ۲۰۰۱ میزان تجارت جهانی گیاهان دارویی ۴۳ میلیارد دلار بود که سهم ایران از این میزان تنها ۲۵ میلیون دلار بدون احتساب زعفران گزارش شده است حنا  ،زیره ، ریشه شیرین بیان ، زعفران و کتیرا مهمترین  گیاهانی هستند که از ایران صادر می شوند(۲۴) .

بسیاری از گیاهان  معطر به صورت سنتی به عنوان گیاهان دارویی استفاده می شدند و برخی دیگر بویژه رزها به عنوان عطر کاربرد داشتند . تولید گلاب و سایر عصاره های آبی ( عرقیات ) در مرکز ایران ، بویژه کاشان و شیراز ، مقدمه پیشرفت صنایع روستایی و تولید مرغوبترین گلاب صنعتی جهان بوده است(۲۵).

حنای حاصل از پودر شدن برگ های گیاه حنا که بطور گسترده ای به عنوان رنگ مو ی سر از غرب اروپا تا شمال آمریکا مصرف دارد . صمغ برخی گیاهان همچون آنغوزه در حجم بسیار زیاد به کشور های آلمان و فرانسه صادر می شود (۲۹) .

در حال حاضر گردش مالی ناشی از گیاهان‌دارویی در جهان به چندین صد میلیارد دلار می‌رسد، که متاسفانه  ایران، سهمی کمتر از یک درصد در این باره دارد. عدم شناخت بازارهای خارجی و عدم آشنایی با ویژگی های گیاهان دارویی توسط صادر کنندگان خود از دلایل عرضه ارزان گیاهان دارویی از ایران است .بی‌ثباتی قیمت‌ها در عرضه گیاهان دارویی و تاثیر آن  در  تولید که متاسفانه بورس در کشور ما هنوز جایگاه خودش را پیدا نکرده. اخیراً هم بورس کشاورزی را راه‌اندازی کرده‌اند ولی هنوز در مراحل جنینی است. یعنی اصولاً سازمان‌ها و  نهادهای اقتصادی در کشور ما عملکرد خام و ناپخته‌ای دارد و بسیاری از این نهادها هنوز تشکیل نشده و یا به طور اصولی تشکیل نشده‌اند (۱۴) .

۳ – بازاریابی محصولات گیاهان دارویی

بازاریابی محصولات این گیاهان در مقایسه با تولیدات صنعتی دارای پیچیدگی بیشتری می‏باشد. بخش عمده‏ای از این مشکلات به ویژگیهای این محصولات و تولیدکنندگان آنها مرتبط است که به اختصار آورده می‏شوند:

۱-فسادپذیری: برخی محصولات این گیاهان فسادپذیر بوده و چنانچه مورد مراقبت قرار نگیرند از بین می‏روند. برای رفع این مشکل نیاز به خشک کن ، انبار و روشهای تبدیل می‏باشد.

۲- فصلی بودن: اغلب محصولات کشاورزی و به ‌ویژه گیاهان دارویی از لحاظ عرضه به بازار تحت شرایط فصلی می‏باشند، در حالی که تقاضا برای آنها در طول سال وجود دارد.

۳- حجیم بودن : این گیاهان در مقایسه با ارزش آنها دارای وزن و حجم زیاد می‏باشند که خود سبب افزایش هزینه حمل و نقل و نگهداری آن می‏شود.

۴- شیوه سنتی تولید : تولید گیاهان دارویی در مراتع، جنگلها، مزارع و باغهای کشور پراکنده است. جمع‏آوری محصولات اندک از واحدهای تولیدی پراکنده و کوچک دشوار بوده و موجب افزایش هزینه می‌گردد.

۵- فقدان گرایشات بازاری در بهره‏برداران : چون بهره‏برداری از آنها صرفا به دلیل خاصیت دارویی نبوده، بلکه اغلب مصارف دیگری چون تغذیه انسان و خوراک دام نیز در بر دارند، بنابراین آنچه بهره‏برداران سنتی روانه بازار مصرف می‏کنند مازاد مصارف فوق بوده، بنابراین دارای گرایشهای قوی بازاری نمی‏باشند.

۶) عملیات بازاریابی : مطالعه فعالیتهای بازاریابی نیاز به چهارچوب دارد. یکی از مؤثرترین چهاچوبهای مطالعه بازاریابی، رهیافتهای عملی است که فعالیتهای بازاریابی را با سه دسته مبادله‏ای، فیزیکی و تسهیلاتی تقسیم می‏کند. فعالیتهای مبادله‏ای در برگیرنده خرید و فروش است و فعالیتهای تسهیلاتی مواردی چون درجه‏بندی، استاندارد نمودن و بسته‏بندی را شامل می‏شود. فعالیتهای فیزیکی شامل انبارداری، تبدیل و حمل و نقل می‏باشد.

۷) سازمان بازاریابی: منظور از سازمان بازاریابی، افراد و گروههایی هستند که فعالیتهای مختلف نظام بازاریابی را به عهده داشته و به انجام آن مشغولند. این افراد به سه گروه عمده: تولیدکنندگان، واسطه‏ها و مصرف‏کنندگان تقسیم می‏شوند .

تولیدکنندگان، افراد یا خانوارهایی هستند که گیاهان دارویی را از جنگلها و مراتع جمع‏آوری و یا در مزارع کشت نموده و محصول آن را برداشت می‏نمایند. این افراد حلقه نخست سازمان بازاریابی را به خود اختصاص می‏دهند. واسطه‏ها، افراد یا گروههایی هستند که فعالیتهای گوناگون بازاریابی همچون حمل و نقل، جمع‏آوری، انبارداری، بسته‏بندی و مواردی از این قبیل را انجام می‏دهند. واسطه‏های گیاهان دارویی بسته به نوع گیاه و منطقه متفاوت هستند ولیکن در اکثر مناطق و برای اغلب گیاهان ترکیبی چون خریداران محلی، عمده‏فروشان، تبدیل کنندگان و خرده‏ فروشان این کار را عهده‏دار می‏باشند (۲۳) .

متأسفانه در حال حاضر عمده گیاهان دارویی و محصولات فرعی صادراتی و یا مصرفی در داخل از جنگلها و مراتع برداشت می گردد که ادامه این روند و بهره‌برداری بی‌رویه و غیر اصولی منجر به تخریب و انهدام گونه‌ها خواهد شد.در صورتی که دولت و حاکمیت برای این موضوع ارزش خاصی قائل شود و با کمک و بهره‌گیری از تکنولوژی و بازار اروپایی‌ها، و با چانه‌زنی‌های خوبی که از طرف ما صورت می‌گیرد، بایستی از توان بالقوه کشورمان در تولید گیاهان دارویی استفاده کنیم و سهم بیشتری از بازار جهانی بدست آوریم (۳) .

    گفته می شود آب و هوای ایران یکی از مستعدترین مناطق جهان برای تولید و کشت ۹۰ درصد از گیاهان دارویی است که در صورت شناخت علمی، کشت، توسعه و بهره برداری صحیح می توان ضمن ایجاد اشتغال، زمینه افزایش صادرات غیرنفتی در این بخش را بیشتر از گذشته فراهم کرد (۴) .

یکی از مشکلات اساسی بر سر راه صادرات برخی کالاهای کشاورزی، مشکل نبود تکنولوژی لازم برای بسته‌بندی محصولات کشاورزی است. سال‌های سال است که خرما, چای و زعفران ایرانی به صورت فله‌ای صادر شده و نه تنها ارزش افزوده‌ای نصیب ایران نمی‌شود بلکه نام کالای مرغوب ایرانی نیز در تشویق مصرف کننده برای آشنایی هرچه بیشتر با کالاهای ایرانی روی هیچ بسته‌ای درج نمی‌شود. زعفران ایرانی مبدل به سافرون اسپانیایی شده و چای ایرانی هم سر از کارخانه‌های مدرن فرآوری چای درمی‌آورد و جالب است که همین چای به کشور خودمان هم صادر می‌شود (۷) .

در حال حاضر شصت درصد تولید زعفران ایران در خراسان صورت می گیرد، یعنی همان نقطه اى که از دوران کهن کاشت زعفران در آن آغاز شده است به همین دلیل برخی از محققان ”مادها“ را از اولین تولیدکنندگان زعفران  می شناسند. زعفران در زندگی اجتماعی و فرهنگی کشورمان نقش قابل توجهی داشته و نمونه اى از هماهنگی انسان و طبیعت در این منطقه است کشور ما همواره با مشکل کم آبی مواجه بوده ، اما زعفران گیاهی است که به آبیارى زیادى نیاز ندارد (۹) .

 ۴ – وضعیت اجتماعی و فرهنگی مصرف گیاهان دارویی در  ایران

کشور ایران به دلیل تنوع آب و هوایی و گستردگی جغرافیایی یکی از غنی ترین کشورهای جهان در زمینه گیاهان دارویی است. علاوه بر این ایران دارای منابع و رفرانس های بسیار ارزشمند و بی نظیر علمی در این خصوص است. این منابع چندین قرن در دنیای پزشکی به عنوان اصلی ترین منابع علمی مورد استفاده قرار می گرفته و اکنون این پتانسیل بسیار مهم به وادی فراموشی سپرده شده است. چنانچه از گیاهان دارویی و داروهای گیاهی که عوارض بسیار کمتری نسبت به داروهای شیمیایی و سنتتیک دارند استفاده شود، در مصرف دارو صرفه جویی بسیار زیادی خواهد شد. البته این ادعا وجود ندارد که کلیه بیماریها با داروهای گیاهی و طبیعی درمان شود ولی تعداد قابل توجهی از بیماریها با داروهای گیاهی قابل درمان است.

آمار کلی در خصوص میزان بهره گیری از طب سنتی و مکتبهای مختلف طب مکمل در ایران منتشر نشده است. با این وجود، مطالعاتی که انجام شده حاکی از آن است که حدود ۵/۶۲%  از مردم حداقل سالی یک مرتبه از روش طب مکمل استفاده کرده اند. بهره گیری از گیاهان، مراقبه، دعا درمانی، حجامت و طب سوزنی با ۶/۷۶، ۱/۱۰، ۵/۹ و ۵/۵ درصد، به ترتیب بیش از سایر روشها دیده شده است. فروش داروهای گیاهی در ایران حدود ۷ میلیارد ریال در سال ۱۹۹۷ بوده است که در سال ۲۰۰۰ به ۳۷ میلیارد ریال افزایش پیدا کرد. از آنجایی که در نیمی از مراجعات بیماران به پزشکان به دارو احتیاجی نیست، اگر از روش مداوای دیگری استفاده کنیم، مصرف داروهای شیمیایی کمتر خواهد شد و با صادر کردن دارو می توانیم در جهت سودآوری کشور حرکت کنیم و به این وسیله از میزان وابستگی خود بکاهیم، و به دلیل آن که داروهای شیمیایی جدیدتری نیز وجود دارد که مطمئناً پرهزینه تر نیز هستند. در حالی که کشور ما خاستگاه طب سنتی است و دارای گونه های متنوع گیاهان با مشخصه های دارویی و کیفیت مطلوب است،می توانیم از این سرمایه های ارزشمند بهره ببریم(۱۹).

گرایش عمومی جامعه به استفاده از داروها و درمانهای گیاهی و به طور کلی فرآوردههای طبیعی به ویژه در طی سالهای اخیر روبه افزایش بوده و مهمترین علل آن، اثبات اثرات مخرب و جانبی داروهای شیمیایی از یک طرف و ایجاد آلودگیهای زیست محیطی که کره زمین را تهدید می کند از سوی دیگر بوده است. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی بالغ بر ۸۰% مردم جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه و نواحی فقیر و دور افتاده عمده ترین نیازهای درمانی خود را از گیاهان دارویی تأمین می کنند(۱۲).

احتمالا“ ضعف عملکرد و عدم گرایش به مصرف داروهای گیاهی می تواند ناشی از طعم بد و تأثیر کند آنها، مشکل بودن روش آماده کردن و ساختن این داروها و نیز عدم آگاهی در این زمینه باشد که ناشی از عدم اطلاع رسانی جامع از سوی منابع اطلاع رسانی جمعی می‌باشد. از دیگر عوامل مؤثر، تحقیقات ناکافی و عدم آموزش آکادمیک در دانشگاههای طب را می توان نام برد. همچنین پراکندگی نسخه های گیاهان داروئی و عدم دسترسی به اطلاعات صحیح می تواند گرایش به مصرف داروهای گیاهی را در افراد کاهش دهد و باعث شده انگیزه ای در استفاده از این داروها نداشته باشند علاوه بر این بدلیل انتقال اطلاعات طب سنتی با آمیزه ای از تجربیات موروثی و باورهای فرهنگی از یک نسل به نسل دیگر توسط افراد فامیل می باشد  که با وجود متدهای پیشرفته اطلاع رسانی هنوز به همان شیوه های قدیم و البته با هزاران اشتباه نقل قول می شود(۲۶).

اهمیت و نقش رو به تزاید مصرف و تولید گیاهان دارویی در زمینه‌های توسعه اقتصادی، بهداشتی ، زیست محیطی، اشتغال و… به گونه‌ای است که امروزه کشورهای توسعه یافته هزینه‌های فراوانی را برای واردات مواد مؤثره با منشا گیاهی جهت ساخت و تولید دارو در کشورشان می‌کنند. ایران با برخورداری از فرهنگ تاریخی در زمینه‌های طب گیاهی وهمچنین استعداد بالقوه طبیعی و جغرافیایی جهت کاشت و تولید گیاهان دارویی می‌تواند به عنوان یکی از کشورهای پیشگام در زمینه تولید و مصرف داروهای گیاهی باشد ، اما بررسی‌ها و برخی از تحقیقات این مطلب را نشان نمی‌دهد. مصرف سالانه فقط ۳% تا ۱% از داروی مصرفی کشور از طریق گیاهان دارویی و هزینه کردن۵۰۰ میلیون دلار ارز و ۳۰۰ میلیارد تومان از بودجه عمومی کشور برای تامین دارو  دلیلی در این زمینه می‌تواند باشد (۱۳) .

 آمارهای میزان مصرف داروهای گیاهی در برخی از کشورها نشان از ضعف فراوان ما در عمل‌آوری و مصرف این گونه داروها در میان مردم دارد (۲۰) .

بدون شک بررسی و شناسایی علل عدم مصرف داروهای گیاهی در میان مردم می‌تواند از جهات گوناگون قابل توجه و با اهمیت باشد، چرا که تنها با شناخت و شناسایی این عوامل ؛ اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی ، مدیریتی و… است که می‌توان نسبت به توسعه و گسترش داروهای گیاهی در کشور اقدام موثر انجام داد (۲۰) .

               بر اساس تحقیقات انجام شده  ۸۹ درصد از داروخانه‌های نمونه اذعان داشته‌اند که داروهای شیمیایی دارای اثرات منفی هستند، ولی ۷۵ درصد از مراجعان به اثرات مثبت درمان داروهای شیمیایی معتقد بودند عبارتی دیگر آن امر نشان دهنده این است که داروهای گیاهی با وجود نداشتن اثرات منفی و جانبی چندان مورد استقبال و مصرف مردم قرار نگرفته است.  ۵۶ درصد داروخانه‌های نمونه اظهار داشته‌اند که بیشترین مصرف کنندگان داروهای گیاهی را بزرگسالان تشکیل می‌دهند. کم مصرف کردن کودکان و سالخوردگان خود مقوله جدا و تحقیقات بیشتر را می‌طلبد(۲۱) .

از جمله مهمترین علل عدم استقبال مردم از مصرف داروهای گیاهی ، بیمه نبودن این داروها و عدم اطلاع پزشکان از این داروها می‌باشد بنابراین به نظر می‌رسد که با تدوین سیاستهای مناسب در این زمینه بتوان نسبت به ترویج مصرف این گونه داروها در کشور و رونق دادن به صنعت گیاهان دارویی تا حدودی دست پیدا کرد (۲۰) .

با وجود اینکه کشور ما دارای منابع گیاهی غنی به اندازه دو تا سه برابر منابع گیاهان دارویی درکل قاره اروپا می باشد ، اما میزان فروش داروهای گیاهی در ایران امروزه پایین است . و می توان به ضعفی که در این زمینه وجود دارد پی برد. از طرفی با توجه به مشکلاتی که هم اکنون در زمینه داروهای شیمیایی و واردات آن وجود دارد سالیانه حدود ۶۰۰ میلیارد دلار از بودجه عمومی کشور صرف پرداخت یارانه برای خرید داروهای شیمیایی مورد نیاز می شود که با توجه به هزینه خرید دارو که حدود ۴۰۰ میلیون دلار بوده است (۲۲).

 شاید مشکلات دارویی را تا حدودی بتوان با مصرف گیاهان دارویی رفع نموده و حتی صدور گیاهان دارویی برای دولت درآمدزا هم باشد. لذا بنظر می رسد بازنگری در سیاستهای دارویی کشور به منظور ایجاد قوانین مدون و مصوب در بازار مصرف داروهای گیاهی لازم و ضروری است تا با ارائه روشهای مناسب برای تولید ، عرضه و مصرف داروهای گیاهی با شرایط آسان و طبق استاندارهای بین المللی گامی برداشته شود. و بدینوسیله بتوان میزان عملکرد مردم در مصرف داروهای گیاهی را با تغییرات مناسب در نظام داروئی کشور بهبود بخشید (۲۶) .

اقدامات ضدفرهنگی بسیاری انجام شده که دلیل آن افزایش بی قاعده عطاریهاست. در گذشته تعداد عطاریها و کسانی که گیاهان دارویی را توزیع و طبابت سنتی می کردند کم بود. این افراد معمولا سرشناس بودند و از کاربرد و نتیجه گیاهان اطمینان داشتند، ولی در سالهای اخیر تعداد آنها افزایش یافته و تشکلی متولی نظارت صنفی و علمی بر آنها نشده است. در نتیجه پزشکان مردم را از مراجعه به این اماکن منع کرده اند و حرکتی ضد فرهنگی در این زمینه آغاز شده است (۲۵) .

مردم ایران در پیشبرد دانش پزشکی سهم بزرگی به دوش کشیده اند. دانشمندان ما دانش پزشکی باستان را با تلاش و برنامه‌ریزی صحیح ، از دانشمندان بزرگ جهان قبل از اسلام تحویل گرفته و تا جایی رسانده اند که نام آنان یدک‌کش روشهایی شد که بعدها با تحولی دوباره ولی این بار نه بدست ایرانیان بلکه با تلاش دانشمندان غرب به دانش پزشکی جدید متحول گردید. بیش از هشتصد سال روش درمان ابوعلی سینا آوازه ایرانیان و مسلمانان را در جهان طنین انداز ساخت. او برآمده از جامعه‌ای آگاه و دانش پژوه و نوآور بود و در کنارش هزاران ابوعلی سینا موجودیت خویش را به جهانیان اعلام کردند.و در کنار خدمت رسانی به مردم زمانه خویس ، بیش از ۲۵۰۰ کتاب پزشکی و داروسازی را برای ما به ارث گذاردند. و ما اکنون بزرگترین میراث‌خواران جهان پزشکی هستیم (۲۵) .

 ۵ – کاربرد داروهای گیاهی در صنایع

 تمام مقالات و پایان نامه و پروژه ها به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد.

 جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ  را پرداخت نمایید.