مقاله بررسی نهاد وقف در اسلام مربوطه  به صورت فایل ورد  word و قابل ویرایش می باشد و دارای ۷۰  صفحه است . بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود مقاله بررسی نهاد وقف در اسلام  نمایش داده می شود، علاوه بر آن لینک مقاله مربوطه به ایمیل شما نیز ارسال می گردد

فهرست مطالب

چکیده۵
مقدمه۶
فصل اول: کلیات ۸
مبحث اول : وقف از نظر قانون مدنی و فقه امامیه و فقه عامه۹
مبحث دوم : وقف از نظر قرآن :۱۰
اهداف وقف:۱۱
اقسام وقف :۱۱
فصل سوم : انعقاد وقف۱۳
مبحث اول :ایجاب وقبول ۱۴
نظرات فقهای عامه در وقف معاطاتی۱۶
مبحث دوم : قبض موقوفه : ۱۹
وضع حقوقی قبض :۱۹
فصل چهارم : ارکان وقف :۲۰
مبحث اول :واقف ۲۱
مبحث دوم : موقوف علیه :۲۳
شخصیت حقوقی موقوفه ۳۲
مبحث سوم: مال مورد وقف:۳۵
مشروعیت جهت وقف:۳۹
فصل پنجم : اداره کنندگان موقوفه ۴۴
مبحث اول- متولی منصوص:۴۴
اجرت متولی : ۴۶
مسئولیت متولی:۴۷
مبحث دوم – متصدی یا متولی منصوب :۴۸
مبحث سوم – ناظر ۴۸
اجرت ناظر :۵۰
مبحث چهارم – امین۵۱
موارد ضم امین۵۱
موارد نصب امین: ۵۲
فصل ششم : نحوه اداره موقوفه۵۴
مبحث اول : کلیات:۵۵
مبحث دوم: تقسیم مال موقوفه :۵۶
فصل هفتم :پایان وقف ۶۰
الف :تلف موقوفه :۶۰
ب : اخذ به شفعه: ۶۱
ج :فروش موقوفه:۶۳
مبحث اول :موارد امکان فروش :۶۳
نتیجه گیری۶۵
فهرست منابع و ماخذ:۶۸

منابع و ماخذ:

۱-ابن ادریس ، محمد بن احمد، سرائر ، ج ۳ ، موسسه النشر الاسلامی  ، چاپ دوم ۱۴۱۱ ه. ق، بی جا ،

۲-امامی ، سید حسن، حقوقی مدنی ، ج ۱ ، کتابفروشی اسلامیه ، چاپ سوم ، ۱۳۴۰ ه . ش

۳-امینان،محمد، وقف از دیدگاه حقوق و قوانین، انتشارات سمت، زمستان ۱۳۸۱

۴-انصاری ،شیخ مرتضی ، ابن محمد ، امین ، مکاسب ، ج ۲  ،انتشارات اسماعیلیان ،ج۴ ، ۱۳۷۶ ش

۵-بحرانی ، شیخ یوسف، حدائق، ج ۵، دارالکتب السلامیه ، تهران ، بی تا

۶-بروجردی عبده ، محمد ، حقوق مدنی ، انتشارات محمد علی علمی ، تهران ۱۳۲۹ ش

۷-جعفری لنگرودی ،محمد جعفر، حقوق اموال ، گنج دانش، تهران، چ اول

۸-حائری شاه باغ ، سید علی ، شرح ق.م. چاپخانه خورشید ، تهران ۱۳۲۸ ش

۹-حسین عاملی ، محمد جواد ، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه ، ج۲ ، داراحیاء التراث العربی ، بی جا ، بی تا

۱۰- شهید اول ، ابو عبدالله جمال الدین مکی العاملی ، المعه الد مشقیه، ج ۵ ، دارالعلم الاسلامیه ، بیروت، بی تا .

۱۱-شهید ثانی ، زین الدین الجبعی العاملی ، ابن نورالدین ، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام ، موسسه المعارف السلامیه ، ج اول ، ۱۴۱۸ ه .ق. بی جا

۱۲- شهید ثانی ، زین الدین الجبعی العاملی، الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه ، چ سنگی عبدالرحیم ، ج۱ ، تبریز ۱۲۹۱ ق

۱۳- صفایی ، حسین، حقوق مدنی ، ج ۱ ، موسسه عالی حسابداری ، چ ۳ ، تهران ۱۳۵ ش

۱۴- طباطبایی ، سیدعلی بن ابوالمعالی الصغیر ابن ابوالمعالی کبیر ، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل ، ج ۲ ، کتاب وقف

– طباطبایی یزدی ، سید محمد کاظم ، ملحقات  عروه الوثقی ، ج ۲ ، مکتبه الداوری ، قم ، بی تا

۱۶- طوسی ، شیخ ابی جعفر ،الخلاف، دارالکتب العلمیه ، قم ، بی تا

۱۷-عبید الکبیسی ، محمد ، احکام وقف در شریعت اسلام ، ترجمه احمد صادقی ، دوجلدی انتشارات اداره کل حج و اوقاف استان مازندران ، ج اول،  اسفند ۱۳۶۴ ، بی تا

۱۸-عدل ، مصطفی ، ( منصور السلطنه )، حقوق مدنی ، چ هشتم ، چاپخانه گلشن ، تهران ۱۳۵۴ ه .ش.

۱۹-علامه حلی ، ابو منصور حسن بن سید بن یوسف بن علی بن مطهر ، تبصره المتعلمین فی احکام الدین، چاپ سنگی، مکتبه الاسلامیه ، تهران ۷۲ ق

۲۰-علامه حلی،  ابومنصور حسن بن سید بن یوسف بن علی بن مطهر، تذکره الفقها ، ج ۲ کتاب وقف ، انتشارات اهل البیت،  قم، ۱۴۱۴ ق

۲۱- علامه حلی، ابومنصور حسن بن سید بن یوسف بن علی بن مطهر ، قواعد الاحکام  ، منشورات الرضی ، چ سنگی ، قم ، ۱۳۱۵ ق

۲۲-علامه حلی، ابومنصور حسن بن سید بن یوسف بن علی بن مطهر، تحریر الاحکام ، چ سنگی ، تهران ۱۳۱۴ ق

۲۳- کاتوزیان ، ناصر، حقوق مدنی ، ج۳ ، نشر یلدا ، تهران، ۱۳۶۹ ش .

۲۴- کاشف الغطاء  ، محمد حسین ، تحریر المجله ، ج ۵

۲۵- محقق ثانی، شیخ علی بن حسین ، جامع المقاصد فی شرح القواعد، موسسه آل البیت قم ، چ اول ۱۴۷۱ ق

۲۶- محقق حلی ، ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن بن عیسی بن سعید ، شرایع السلام فی مسائل الحلال و الحرام ، چاپ سنگی عبیدالرحیم ، مکتبه الاسلامیه ، تهران ،۱۳۷۷ ق

۲۷-موسوی بجنوردی، محمدحسن، قواعد الفقهیه، الهادی، تهران، چ اول

۲۸-الموسوی الخمینی ، روح الله ، تحریر الوسیله ، ج ۲ ،مطبعه الاواب النجف الاشرف ، بی تا

۲۹- میرزای قمی، ابوالقاسم بن الحسن الجبلانی ، جامع الشتات ، چاپ سنگی، خط محمد بن الجعفر النحوی ، منشورات شرکه الرضواء ، تهران ، بی تا

۳۰- نجفی، شیخ محمد حسن ، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج ۲۸ ، مکتبه الاسلامیه ، تهران ،چ ششم ۱۴۰۰ ق

۳۱- کدسیومل (قانون مدنی فرانسه )، انتشارات دالوز ، پاریس ۱۹۹۱م

۳۲- قوانین و آئین  نامه ها و تصویب نامه ها و بخشنامه ها و دستورالعمل ها

۳۳- آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور و دیوان عدالت اداری و نظرات شورای نگهبان و فتاوی علمای عظام و مقام معظمر هبری و نظریات ادارات و غیره

چکیده

وقف بهترین ومؤثر ترین وسیله تکافل اجتماعی است و به عنوان نهادی است که تداوم صدقات را امکان پذیر می سازد، از امتیازات شریعت اسلامی آنست که مسلمانان را بر تکافل اجتماعی ترغیب می نماید، آنان را بر صدقه دادن در راه های خیر واعانه مساکین تشویق میکند، و علاوه بر معمول بودن در میان ملل مختلف در زمانهای قدیم، در دین اسلام نیز به جهت تاکید قرآن و سنت اهمیت بیشتری کسب کرده است، برای همین مورد بحث و تدقیق فقها قرار گرفته و جوانب مختلف آن تحت شمول ضوابط و قواعد فقهی درآمده است. با تدوین قانون مدنی و اختصاص مواد ۵۵ تا ۹۱ به آن، وقف، به صورت تاسیس حقوقی موضوعه شکل یافت و با ایجاد سازمان اوقاف، اداره آن نیز تحت کنترل قانون و دولت در آمد. گسترش فعالیت دولت در امور نظارت بر مالکیت و اتخاذ سیاستی برای تحدید مالکیت خصوصی، در جهت تامین اهداف مختلف، منجر به تدوین قوانینی شده است که موقوفات را هم در بر گرفته که اهم آنها، ناظر به فروش مال مورد وقف و تبدیل به احسن است.وقف از زمانهای قدیم بین ملل مختلف، معمول بوده، ولی در دین اسلام، به دستگیری از ضعفا و فقرا و توجه مسلمانان بر امور خیریه، به کیفیتی که در این مقاله تلاش شده تا موضوع جواز فروش و مبانی بیع وقف به طور شفاف بررسی گردد تا با در نظر گرفتن مصالح وقف، امکان استفاده مطلوب از موقوفات در چارچوب نیت واقعی واقف فراهم آید تا راهگشای تدوین قوانین مناسب در این امر گردد.

 مقدمه

در مجموعه احکام و تعالیم اسلامی سنت وقف و صدقات جاریه به عنوان رهنمودهای انسان ساز و فرهنگی مترقی به شمار می رود که آثار اخلاقی و عواید معنوی بزرگ بی شماری را به دنبال دارد وقف با توزیع مجرد در آمد بین افراد ، جامعه را به سمت توازن اجتماعی هدایت می کند .

نقش وقف در گسترش مالکیت، در تامین اجتماعی ، در کاهش اختلافات طبقاتی و به وجود آمدن عدالت اجتماعی ودر رابطه با جبران کمبود خدمات دولتی و تنظیم جریان پول و کالا در اقتصاد و ثبات وضعیت اقتصادی از جمله مواردی است که ناشی از وقف می باشد.

یکی از کارهای شایسته ای که همچون صدقه جاریه باقی می ماند و اثرات و برکات آن نصیب افراد جامعه می شود سنت حسنه وقف است . وقف نمادی از لوح خیر خواهی و تعاون و هم زیستی و عواطف انسانی ، برخاسته از ایده والا و ایمان است.

وقف از یک طرف وسیله ای بسیار خوب برای ایجاد انس، الفت و همبستگی بین مسلمانان و از طرف دیگر وسیله ای برای تالیف قلوب مردم غیر مسلمان است .وقف جامعه را از آلودگیها و ناخالصیها پاک می کند و راه را برای تزکیه آن هموار می سازد.

پیش از قرن اخیر بیشتر شئون فرهنگی ، بهداشتی و نیازمندیهای عمومی در ایران با بهترین و ساده ترین وضع به رایگان و به دست مردم از درآمد های موقوفات و بنیادهای خیریه اداره می شد .واقفان خیر اندیش که اندیشه و همّشان بشر دوستی و خدمت به مردم ورفع حوائج آنان بود احتیاجات مردم نیازمند از قبیل مستمندان ،ایتام ، بیوه زنان ، بیماران و عاجزان ، جهیزیه یا مخارج ازدواج ،تعیین مایحتاج خانواده های بی سرپرست ، هزینه دفن و کفن اموات و هزاران نمونه دیگر از این گونه حوائج را که گاهی اندیشه و خیال مردم عادی از درک و توجه به آنها به دور است در نظر گرفته و قسمتی از اموال خالص و پاک خود را وقف همین مصارف خیریه کرده اند وقف میراث بزرگ انسانیت و بشر دوستی و سرمایه فنا ناپذیر مدنیت و فرهنگ است که ارزش آن باید روشن شود .

در مجموعه احکام و تعالیم اسلام سنت وقف و خیرات وصدقات جاریه به عنوان رهنمودی انسان ساز و فرهنگی مترقی به شمار می رود که آثار اخلاقی و عواید معنوی بزرگ و بی شمار را به دنبال دارد و می تواند با تأمین نیازهای مادی و معنوی و گستردن راه کسب فضایل و کمالات ، جامعه ای بهم پیوسته و نمونه را پایه گذاری نمود و از بروز آلام و مصائب و رواج مفاسد اخلاقی جلوگیری به عمل آورد.

از بارز ترین ویژگیهای اجتماعی وقف طبقاتی نبودن آن است بدین معنا که سنت وقف همواره و برای همه اقشار جامعه ، قابل دسترسی است و در اعضاء یک طبقه خاص نبوده و نیست ، بر این اساس ، سنت وقف پیوسته افراد زیادی را از طبقات مختلف جامعه جذب می کند که یا واقف اند و یا از درآمد اوقاف و خدمات آن بهره مندی می شوند لذا از طبقات فقیر اجتماع گرفته تا مردم متوسط الحال تا توانگران و مسئولان بلند پایه حکومتی همه یا وقف در ارتباط بوده اند و هستند .

نظام وقف عبارتست از چارچوب بنیادین مسئولیتهای متقابل و همبستگی اجتماعی میان ثروتمندان و نیازمندان .در این چارچوب بنیادین برای رفع نیازهای فردی طبقات محروم و صاحبان نیازهای خاص اقدامات و حمایتهای لازم در نظر گرفته شده است.

نظام وقف یکی از سازوکارهای (مکانیزم های) تحقیق عدالت اجتماعی و وسیله ای صلح آمیز برای توزیع مجدد در آمد بدون هر گونه اجبار و مداخله قدرت حاکمه بوده و هست از این رو می توان گفت که وقف  ،در حمایت از وحدت ملی و اجتماعی و جلوگیری از بروز بی ثباتی و خشونت و تنش میان گروههای اجتماعی با وضعیت اقتصادی متفاوت نقش دارد .

مبحث اول: وقف از نظر قانون مدنی وفقه امامیه و عامه:

وقف از نظر لغت به معنی ایستادن و نگهداشتن وتوقف و حبس و منحصر کردن چیزی برای استفاده کسی است.

ماده ۵۵ قانون مدنی درمقام تعریف حقوقی و اصطلاحی وقف می گوید: وقف عبارت است ازاینکه عین مال حبس ومنافع آن تسبیل شود . تعریفی که قانونگذار از وقف به عمل آورده است حدوداً همان است که فقهای امامیه گفته اند چنانکه امام خمینی در تحریرالوسیله [۱]محقق حلی در شرایع الاسلام[۲] و شیخ طوسی در مبسوط[۳] می گویند.

مذاهب دیگر اسلامی برای وقف تعاریف مختلفی دارند وفقهای هر مذهب وقف را آنگونه تعریف کرده اند که بیانگر دیدگاه آنان نسبت به مالکیت وقف باشد گروهی وقف را جایز و گروهی آن را لازم دانسته اند.

علمای مذهب شافعی می گویند : وقف عبارتند از حبس مال که انتفاع از آن بابقای عین مال ممکن باشد ، وقف در اصل مال ممنوع و مقطوع می گردد و منافع وقف به قصد قربت هزینه می شود.[۴]

علمای حنفی در تعریف وقف گفته اند: وقف عبارت است از حبس مال بر ملک واقف و صدقه دادن منافع آن. در این تعریف ابوحنیفه وقف را مانند عاریه جایز می داند و لذا استعمال لغت حبس در این تعریف دارای اشکال است [۵].

ابن عرفه از علمای مذهب مالکی گفته است وقف عبارتست از اعطای منفعت و نه ذات آن، به خلاف هبه که واهب عین موهوبه را می بخشد[۶] .

در فقه حنبلی وقف چنین تعریف شده است : الوقف هو تحبیس الاصل و تسبیل الثمره : وقف حبس اصل و تسبیل منافع است.

مبحث دوم: وقف از نظر قرآن :

وقف از مختصات حقوقی و اقتصادی اسلام است، وقف دراسلام دارای ویژگی هایی است .وقف عملی است صالح وباقی و مصداق روشنی است از تعاون و انفاقی عاری از منّت و احسانی است خالی از اذیت و به دور از تحقیر شخصیت دیگران ، وتصدقی است دایمی و مستمر و بدون ریا، ووامی است بدون اضطراب[۷]  و با بروز اختلافات فاحش طبقاتی به صورتی معقول  مبارزه می شود. و برگ سبزی است که برای انسان ذخیره می شود[۸] . و سرانجام عاملی است که نام واقف را نیز جاودان می سازد و وی را به نوعی خلود وبقاء می رساند.

لذا در قرآن ، آیه ای که بر وقف و احکام آن صراحت داشته باشد ، وجود ندارد . ولی دانشمندان اسلامی از کلیت برخی مفاهیم اخلاقی که در قرآن ذکر شده است ، چنین دریافته اند که وقف مورد تائید قرآن کریم است ، چرا که اعمال خیر و صالح همواره در آیات قرآن ستوده شده اند و به طور کلی هر آیه ای که برای انجام دادن کارهای نیکو یا تشویق به آنها دلالت داشته باشد بر وقف نیز دلالت می کند[۹] .

 اهداف وقف:

وقف به لحاظ مصالح عمومی از دیر باز موارد استفاده متنوع و گوناگون داشته و رایج ترین موارد مصرف آن عبارتست از :