مقاله تأثیر قرآن و حدیث بر ادب فارسی از دیدگاه حافظ مربوطه  به صورت فایل ورد  word و قابل ویرایش می باشد و دارای ۱۰۱  صفحه است . بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دانلود مقاله تأثیر قرآن و حدیث بر ادب فارسی از دیدگاه حافظ نمایش داده می شود، علاوه بر آن لینک مقاله مربوطه به ایمیل شما نیز ارسال می گردد

فهرست

پیش گفتار  
مقدمه
چکیده 
فصل اول(کلیات تحقیق)    
مقدمه    ۱      
بیان مسئله       ۲     
اهداف تحقیق    ۳   
اهمیت تحقیق    ۴
سوالات یا فرضیات تحقیق    ۵
تعریف واژگان اساسی    ۶
فصل دوم: (پیشینه تحقیق)    
مقدمه    ۷
پیشینه ی نظری    ۸
پیشینه ی عملی(نقد کتاب)    ۱۱
فصل سوم: (روش تحقیق)    
مقدمه    ۱۳
روش های مورد استفاده در تحقیق    ۱۴
فنون گرد آوری اطلاعات    ۱۵
فصل چهارم: (یافته های تحقیق)    
مقدمه    ۱۶
نتایج جامعه آماری و نمودارها    ۱۷
فرضیه ۱: تأثیر اشعار عرفانی حاوی آیات قرآن و احادیث بر مردم بیش از اشعار عاشقانه است.    ۵۱
فرضیه ۲: اشعار عرفانی سروده شده در قرن های بعد بیشتر از قرن خود اثر می کند .    ۵۲
فرضیه ۳: بین اشعار سروده شده در قرن سوم و هشتم تفاوت وجود دارد .    ۵۳
فرضیه ۴: بین ماه رمضان و اشعار حافظ رابطه وجود دارد .    ۵۴
فرضیه ۵: اشعار حافظ یکدست است و همه عارفانه است .    ۵۸
قالب های کاربردی    ۵۹
آیات قرآنی در اشعار حافظ    ۶۷
داستان های قرآنی در ادبیات فارسی    ۷۹
فصل پنجم:( نتیجه گیری)    
مقدمه    ۸۵
نتایج فصل چهار    ۸۶
نتیجه گیری    ۸۶
مشکلات تحقیق    ۸۷
پیشنهادات تحقیق    ۸۷
فهرست منابع و مآخذ    ۸۸
پیوست ها    ۸۹

منابع و مآخذ:

۱-قرآن کریم

۲-پور خالقی چترودی ، مه دخت (۱۳۷۱) ، فرهنگ قصه های پیامبران ، انتشارات آستان قدس

۳-دکتر قریب ، یحیی (۱۳۶۱) ، دیوان حافظ شیرازی ، چاپ خانه نو بهار

۴-راستگو ، سید محمد (۱۳۷۶) ، تجلی قرآن و حدیث در شعر فارسی ، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی

۵-تفسیر نمونه ، زیر نظر آیت الله مکارم شیرازی ، (۱۳۶۴)

۶- دکتر حلبی ، علی اصغر (۱۳۷۱)،  تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی ، انتشارات اساطیر ۱۱۰

۷-دکتر راشد محصل ، محمد رضا(۱۳۸۰)، پرتوهایی از قرآن و حدیث در ادب فارسی ، انتشارات آستان قدس

۸-استاد مطهری ، مرتضی (۱۳۷۹)، عرفان حافظ، انتشارات صدرا

۹-حیرت سجادی ، عبدالحمید(۱۳۷۱)، گزیده ای از تاثیر قرآن بر نظم فارسی، انتشارات آستان قدس

۱۰-معروفی، علی (۱۳۸۴)، ادبیات فارسی از کلام قرآن بهره های فراوانی گرفته است،انتشارات ام الکتاب.

پیشگفتار

آنچه میخوانید کوشش و پژوهشی است درباره ی باز نمایی جلوه هایی از قرآن وحدیث در شعر فارسی که باز نوشته و گسترش یافته ی یادداشت هایی است که سال ها پیش برخی پژوهشگران، نویسندگان، دبیران و دانشجویان کوشای کلاس های درس « تاثیر قرآن بر ادب فارسی » نوشته اند.

قرآن کتاب دینی و اعتقاد نامه ی همه ی مسلمانان جهان است. قرآن شریف این کتاب حکمت و هدایت نظر به تعالی انسان ها از خاک تا افلاک دارد و اساسا آمده است که آدمیزادگان را از مغاک شهوات پست حیوانی به اوج افلاک و سفر های علوی و آسمانی برساند. کتابی که با گذشت هزار و چهار صد سال، با زندگی آنان عجین شده و گویی با رگ و پوست و خون آنان درهم آمیخته . لذا خواندن ، درک مفاهیم و آموزش این کتاب بزرگ به منزله زیستن و حیات دوباره ما با قرآن است.

همچنین احادیث یعنی سخنان پیامبر (ص) و نیز سخنان دیگر معصومان که دومین چشمه جوشان معارف اسلام است، از سوی مسلمانان هر چند فروتر از کلام خدا اما فراتر از کلام مخلوق شمرده     می شود و چون سخنان این بزرگواران همراه با ظرافت بلاغی و زیبایی هنری، یکسره حکمت و معرفت است و شرح بسیاری از احکام و معارفی را در بر دارد که در قرآن به اشاره از آن ها یاد شده است و برای مسلمانان گنجینه گرانبهایی به شمار می آید و باید برای حفظ و گرد آوری آن از هیچ کوششی دریغ نکرد . قرآن این کتاب بزرگ آسمانی و احادیث تاثیرات فراوانی روی همه چیز داشته است . یکی از بارز ترین این موارد تاثیر آن دو بر سروده های شاعران و نوشته های نویسندگان و دبیران است و همه میدانند که بسیاری از ابیات و عبارات این بزرگواران را « اشاره » ، « تلمیح » ، « اقتباس » ، « تضمین » ، « تحلیل آیات » ، « قصص » و « تمثیل » های گوناگون این کتاب مبین و سخنان پیانبر و معصومین تشکیل می دهد و همه ی این بزرگواران خود اغراق کرده اند؛ « هر چه دارند همه از دولت قرآن است ». شاعران مایه هایی از آموخته ها و دانسته های خود را بر می گیرند ، آنها را در کارگاه سرایش خویش با رنگ و آبی از عاطفه و خیال در می آمیزندو از آن ها نقش های رنگین و تابلو هایی را برای خواننده و شنونده می سازند .

از این جاست که ما در سروده های شاعر که بافته هایکارگاه عاطفه و خیال اویند مایه های فزون و فرائانی از اسطوره ، تاریخ ، طب ، نجوم ، فلسفه ، کلام و … یعنی آموخته ها و دانسته های او را   می بینیم و می یابیم . بر این بنیاد اگر شاعری از قرآن و حدیث نیز آموزه ها و آگاهی هایی داشته باشد ، بازتاب جلوه هایی از آن ها در سروده های او بس طبیعی خواهد بود . شمس الدین معمه شیرازی یکی از پر رمز راز ترین شاعران ایران و جهان است . وی در دو رشته از دانش های زمان یعنی علوم شرعی و علوم ادبی کار می کرد . قرآن را با توجه به قرآات جهارده گانه از حفظ بود و به همین سبب تخلص      « حافظ » را در میگیرند . او بیشتر اشعار خود را بر اساس قرآن و احادیث سروده است . او از همه ی علوم قرآنی ، از قرائت و تفسیر گرفته تا کلام و فلسفه و عرفان ، بهره داشت . حتی شاگرد شاعری و سبک ویژه ی بیان خود را از قرآن کریم آموخته بود و در آگاهی از زیر و بم الفاظ و معانی و مفاهیم از آن الهام می گرفت .

این تحقیق را محدود به اشعار وی کرده و کوشش می شود تا دیگران را با چشمه ای از زیبایی های ادبی جهان که با آیات قرآن و احادیث پیامبران و معصومین آراسته شده آشنا کنیم .

مقدمه :

سحر با باد   می گفتم  حدیث   آرزو مندی          خطاب آمد که واثق شو به الطاف خداوندی

دعای صبح وآه شب کلید گنج مقصود است         بدین راه و روش می رو ! که با دلدار پیوندی

حمد باد ملکی را که هر دو جهان در تصرف او و باز گشت همه به سوی اوست وصلوات و تحیّات بر فرستادگان او به خلق خصوصاً سید ابرار محمد مختار که نبوت را ختم به او کردند وبر درئد وثنا یش سفارش فرمودند .

انسان در این جهان فانی به قرآن واحادیث نیاز فراوان دارد وهمین نیاز او باعث پیوند زندگی با این کتاب آسمانی واحادیث معصومین شده است وهر مسلمانی این را به خود واجب می داند که این دو چشمه ی الهی را درک کند ودر باره ی مفاهیم آن بیندیشد .

ادبیات کهنسال کشورمان چنان مفاهیم گوناگونی را از این سر چشمه های پر برکت الهی وام گرفته که بدون آشنایی با قرآن وحدیث ، آگاهی  نسبت به تمامی زوایای سروده ها ونوشته های شعراو نویسندگان ایرانی به امر ی محال مبدل شده است . از طرفی ،این تأثیر پذیری تنها به حوزه مفاهیم محدود نشده وحوزه علوم ادبی وچگونگی به کار گیری کلمات وکیفیت کلام را نیز در بر گرفته است . یکی از این سر مایه های افتخارآمیز ما سروده های شاعران وسخنوران ونوشته ها ی دبیران ومترسلان ونویسندگان و اندیشه های حکیمان و فیلسوفان ایرانی مسلمان است . با نگاهی گذرا به آثار این بزرگان پیدا ست که بسیاری از سروده های آن ها متأثر از این کتاب مبین و یا احادیث ائمه معصومین (علیه السلام ) شده است .

امروز دریچه های تازه ای بر روی شعر فارسی گشوده شده است شعر امروز به افقهای روشنی راه جسته وبهره گیری  شاعران فارسی گوی از قرآن وحدیث مانند بهره گیری از هر پدیده ی ادبی دیگر شکل و شیوه های گوناگون دارد و آن گاه آشکار وعیان است وهر کس با این مقولات  اندک آشنایی داشته باشد، به آسانی آن ها  را در می یابد و گاه پو شیده و پنهان است ، به گونه ای که تا کسی با این مقولات آشنایی نداشته باشد به آن ها دست نمی یابد .

دین اسلام تأثیر زیادی در تمام شئون زندگی ایرانیان به ویژه در عرصه ی ادبیات از خود به جای گذاشته تا جایی که اگر بیشتر کتاب های بر جای مانده از پیشینیان را مطالعه کنیم خواهیم دریافت که کمتر موضوع ادبی است که مایه خود را از مفاهیم قرآنی نگرفته باشد به گونه ای که بیشتر مفاهیم و مطالب آن ها یا به طور آشکار یا غیر مستقیم مانند کنایه و ابهام به بیان نکته ای حکمت آموزی از کلام خداوند اشاره شده و در این زمینه کافی است به قلم بزرگ مردانی چون مولوی ، حافظ ، سعدی ، فردوسی و دیگر آثار منظوم و منثور نظری بیفکنیم تا دریابیم که چقدر از آیات و اشارات و عبارات و یا نکات و دستورات تربیتی و اخلاقی ، علمی و سیاسی و… آورده و با شعر های خود ذهن بشر را به تکاپو انداخته اند .

این مقدمه را با سپاس و ستایش از خداوندی که ما را دراین راه یاری و راهنمایی کرد پایان می دهیم.

  چکیده:

از آنجا که تأثیر قرآن و حدیث بر ادب فارسی بسیار گسترده است و نمی توان آن را با یک پژوهش جزئی شناخت تحقیق خود را به چند مطلب محدود کردیم . فصل یک را با کلیات تحقیق از جمله بیان مسئله، هدف پژوهش،اهمیت پژوهش،سوال پژوهش،فرضیه پژوهش،تعریف واژه ها و اصطلاحات کامل کردیم . بعد از آن به پیشینه ی تحقیق پرداخته و آن را به دو دسته ی پیشینه عملی و نظری تقسیم کردیم . در فصل سوم به بیان روش تحقیق پرداخته و آن هال را تو ضیح دادیم .

فصل بعد شامل یافته ها است و در آن نتایج جامعه ی آماری و نمودار ها و دلایل پذیرش فرضیه ها ذکر شده است و بعد از آن یافته های تحقیق از جمله قالب های کاربردی ، آیات قرآنی در اشعار حافظ و قصه های قرآنی در ادب فارسی نوشته شده است.

در آخر هم نتایج تحقیق و مشکلات و پیشنهادات را ذکر کردیم .

قالب های کاربردی

کاربرد قرآن و حدیث در ادب فارسی محدودیت ندارند و نمی توان قالب های آن را به چند صنعت بدیعی محدود کرد یا در چند نمونه

 ذکر صریح منحصر شمرد . تصور چنین امری خود نشانه عدم آگاهی از گستردگی مضامین قرآنی و جنبه های کاربردی آن در ادب فارسی است .

حال به چند نمونه از این اثر پذیری ها اشاره می کنیم :

۱٫ اثر پذیری واژگانی

در این شیوه اثر پذیری ، شاعر در به کار گیری پاره ای از واژه ها وتر کیبها ، وامدار قرآن و حدیث است ، یعنی واژه ها وتر کیبها را در شعر خویش می آورد که ریشه ی قرآنی و حدیثی دارند ، ومستقیم یا غیر مستقیم توسط خود شاعر یا دیگران به زبان وادب فارسی راه یافته اند ، واگر قرآن وحدیث نمی بور ، زبان وادب ما نیز از آن واژه ها وترکیبها ، یا به طور کلی ویا با معنی ویژۀ اسلامی آنها بی بهره می بود .

– الف ) وام گیری

در این شیوه ، واژه یا ترکیب قرآنی یا حدیثی با همان ساختار عربی خود ، بی هیچ دگرگونی ، یا با اندک دگرگونی لفظی یا معنوی بی آنکه ساختار عربی آن آسیبی ببیند ، به زبان وادبیات فارسی راه می یابد .،مثلاً در بیت :

نه من از پردۀ تقوا به در افتادم وبس         پدر م نیز بهشت ابد از دست بداد

                                                                 حافظ ، دیوان ، ص ۱۰۰

    – ب) ترجمه

در این شیوه ، شاعر از گردانیدۀ فارسی یا پارسی شدۀ (۲) واژه یا ترکیبی قرآنی – حدیثی بهره می گیرد .، برای نمونه واژۀ مرکب شب قدر در بیت :

آن شب قدری که گویند اهل خلوت امشب است          یا رب این تأ ثیر دولت در کدامین کوکب است

                             حافظ ، دیوان ، ص ۴۶

۲- اثر پذیری گزاره ای

این اثر پذیری خود به دو گونۀ اقتباس وحلّ بخش پذیزی است :

الف )اقتباس و تضمین

در این شیوه ،گوینده گزاره ای (۱) یعنی عبارتی قرآنی یا روایی را باهمان ساختار عربی بی هیچ گونه تغییر ودگر گونی یا بات اندک تغییری که در تنگنای وزن و قافیه  از آن گریز و گزیری نیست در سخن خود جای می دهد . این گونه بهره گیری از قرآن وحدیث با قصد و غرضهای گوناگونی انجام می پذیرد :  تبرّک وتیمّن ، تبیین وتوضیح ، تعلیل وتوجیه ، تشبیه وتمثیل ، تحذیر وتحریض ، تزیین وتجمیل ، استشهاد واستناد ، نکته پردازی ، فضل فروشی ، هنر نمایی و … وپیداست که چه بسا پاره ای از اینها ، یکجا وبا هم نیز زمینه ساز اقتباس می توانند باشند .نمونه را ، نظامی در نخستین بیت مخزن الاسرار آیۀ بسم الله الرحمن الرحیم  را به قصد تبرّک و… بی هیچ تغییری  اقتباس کرده است: (۲)

 بسم الله الرحمن الرحیم       هست کلید در گنج حکیم

ب) حلّ (= تحلیل )

  دیدیم که در تضمین  واقتباس گاه سخنور برای نگه داشت وزن و قافیه ناگزیر  می شود بی آنکه  ساختار اصلی آیه و حدیث را بر هم زند ، اندکی در آنها دست برد

گر حدیثت کژ بود معنیت راست                    آن کژی لفظ مقبول خداست

 مثنوی۳ \  ۱۷۱

الف)ترجمه

ترجمۀ آیه وحدیث به پارسی مانند هر ترجمۀ دیگری  گاه بسته و پای خوان (= تحت اللفظ ) است آزاد وباز :

در ترجمه بسته ، گرداندۀ پارسی ، هم در معنی و مضمون با اصل عربی برابر است وهم در ساختار بیانی با آن همخوانی دارد . در این شیوه ، گزارهای  قرآنی یا حدیثی ، بی آنکه معنی و مضمونش چندان کم وبیشی پذیرد وساختار بیانی اش چندان دگرگون شود ، جامۀ پارسی می پوشد.،  نمو نه را ناصر خسرو در بیت :

قیمت هر کس به قدر علم اوست                    اینچنین گفته ست امیر المؤمنین

ب) تفسیر

در این شیوه سخنور آیه یا حدیثی را یا مایه ومضمون آنها را باز می گساید ، می گسترد و با شرح و بسط در سخن خویش می آورد ، آن گونه که مو لا نا در بیتهای  زیر :

در حدیث  آمد  که   یزدان   مجید       خلق  آدم  را  سه  گونه  آفرید

یک گره را جمله عقل وعلم وجود       آن فرشته ست ونداند جز سجود

نیست اندر عنصرش حرص وهوا         نور مطلق زنده  از   عشق   خدا

یک  گروه  دیگر از دانش   تهی          همچو حیوان ازعلف  در فربهی

او نبیند جز که اصطبل  و  علف          از شقاوت غافل است  واز شرف

این سوم هست آدمی زاد وبشر           نیم  او  زافرشته  و  نیمی    خر

نیم  خر خود  مایل  سفلی  بود           نیم   دیگر   مایل   عقلی    بود

       آن دوقوم آسوده ازجنگ وحراب         واین بشر با دو مخالف در عذاب

                                                           مثنوی ، ۴ \ ۷ ۹۴۱ به بعد

شاعر با اشاره به اینکه سخنش گزارش یک حدیث است ، روایت زیر را باز گشوده وشرح وبسط داده است : اِنَّ اللَّهَ رَکَّبَ  فی المَلائِکَهِ عَقلاً بِلا شَهوهٍ وَ رَکَّبَ فی الهائِمِ شَهوَ هً بِلا عَقلٍ وَ رَکَّبَ فی بَنی آدَمَ کِلّیهِما ، فَمَن غَلَبَ عَقلُهُ شَهوَ تَهُ فَهُوَ خَیرٌ مِنَ المَلا ئِکَهِ وَمَن غَلَبَ شَهوَتُهُ عَقلَهُ فَهُوَ شَرٌّ مِن  البّهائِمِ (۲) (= خداوند فریشتگان را از خرد ، بی شهوت وچار پایان را از شهوت ، بی خرد آفرید وآدمی زاد را از آمیختۀ هر دو . پس آنکه خردش بر شهوتش برآید از فرشتگان برتر است وآنکه شهوتش بر خردش برآید از چهار پایان فروتر است ).

۳٫ اثر پذیری الهامی – بنیادی

در این شیوه، گوینده مایه و پایۀ سخن خویش را از آیه یا حدیثی الهام می گیرد و سرودۀ خویش را بر آن نکتۀ الهام گرفته بنیاد می نهد ، وسخنی می پر دازد که آشنایان ، آن را با آیه یا حدیثی در پیوند می بینند .، پیوندی گاه تا آنجا نزدیک وآشکار که سخن را ترجمه ای خیلی آزاد (= مضمون گیری ) از آیه یا حدیث فرا می نماید ، وگاه چنان دور و پنهان که پذیرش اثر پذیری را دشوار می سازد .

نمونه را در بیت :

واعظ شحنه شناس این عظمت گو مفروش              زانکه منزلگه سلطان دل مسکین من است

                                                                              حافظ ، دیوان ، ص ۵۹

۴- اثر پذیری تلمیحی

در این شیوه ، گوینده سخن خویش را مانند اثر پذیری الهامی – بنیادی بر پایه ی نکته ای قرآنی یا روایی بنا می نهد ، اما به عمد آن را با نشانه و اشاره ای همراه می سازد و به این گونه خواننده ی اهل و آشنا را به آنچه خود بدان نظر داشته ، راه می نماید ، و چه بسا خواننده ی نا آشنا را به کندوکاو و پرس و جو وامی دارد ، و همین است تفاوت آشکار اثر پذیری تلمیحی با الهامی – بنیادی . این نشانه و اشاره بیشتر یاد کرد پاره ای از واژه های ویژه ی آیه یا حدیث است .

برای نمونه ، بیت حافظ :

جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه

چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند

دیوان ، ص ۱۹۸

۵- اثر پذیری تأویلی

تمام مقالات و پایان نامه و پروژه ها به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد.

 جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ  را پرداخت نمایید.