رنگ در هنرهای تجسمی

زندگی سرشار از رنگ و جلوه های رنگ است. اهمیت و نقش رنگ در زندگی ، مفاهیم مختلف و متنوعی از آن را در ذهن ما زنده می کند. در این صورت ارائه یک تعریف مشخص و تعبیر مختصر نه تنها مفهوم گسترده رنگ را در بر نخواهد گرفت، بلکه برای درک ابعاد وسیع آن گمراه کننده نیز خواهد بود. رنگ در همه ابعاد زندگی جاری است و بنابراین مفهوم آن به همان گستردگی مفهوم زندگی است.

نقش رنگ در زندگی و مسائل روزمره ای که با آن ها سرو کار داریم، آن قدر زیاد است که هیچگاه رنگ را به عنوان یک واژه ناشناخته و غریب ا حساس نمی کنیم.

رنگ را می توان عنصر اصلی کار هنرمندان نقاش دانست. این هنرمندان برای ابداع آثار خود بیش از هر چیز از رنگ استفاده می کنند. اگر چه ممکن است خطوط آن ها رنگین باشند. اما به جز هنرمندان نقاش در همه ی گرایش های هنرهای تجسمی رنگ همواره به عنوان یکی از عوامل و عناصر ضروری مورد توجه است.

هنرمندان مفاهیم و ویژگی های رنگ را معمولاً به سه طریق زیر در آثار خود به کار گرفته اند.

الف) رنگ به عنوان عنصری تجسمی برای توصیف موضوع اثر و خصوصیات آن ، مثل ترسیم یک منظره پاییزی یا زمستانی که برای هر کدام از اجرای آن منظره (درخت ها، ساختمان ها ، زمین، آسمان و ..) از طیف رنگ های خاصی استفاده می شود. به این ترتیب پاییزی یا زمستانی بودن فضای آن منظره و همه ویژگی هایش با رنگ هایی که در آن استفاده شده توصیف می گردد.

ب) رنگ به عنوان عنصری نمادین و استعاری که معانی عمیق و درونی اثر و اجزای آن را به نمایش می گذارد. برای مثال در بسیاری از آثاری که هنرمندان بر اساس محتوای موضوعات اعتقادی، مذهبی، رمزی و افسانه ای ساخته اند، کاربرد رنگ عموماً جنبه ای نمادین و استعاری دارد.

ج) استفاده از رنگ برای به نمایش گذاشتن ارزش های درونی و زیبایی ها و تأثیرات خود رنگ، بدون در نظر داشتن ارزش های استعاری و توصیفی آن :‌مانند رنگ های که در هنرهای سنتی مثل فرش، گلیم، پارچه، طراحی و دوخت لباس، معمای و شهرسازی به کار گرفته می شوند.

یک یا دو یا هر سه این جنبه های سه گانه در کاربرد رنگ ممکن است در یک اثر هنری مورد تأکید و استفاده قرار گیرد.

اگر چه رنگ همواره به عنوان ماده و عنصر اصلی کار هنرمندان نقاش مورد تأکید قرار می گیرد لیکن نقش آن در هنرهای دیگر نیز اهمیت ویژه ای برخوردار است. نقش رنگ در آثار گرافیکی، در بسته بندی کالاها، در ترسیم و اجرای یک اعلان در آثار حجمی، فضاهای عمومی ، شهری ومعماری ،مجسمه سازی ، طراحی پارچه و لباس، مبلمان و تزئینات داخلی، عکاسی، سینما و صنعت دارای اهمیتی بسیارچشمگیر است.

موفقیت در ابداع اثر هنری علاوه بر قریحه و ذوق خدادادی بیش از هر چیز بستگی به توانایی ها و تجربه عملی هنرمند و شناخت او از خصوصیات و امکانات ابزار و مواد مختلف کارش دارد. زیرا اثر هنری در عمل شکل می گیرد و آفریده می شود و شناخت ویژگی های رنگ و کاربرد مؤثر آن بیش از هر چیز در گرو انجام تمرین های رنگ است.

رنگ چیست؟

 رنگ را می توان به دو معنای عمده بررسی کرد:

الف) رنگ به عنوان ماده ای که با آن چیزی را رنگ آمیزی می کنند. در این معنی رنگ معمولاً از مخلوط رنگدانه های بسیار ریز و موادی که اصطلاحاً به آن ها بست ( انواع زرین، صمغ، آب و روغن که مخلوط آن ها با رنگدانه ها، رنگ را برای استفاده آماده می کنند) می گویند ساخته می شود. مثل رنگ روغنی که از مخلوط مواد رنگین با روغن های خشک شونده وساخته می شود. آب رنگ، گواش و اکریلیک نیز از مخلوط مواد رنگین، آب و نوعی چسب محلول در آب ساخته می شوند. رنگدانه ها ذرات بسیار بسیار ریز جامدی هستند که در مایعات غیرمحلول اند. این مواد معمولاً به طور طبیعی موجوداند. امروزه رنگدانه ها به صورت مصنوعی نیز ساخته می شوند.

رنگ های جوهری بخش دیگری از مواد رنگین هستند که در مایعات حل می شوند. ین جوهرها معمولاً منشأ آلی دارند و از انواع گیاهان و حیوانات به دست می آیند مانند رنگ پوست پیاز – رنگ چای و رنگ قهوه . رنگ جوهری نیز به طور مصنوعی ساخته می شوند.

ب) رنگ به عنوان پدیده ای که در چگونگی دیدن و درک آن سه عامل زیر دخالت دارند:

نور به عنوان منبع فرآیند رنگ که بدون آن رنگ اشیا دیده نمی شود.

۲ . ساختار مولکولی اشیا که باعث می شود همه یا بخشی از نور تابیده شده به آن ها منعکس شود و در نتیجه به رنگ همان بخش از طیف نور که از اشیا به چشم منعکس می شود، دیده شوند.

۳ – چشم انسان که نور بازتاب یافته از سطح اشیا را در یک فرآیند پیچیده به وسیله سلول های نوری شبکیه تشخیص می دهد. توضیح آنکه در شبکیه دو دسته سلول نوری وجود دارد. یک دسته سلول های استوانه ای که تیرگی و روشنی را تشخیص می دهند و دسته دیگر سلول های مخروطی که رنگ ها را تشخیص می دهند.

اهمیت رنگ را در هنرهای تجسمی

رنگ را می توان عنصر اصلی کار هنرمندان نقاش دانست . این هنرمندان برای ابداع آثار خود بیش از هرچیز از رنگ استفاده می کنند. اما به جز هنرمندان نقاش در همه ی گرایش های هنرهای تجسمی رنگ همواره به عنوان یکی از عوامل و عناصر ضروری مورد توجه است. در آثار گرافیکی ، رنگ و نحوه ی کاربرد آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. همچنین در مجسمه سازی، عکاسی، سینما، معماری و شهرسازی و صنعت، اهمیت رنگ و کاربرد آن بر هیچ کس پوشیده نیست.

منشأ رنگ های جوهری

این جوهر معمولاً منشاء آلی دارند و از انواع گیاهان و حیوانات به دست می آیند. برگ، پوست میوه و چوب بسیاری از گیاهان برای به دست آوردن رنگ های جوهری استفاده می شوند. چای و قهوه نیز جزء رنگ های جوهری هستند. علاوه بر این ها رنگ های جوهری به طور مصنوعی نیز ساخته می شوند.

رنگدانه

رنگدانه ها ذرات بسیار بسیار ریز جامدی هستند که در مایعات نامحلول اند. این مواد به طور طبیعی موجوداند مثل انواع خاک ها و گردهای سنگ ها و فلزات رنگین. از قرن هجدهم به این سو رنگدانه ها به صورت مصنوعی از مواد معدنی و اسید فلزات نیز ساخته می شوند که دارای تنوع بسیار زیادی هستند. رنگ ها معمولاً از مخلوط رنگدانه ها و بست ساخته می شوند.

ته رنگ یا فام

منظور از ته رنگ یا فام همان کیفیت رنگین بودن رنگ هاست. وقتی از یک رنگ صحبت به میان می آید منظور ته رنگ یا فام خاصی می باشد.

بنابراین رنگ ها به نام ته رنگ یا فام آنها، یا در واقع بخشی از طول موج نوری که منعکس می کنند نامیده می شوند مثل سبز، قرمز یا نارنجی. علی رغم اینکه تعداد بسیار زیادی رنگ وجود دارد تنها تعداد محدودی از آنها دارای اسم شخصی هستند که بدون هیچ پیشوند و پسوندی دلالت بر رنگشان دارد مانند قرمز، زرد و آبی، سایر رنگ ها معمولاً با پیشوند و پسوندهایی که به اسمشان اضافه می شود مشخص می شوند. مانند :

سبزآبی، قرمز بنفش، آبی تیره، سبز روشن، ارغوانی، فیروزه ای، سبز زیتونی، زرد لیمویی، قهوه ای ، آبی آسمانی ، آبی پروس و سبز ورونز.

درخشندگی یا روشنایی

منظور از درخشندگی درجه ای از روشنی یک رنگ است که آن را از درجه دیگری از روشنی یا تیرگی همان رنگ متمایز می کند. به عبارت دیگر درجات مختلف روشنی یک رنگ را میزان درخشندگی آن می گویند.

  شدت یا خلوص رنگ

خلوص رنگی درجه ای از اشباع است که یک رنگ را در خالص ترین حالت خود نشان می دهد.

به عنوان مثال یک آبی خالص که با هیچ رنگ دیگری مخلوط نشده باشد در آبی ترین یا ناب ترین حالت خود دیده می شود، به طوری که هیچ آبی دیگری به آن شدت از آبی بودن دیده نمی شود. این درجه از خلوص رنگی را درجه اشباع و سیری رنگ می گویند.

نمود و اثرات متقابل رنگ ها

 توصیف شخیصت و حالت رنگ ها در مجاورت یکدیگر و با توجه به زمینه ای که روی آن قرار گرفته اند به واقعیت نزدیک تر است. به عبارت دیگر نمود واقعی رنگ در یک ترکیب رنگی خود را نمایش می دهد. چشم انسان با استفاده از سه خصوصیت رنگ ها ( نام ، درخشندگی و خلوص) روابط و تأثیر رنگ ها را درک می کند.

به طور کلی رنگ ها اگر در زمینه هایی تیره تر از خود قرار بگیرد،خلوص رنگی و درخشش بیشتری از خود نشان می دهند. به مخاطب نزدیک می شوند و به نظر می رسد نسبت به هنگامی که در زمینه روشن تر از خود قرار گرفته اند. از ابعاد بزرگتری برخوردارند.

احساس سرد یا گرم بودن یک رنگ نیز تحت تأثیر رنگ های مجاور و یا زمینه ای که بر آن قرار گرفته اند، تغییر می کند.

رنگ های اصلی

 منظور از رنگ های اصلی یا درجه اول رنگ هایی است که معمولاً از ترکیب هیچ کدام از رنگ های دیگر حاصل نمی شوند، بلکه سایر رنگ ها از ترکیب آنها با یکدیگر به وجود می آیند. رنگ های اصلی زرد، قرمز و آبی در صورتی که در خالص ترین حالت خود باشند و هیچ گرایشی به رنگ های دیگر در آن ها دیده نشود، وقتی با یکدیگر مخلوط شوند، خاکستری بسیار تیره ای را به وجود می آورند.

 معمولاً رنگ هایی که در بازار عرضه می شوند رنگ های با کیفیت واقعی رنگ های اصلی نیستند. در میان زردهای موجود در بازار، زرد کادمیوم با درجه تیرگی متوسط نزدیک ترین رنگ به زرد اصلی دایره رنگ است. از مشهورترین قرمزهایی که در بازار موجود هستند . قرمز کادمیون و قرمز آلیزارین است که در انواع مختلف سیر و روشن ساخته می شوند. و در عین حال هیچ کدام قرمز اصلی نیستند. اما مخلوط این دو به قرمز اصلی نزدیک است.

معروف ترین رنگ های آبی موجود در بازار آبی اولترامارین، آبی کبالت و آبی پروس هستند. اما آن ها با آبی اصلی تفاوت دارند. با کمی و روشن تر کردن آبی کبالت و آبی اولترامارین می توان از آن ها به عنوان آبی اصلی استفاده کرد.

رنگ های مکمل

هر یک از رنگ های درجه دوم مکمل یکی از رنگ های اصلی است. به همین دلیل به رنگ های درجه دوم، رنگ های مکمل نیز گفته می شود. دو رنگ مکمل وقتی با هم مخلوط شوند، خاصیت رنگین بودن یکدیگر را خنثی می کنند یعنی از مخلوط کردن آن ها یک رنگ خاکستری تیره به دست می آید.

در دایره دوازده رنگی هر دو رنگ مکمل به صورت دو سه قطری از دایره روبروی هم قرار می گیرند.

 کنتراست رنگ

وقتی از کنتراست رنگ ها صحبت می شود. منظور وجود روابط و تأثیراتی است که از هم تمایز میان رنگ ها و هم تأثیرات متقابل میان آن ها را از نظر بصری مورد بررسی و مقایسه قرار می دهد. به این ترتیب وجود کنتراست میان رنگ ها صرفاً به معنای تضاد میان آن ها نیست. بلکه بررسی روابط و مقایسه میان آنهاست. مشهورترین نظریه در خصوص کنتراست رنگ مربوط به وجود هفت کنتراست رنگ است که در زیر به شرح هر یک از آنها می پردازیم.

۱ – کنتراست ته رنگ

 برای رسیدن به این کنتراست کافی است که از رنگ های خالص استفاده کنیم. وقتی گفته می شود رنگ های خالص ، منظور فقط سه رنگ اصلی نیست بلکه همه رنگ های چرخه ی رنگ را می توان به عنوان رنگ خالص استفاده کرد.

شدیدترین کنتراست ته رنگ میان سه رنگ اصلی قرمز، زرد و آبی که هیچ وجه مشترکی از لحاظ رنگین بودن با هم ندارند به وجود می آید. بر همین اساس کنتراست ته رنگ در میان رنگ های درجه دوم یعنی سبز، نارنجی و بنفش که رنگ های ترکیبی هستند به مراتب کمتر است. در رنگ های درجه سوم بازار کنتراست رنگ کاسته خواهد شد.

همچنین رنگ های وقتی با سیاه و سفید مخلوط شوند از میزان کنتراست ته رنگ آنها کاسته می شود.

استفاده از سیاه و سفید در کنار رنگ های خالص می تواند به ایجاد کنتراست ته رنگ و شدت بخشیدن به تأثیرات رنگ های تیره یا روشن کمک کند.

۲ – کنتراست تیرگی – روشنی رنگ

 تأثیراتی که کنتراست تیرگی – روشنی رنگ روی روابط میان رنگ ها و روی مخاطبین یک اثر هنری می گذارد ، پس از کنتراست ته رنگ از اهمیتی ویژه برخوردار است.

میزان تیرگی هر رنگ را می توان به طور مناسب با یک درجه از خاکستری بی نام (خاکستری حاصل از ترکیب سیاه و سفید) نشان داد. از این طریق می توان به راحتی رنگ ها را از لحاظ تیرگی و روشنی با هم مقایسه کرد.

جهت جستجو سریع موضوع مقاله ، پرسشنامه ، پاورپوینت و گزارش کارآموزی می توانید از قسمت بالا سمت راست جستجو پیشرفته اقدام نمایید.

همچنین جهت سفارش تایپ ، تبدیل فایل پی دی اف (Pdf) به ورد (Word) ، ساخت پاورپوینت ، ویرایش پایان نامه و مقاله با ما در تماس باشید.