۱-۱ مقدمه استفاده از GIS

تاسیسات تامین ، انتقال ، تصفیه ، ذخیره و توزیع آب شرب پس از بهره برداری نیاز به نگهداری و تعمیر دارند.

بخشی از این تعمیرات مربوط به خرابی روی شبکه توزیع و انشعاب است.

به طور کلی مجموعه عواملی که در طول دوره  بهره برداری منجر به خرابی در اجزای مختلف شبکه های توزیع و انشعاب می شود،  در قالب موارد زیر خلاصه می گردد :

۱- فرسودگی اجزای شبکه برحسب مدت بهره برداری و عمر مفید آنها

۲- حفاری بر روی مسیر لوله ها بدون رعایت اصول فنی

۳- کیفیت نامناسب جنس لوله ، متعلقات و شیرها

۴- اثر نیروهای خارجی مثل عبور کامیونها و ماشین آلات سنگین

۵- خورندگی آب وخاک ( پوسیدگی ویا سوراخ شدن تدریجی لوله )

 ۶- تغییر سرعت ناگهانی که موجب افزایش فشار و در نهایت ضربه قوچ یا ضربه چکشی آب می گردد.

۷- نشت بستر لوله ها و شیرها ( بعلت سست بودن لایه های زمین و تحکیم آن در طول زمان و نشت ناشی از نشت آب که  از عوامل اصلی می باشد. )

 ۸- اجرای ضعیف وعدم رعایت اصول فنی و ایمنی در نصب لوله ها و شیرآلات و عدم اجرای آزمایش فشار و… که به تدریج باعث آسیب دیدگی در مقابل عوامل اشاره شده فوق می گردد.

۹- طراحی ضعیف و عدم رعایت مشخصات فنی و انتخاب نامناسب ضخامت جدار لوله ها متناسب با فشار کار و یا فشار مرحله آزمایش و تست لوله ها و شیرها و سایر موارد نظیر ، بروز حادثه در   شبکه های توزیع و انشعابات آب شهری اجتناب ناپذیر است.

 این حوادث که عمدتاً با جاری شدن آب در سطح معابر و یا املاک مشترکین همراه می باشد شناسائی می گردند و تعدادی از آنها  به دلیل نفوذ آب در زیر سطح زمین قابل شناسائی به روش دیداری نیستند.

خدمات عملیات امداد و تعمیرات برای شبکه های توزیع و انشعابات آب از اهم خدماتی است که در مدیریت بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آب شرب وجود دارد.

این خدمات عبارتست از :

خدمات در زمان رخداد حادثه بر روی انشعاب و یا شبکه توزیع آب ، که باید در کوتاه ترین زمان ممکن انجام شود و در کمترین محدوده ممکن ، آب را قطع و پس از تعمیرات لازم مجدداً مناطق قطع شده را آبدار نماید.

مهمترین وظیفه گروه های امداد و تعمیرات ، قطع آب نقاط حادثه دیده ، جلوگیری از خسارات بیشتر و تعمیر خرابی ناشی از حادثه است . بنابراین سرعت عمل ، دقت و صحت انجام کار از ویژگیهای مهم این گروه ها می باشد.

۱-۲ تعاریف جهت استفاده در نقشه های هوشمند

برای تهیه نقشه های هوشمند در سیستم آب شهری ابتدا تعاریف زیر ارائه می گردد :

۱- حادثه:

مقصود از حادثه بروز نوعی از خرابی تاسیسات آب است که منجر به نشت آب در حجم کم یا زیاد و گاهی همراه با تخریب باشد.

 ۲- شبکه توزیع :

عبارتست از ترکیبی از لوله های اصلی و فرعی که آب را از منبع ذخیره دریافت و آن را در سطح منطقه تحت پوشش خود توزیع می کند.

 ۳- انشعاب :

آخرین بخش از تاسیسات توزیع آب است که توسط آن ، آب به مشترک تحویل می گردد.

۴- نقشه شبکه توزیع :

عبارتست از نقشه ای با مقیاس ۱:۲۰۰۰ که مسیر معابر عمومی وکلیه عوارض شبکه توزیع مانند لوله ها ، نماد انواع شیرها ، جزئیات تقاطع با شیرهای متعدد ، تبدیل ها ، درپوشها و… همراه با قطر و جنس لوله ها در آن درج شده باشد.

 ۵-نقشه انشعابات :

نقشه ای است با مقیاس۵۰۰ : ۱ که در آن مسیر معابر عمومی ، بر املاک ، نام مالک ، شماره اشتراک ،  تاریخ قرارداد وکلیه مولفه های شبکه توزیع مانند لوله ها ، نماد انواع شیرها ، تبدیل ها ، درپوشها و… همراه با قطر و جنس با دقت بیشتر از نقشه های ۲۰۰۰ : ۱ ، درآن درج شده باشد.

۶- واحد پیام :

واحدی است که در ایام هفته و در تمام ۲۴ ساعت شبانه روز آماده دریافت درخواست های امداد مشترکین و یا شهروندان باشد و خواسته های آنان را برحسب مورد به گروه های مربوط ارجاع     می دهد.

این واحد مسئولیت هدایت عملیات امداد و پی گیری انجام عملیات امداد و تعمیرات را تا نتیجه نهایی به عهده دارد.

۷- واحد امداد :

این واحد در ایام هفته و در تمام ۲۴ ساعت شبانه روز آماده دریافت دستورکار از واحد پیام برای مراجعه سریع به محل حادثه و قطع آب و هر نوع بررسی و اقدام دیگرکه جزء شرح وظائف اوست و ارائه نتایج وگزارش به مسئول مربوطه می باشد.

۸- واحد تعمیرات :

این واحد در ایام هفته ودر تمام ۲۴ ساعت شبانه روز آماده دریافت دستورکار از واحد پیام برای مراجعه سریع به محل حادثه و تعمیر محل حادثه دیده در شبکه توزیع و یا انشعابات و برقراری جریان آب و ارائه نتایج وگزارش به مسئول مربوطه می باشد.

۱-۳ تاریخچه توسعه GIS (مروری بر مطالعات انجام شده)

اولین استفاده کنندگان از GIS را می توان جغرافیدانان ، دانشمندان علوم طبیعی و طراحان مناظر دانست ، چرا که اینان بطور عملی با مفاهیم مدلهای فضایی و روابط آنها آشنا شده و کار کرده اند و هنگامی که فن آوری رایانه وارد علوم گردید ، مفاهیم و تحقیقاتشان را به وسیله مدلهای اطلاعاتی و رقومی و ابزارهای فن آوری سخت افزاری گسترش دادند و بدین ترتیب مدلهای پدیده های جغرافیایی و الگوهای همراه آنها شکل گرفت.

اولین نمونه ازیک GIS ملی ، GIS  کانادا (CGIS) است که از اواخر ۱۹۶۰ به این طرف پیوسته استفاده شده است.

هدف اصلی از به کارگیری سیستم های اطلاعات جغرافیایی کانادا که توسط دکتر تامیلسون توسعه یافت ، تجزیه و تحلیل عکس های هوایی ، نقشه ها و نیز اطلاعات کشاورزی ، جنگلداری ، خاک و زمین شناسی برای توسعه طرح های کشاورزی کانادا بود.

در دانشگاههای کالیفرنیا (۱۹۶۲) دکتر ویلیام کاریسون به طور موثری بر روی اطلاعات رقومی و آنالیزهای گرافیکی کار نمود و اصولاً پایه گذار GIS درآن جا گردید.

–  در دهه های ۱۹۷۰و۱۹۸۰ میلادی پیشرفتهای قابل ملاحظه ای در تکنولوژی GIS به وجود آمد ، به طوری که عبارت سیستم اطلاعات جغرافیایی برای مجموعه ابزارهایی جهت تحلیل و نمایش نقشه ها و ادغام تکنیک های آماری و نقشه ای و کاربرد فراگیرتر از آن ، به ویژه برای تحلیل تاثیرات و خط مشی های دولت بکار گرفته شد.

این سیستم ها در ابتدا به دلایل متعدد از جمله هزینه زیاد رایانه ها و محدودیت های تکنولوژیکی مورد توجه چندانی قرار نگرفتند . لیکن به تدریج کاهش قیمت سخت افزار به همراه افزایش کیفی و کمی نرم افزارها همراه با افزایش نیازمندی به تحلیل اطلاعات جغرافیایی سبب گردید تا کاربردهای GIS به طرز شگفت آوری توسعه یافته و تحولات عمیقی در مطالعات علوم زمینی   پدید آورد ، به طوری که امروزه GIS به عنوان یک مجموعه سخت افزار ، نرم افزار و اطلاعات جغرافیایی توانسته است در زمینه های ذخیره سازی ، تجزیه و تحلیل و ارائه اطلاعات ، خدمات قابل ملاحظه ای به محققان و برنامه ریزان ارائه نماید.

– در این ارتباط به عنوان نمونه به موقعیتGIS   در کره جنوبی اشاره می گردد :

در نتیجه طرح جدید و بلند پروازانه دولت کره جنوبی یعنی سرمایه گذاری ۴۳۲ میلیون دلاری در ایجاد سیستم اطلاعات جغرافیایی بین المللی (NGIS) درسال ۲۰۰۲ ، بازار کره برای سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) رو به افزایش است . در سال ۱۹۹۸ کشور کره مجموعاً۱۵۰ میلیون دلار صرف واردات کرد که۱۴۴ میلیون دلار از این مبلغ صرف وارداتGIS  و محصولات مربوطه شد. پتانسیل کوتاه مدت بازار GIS در کره بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیون دلار تخمین زده می شود.  NGIS برای کلیه اطلاعات مورد نیاز در کره به عنوان کانونGIS  عمل خواهد کرد . ضمناً NGIS در نظر دارد انواع مختلف اطلاعات جغرافیایی را به صورت رقمی به سازمانهای دولتی و آژانس ها ارائه دهد . این مرکز همچنین منبعی برای صنایع (خصوصاً آن دسته از صنایعی که نیاز به اطلاعات جغرافیایی برای کلیه فازهای مدیریتی شامل فاز تصمیم گیری ، طراحی ، تعیین بودجه ، عملکردها وحفظ و نگهداری دارند) ، خواهد بود.

 – در حالی که سابقه تکنولوژیGIS  درکشورهای غربی از جمله کانادا و آمریکا بیش از۴۰ سال  می رسد ، در اغلب کشورهای جهان سوم تکنولوژی GIS بسیار جوان می باشد . از ویژگیهای GIS در کشورهای غربی هماهنگی بین تکنولوژی و کاربرد است ، در حالی که در کشور های جهان سوم ، ورود تکنولوژی قبل از آموزش و مهارت اندوزی آن صورت می گیرد . در بعضی از کشورهای جهان سوم از جمله هند و چین تلاش گسترده در سطح ملی برای برآوردن نیازهای تکنیکی ، تکنولوژی GIS صورت می گیرد . حال آنکه در برخی دیگرکه صرفاً با استفاده از تکنولوژی وارداتی تلاش برای تشکیل سیستم اطلاعات جغرافیایی دارند ، نیاز به سیستم اطلاعات جغرافیایی چندان بالاست که تمامی کشورهای جهان سوم ، چه کشورهایی که بر درآمد نفت متکی اند و چه آنهایی که درآمد سرانه پایین دارند ، توجه و استقبال بی شائبه از GIS به عمل آورده اند.

– در ایران قدمت ورود و به کارگیری GIS قریب ۱۳ سال است ولی بسیاری از دستگاه های اجرائی ، پتانسیل های ارزشمند آن را دریافته و به سوی استفاده از این فن آوری ترغیب گشته اند.

 اولین مرکزی که به طور رسمی سیستم اطلاعات جغرافیایی را درکشور آغاز کرد ، سازمان نقشه برداری کشور بود که درسال ۱۳۶۹ بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی ، عهده دار طرح به کارگیری از این سیستم شد . این سازمان درحال حاضر مشغول به تهیه نقشه های توپوگرافی ۲۵۰۰۰: ۱ از عکس های هوایی با مقیاس ۴۰۰۰۰ : ۱ است که این فرصتی است برای تبدیل این نقشه ها به ساختارهای رقومی و تاسیس پایگاه توپوگرافی ملی (NTD) که این پایگاه نیازهای کاربران در زمینه  GISرا برآورده می کند.

در همین راستا شورای ملی کاربران سیستم های اطلاعات جغرافیایی (NCGISU) به منظور سیاست گذاری ، برنامه ریزی و هماهنگ سازی فعالیتها در زمینه GIS ، تحلیل نیازمندیها و همچنین بهره برداری شایسته از کلیه ظرفیتهای علمی ، فنی و نیروی انسانی در راستای ایجاد و بهره گیری GIS و با توجه به وظایف سازمان نقشه برداری کشور در خصوص تدوین و ایجاد  سیستم های جغرافیایی (NGIS) در دی ماه ۱۳۷۲ تاسیس گردیده است.

– وزارت صنایع و معادن از سال ۱۳۷۱ برای سرعت بخشیدن به امور اجرائی از یک سو و کنترل محدوده های اکتشافی و معدنی از سوی دیگر ، نیازمند سیستم واحدی بودکه بتواند با در اختیار داشتن آخرین داده ها از نحوه عملکرد و فعالیتهای واحدهای تابعه ، اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیریهای استراتژیک در برنامه ریزیهای کوتاه مدت و بلندمدت را در دسترس داشته باشد .      بدین منظور فعالیتهای اجرایی پروژه ایجاد سیستم اطلاعات جغرافیایی در این وزارتخانه ، از فروردین ماه ۱۳۷۱ آغاز گردید و هم اکنون از این سیستم به طور گسترده در ارتباط با فعالیتهای فوق استفاده می گردد.

شرکت کامپیوتری نگاره که از جمله نخستین شرکتهای فعال در امر  GISدر ایران می باشد ،  در سال ۱۳۷۱ در گزارشی پیرامون «  GISبه روایت Arc/Info » ضمن بررسی مفاهیم این سیستم و توابع عملیاتی آن به شرح سوالاتی که سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر به پاسخگویی به آن     می باشد ، می پردازد :

«سوالات مربوط به یک مکان ، در یک مکان مشخص چه چیز وجود دارد؟ این اولین سوالی است که یک سیستمGIS  قادر به جوابگویی به آن می باشد . یک مکان می تواند به طرق مختلفی در سیستم تعریف شود ، مثلاً با نام مکان یا کد مختصات جغرافیایی (طول و عرض جغرافیایی)

سوالات شرطی ، یافتن مکانی که شرایط معینی را در بردارد . این سوال عکس سوال اول است که با مشخص کردن یک مکان ، آنچه که درآن مکان وجود دارد شناسایی می شود . در حالی که طبق این سوال می خواهیم مکانی را پیداکنیم که پدیده ویژه ای درآن وجود دارد . پاسخ به این سوال به تحلیل فضایی نیاز دارد.

بررسی روند (Trend) ، از گذشته تا کنون چه تغییراتی در مکان یا درسطح معینی به وقوع پیوسته است؟

در واقع این سوال ترکیبی از دو سوال قبل است یعنی سیستم باید مکانهائی را که طی دوره زمانی معین دچار تغییراتی شده اند (شرط) شناسائی نماید.

الگو (Pattern) ، چه الگوی فضائی وجود دارد؟ این سوال بسیار پیچیده است . در این تحلیل مجموعه ای از اطلاعات مکانی (نقشه) و سایر اطلاعات تشریحی در زمینه مورد بررسی بایستی در سیستم ذخیره شوند.

مدل سازی ، سوال چه خواهد شد اگر؟ این سوال عمدتاً به برنامه ریزی و همچنین به بررسی اثرات اجرای برنامه ها مربوط می شود . به عنوان مثال احداث یک جاده چه اثراتی بر پیرامون خواهد داشت؟ پاسخگویی به این سوالات به در دسترس بودن مجموعه ای از اطلاعات جغرافیایی و سایر اطلاعات (حتی اطلاعات علمی) بستگی دارد ، که در یک سیستم اطلاعات جغرافیایی به شکل مناسبی گردآوری ، ذخیره ، نگهداری و سازماندهی می شود به طوری که بتواند در تحلیل های مختلف مورد استفاده قرارگیرد.

– در فروردین ماه ۱۳۸۱ بخش اکتشاف شرکت ملی صنایع مس ایران که مسئولیت اکتشاف و سرپرستی طرحهای اکتشافی معادن مس در ایران را به عهده دارد ، طرح پیاده سازی GIS جهت ذخیره و آنالیز داده های مختلف و نیز مدیریت وکنترل مسائل مختلف در رابطه با اکتشاف معادن مس درکشور را آغاز نمود . با توجه به امکانات بخش اکتشاف ، پروژه GIS  مس (CUGIS) به عنوان یک سیستم کاربردی  GISبا قابلیت نمایش ، ذخیره ، بازیابی ، روزآمدی ، پردازش و تحلیل انواع مختلف داده های مکانی شامل نقشه های توپوگرافی ، زمین شناسی ، ژئوشیمیائی ، ژئوفیزیک و اکتشاف تعریف گردید.

 مهمترین جنبه CUGIS عبارت است از :

 قابلیت ترکیب داده های مکانی متفاوت از منابع مختلف ، به منظور توصیف و آنالیز ، پیشگویی مدلها و پشتیبانی از برنامه ریزان و تصمیم گیران.

– از سایر موسساتی که در زمینه این سیستم فعالیت می کنند می توان شهرداری تهران ، وزارت راه و شهر سازی ، وزارت جهاد سازندگی ، موسسه بین المللی زلزله شناسی مهندسی زلزله ، سازمان جنگلها و مراتع را نام برد.

– در دانشگاه های کشور تاکنون از این سیستم ، چندان که باید به عنوان یک تکنولوژی با قابلیت بسیار بالا برای در اختیار قرارگرفتن طراحی پروژه ها و کاربرد آن دررشته های مختلف استفاده نگردیده است.

ذیلاً به نتایج برخی از مطالعات انجام شده در این زمینه اشاره می گردد :

– پرهیزکار (۱۳۷۶) در پایان نامه دکترای خود تحت عنوان « ارائه الگوی مناسب مکان گزینی مراکز خدمات شهری با تحقیق در مدلها و GIS شهری » مشخص نموده است که  GIS، توانمندیها و قابلیت های فوق العاده ای در جمع آوری ، ذخیره ، بازیابی ، به روز کردن ، کنترل ، ادغام ، تحلیل ، مدل سازی و نمایش داده های جغرافیایی به صور گوناگون دارد و می تواند متغیرهای کمی و کیفی متعدد و با ابعاد گسترده را در تصمیم گیریها و مدیریت شهری دخالت دهد.

– علی گلی (۱۳۷۸) در تحقیقی دیگر تحت عنوان « طراحی سیستم اطلاعات منطقه ای با به کارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی در محیط شبکه اطلاع رسانی جهانی » بدین نتیجه رسیده است که بهره گیری از داده های تکنولوژی های جدید مانند سنجش از دور ، سیستم اطلاعات جغرافیایی و سیستم موقعیت یابی جهانی در سیستم اطلاعات منطقه ای ، بستر و زمینه مناسب تری را در جهت شناسائی مشکلات و توانهای مناطق فراهم می آورد . استفاده از  GISدر سیستم اطلاعات منطقه ای ، به سیستم علاوه بر قابلیت ارائه اطلاعات توصیفی در قالب نقشه ، توانایی تجزیه و تحلیل های مختلف مربوط به عوارض مکانی و غیرمکانی را می دهدکه نتایج این تحلیل ها به اشکال بسیار مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.

– بهبودی(۱۳۸۰) در پایان نامه خود که با طرح مسئله « کاربرد GIS در تحلیل شهرهای باستانی »  تدوین شده است ، به بررسی مبانی نظری سیستم های اطلاعات جغرافیایی و جنبه های کاربردی این تکنولوژی در باستان شناسی پرداخته و نهایتاً با در نظرگرفتن توانایی و قابلیت های  GISکه در محیط نرم افزارهای Arc/Info ، Arc/view وIdrisiw مهیا بوده است ، ویژگیهای طبیعی و جزئیات ساختمانی محوطه باستانی بسطام را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و سپس به صورت سه بعدی به معرض نمایش درمی آورد.

– رنجبران (۱۳۸۰) در پایان نامه خود با هدف « ارائه یک ساختار مناسب جهت پشتیبانی در تصمیم گیری و برنامه ریزی شهری » ضمن مقایسه سیستم های اطلاعاتی به صورت ریشه ای ، توانائیهای GIS را به عنوان سیستم فضایی پشتیبان تصمیم گیری مشخص نموده است.

در ارتباط با مبحث « توانائیهای GIS » و نیز « بررسیهای لازم جهت ایجاد یک پروژه GIS » به عنوان نمونه به دو پژوهش اشاره می نمائیم :

– عظیمی در پژوهشی تحت عنوان « GIS و کاربرد آن در مطالعه و برنامه ریزی توسعه فیزیکی شهرها » استفاده از GIS را در مطالعه توسعه تاریخی شهرتبریز مورد بحث قرارداده است . وی در این مقاله به مرور توانائیهای GIS پرداخته است که به دلیل اهمیت و نیز قرابت نسبی آن با پژوهش حاضر ذیلاً شرح داده می شود :

« توانائیهای GIS کامل را می توان در سه سطح طبقه بندی نمود :

سطح اول برای اغلب استفاده کنندگان شاید در حدود ۹۰% آنها ، مهمترین توانائی GIS  درزمینه تولید وارائه نقشه است . ارائه نقشه شامل قابلیت نشان دادن عوارض و پدیده های جغرافیایی درروی نقشه ، اختصاص دادن ارقام و یا دامنه ارقام برای این عوارض ( مثلاً تعداد جمعیت در حوزه های شهری ) و تهیه خود نقشه است . برنامه های ارائه نقشه GIS  که از قابلیتهایی نظیر تبدیل سیستم نقشه (Map Projection ) ، هم مقیاس کردن و انطباق نقشه ( Map Overlay ) برخوردار است ، سبب می شود تا مشاهده کنندگان الگوی توزیع فضایی اطلاعات را تشخیص دهند . این نوع قابلیت مربوط به نقشهGIS  معمولاً فعالیت یک طرفه است . به عبارت دیگر نقشه به عنوان بازده و یا محصول اطلاعات موجود می باشد.

سطح دوم توانائی GIS شامل استفاده از نقشه به عنوان ابزار سازمان دهنده برای اطلاعات حجیم است . در این جا نقشه به مکانیسمی تبدیل می شود که به وسیله آن استفاده کننده می تواند اطلاعات مختلف را از سیستم GIS طلب کند ( مثلاً ممکن است مکان همه خانه هایی که در شهر در ماه گذشته فروخته شده از سیستم خواسته شود ) یا داده ها را به صورت واحدهای فضایی سازمان دهد ( فرضاً ممکن است تعداد کسانی که در هر شهر خانه خود را فروخته اند خواسته شود ) یا اطلاعات فضایی را ذخیره کرده و مقایسه اطلاعات در بین عوارض مختلف یا داده های اولیه را انجام دهد.

سطح سوم توانایی GIS با تحلیل فضایی سرو کار دارد . تحلیل فضایی عبارت است ازاستفاده داده های فضایی درمدلهای منطقی یا ریاضی جهت اهداف برنامه ریزی و تصمیم گیری . تحلیل فضایی فعالیت پیچیده ای است که نیاز به درک این نکته داردکه چگونه روابط فضایی که درنقشه ها وجود دارد با مدل ها و تئوریهای دیگر جهت برنامه ریزی و تصمیم گیری استفاده شوند.»

– حکیم پور درتحقیق خود تحت عنوان« بررسی های اولیه برای ایجاد یک سیستم اطلاعات جغرافیایی » پیشنهاداتی بدین شرح را ارائه داده است :

برای طرح ریزی و اجرای یک پروژه GIS ، ایجاد جزء به جزء این گونه سیستم ها ( براساس نیازمندیهای کاربران ) و توسعه سیستم در طول زمان ، نکات زیر پیشنهاد می گردد :

۱- آنالیز نیازهای کاربران ، تشخیص روالهای اجرایی سیستم و داده های مورد نیاز برای روال های تعیین شده (طرح کلی )

۲- تعیین منابع و امکانات مورد نیاز

۳- آنالیز منابع داده ( اعم ازداده های موجود یا قابل تولید) و ارزیابی آنها از جهات مختلف

۴- آنالیزکلی هزینه و سود

۵- انتخاب نیازهایی که با منابع موجود و با هزینه کمتر در زمان محدودتر می توان برآورده ساخت

۶-طراحی جزئیات سیستم و تحلیل جزئی هزینه و سود

۷-پیاده سازی و اجرای پروژه

۸-بررسی چگونگی پیاده سازی و عملکرد سیستم و تعیین تصحیحات لازم جهت اعمال به سیستم

۱-۴ تعاریف GIS

از ابتدای شکل گیری سیستم های اطلاعات جغرافیایی ، با توجه به گستردگی اطلاعات و تنوع کاربردها در رشته های مختلف ، تعاریف متفاوتی از این سیستم ها ارائه شده است که به نمونه هایی از آن ها اشاره می گردد :

آبلر(۱۹۸۷) : سیستم اطلاعات جغرافیایی ، سیستمی است با دوتوانایی مهم :

۱- قابلیت تغییر مقیاس نقشه

۲- قابلیت روی هم قراردادن تصادفی نقشه ها

آرانوف(۱۹۸۹) : سیستم اطلاعات جغرافیایی ، مجموعه ای از روشهای دستی یا رایانه ای است که برای ذخیره و به کارگیری داده های جغرافیایی به کار برده می شود.

بارو(۱۹۸۶) : سیستم اطلاعات جغرافیایی ، مجموعه ای از ابزار قدرتمند برای ذخیره و بازیابی اطلاعات درآینده ، تبدیل و نمایش داده های فضایی از جهان واقعی است.

بنیاد ملی علوم : سیستم اطلاعات جغرافیایی ، یک سیستم مدیریت پایگاه اطلاعات برای واردکردن، ذخیره ، بازیافت ، تحلیل و نمایش اطلاعات فضایی (بعدمکانی)  می باشد.

پارکر(۱۹۸۸) : سیستم اطلاعات جغرافیایی ، یک فن آوری اطلاعاتی است که داده های فضایی وغیر فضایی را ذخیره ، تحلیل و نمایش می دهد.

پرهیزکار(۱۳۷۶) : سیستم اطلاعات جغرافیایی ، سیستمی است براساس رایانه برای جمع آوری ، ذخیره سازی ، کنترل ، بازیابی ، به روزکردن ، ادغام ، پردازش ، تحلیل ، مدلسازی و نمایش داده های جغرافیایی به صورگوناگون

پل شه(۱۹۹۲) : سیستم اطلاعات جغرافیایی ، سیستمی برای جمع آوری ، کنترل ، پردازش ، ادغام ، تحلیل ، مدل سازی وگزارش داده های مربوط به زمین می باشد.

تاملین(۱۹۹۰) : سیستم اطلاعات جغرافیایی ، یک سیستم سخت افزاری و نرم افزاری رایانه ای است که به منظور دسترسی ، نگهداری  و استفاده از داده های کارتوگرافی طراحی گردیده است.

دوکر(۱۹۹۱) : سیستم اطلاعات جغرافیایی ، حالت خاصی از سیستم های اطلاعاتی است که در برگیرنده پایگاه اطلاعاتی مربوط به توزیع فضایی ویژگیها ، فعالیتها و رخدادهاست و درفضا به صورت نقاط ، خطوط یا سطوح قابل تعریف است .   GISاطلاعات این نقاط ، خطوط یا سطوح را نگهداری می کند و داده ها را برای سوالهای تخصصی ویژه و تحلیل ها ، بازیابی می کند.

علی محمدی(۱۳۷۶) : سیستم اطلاعات جغرافیایی ، یک سیستم پایگاه داده ها دارای مشخصات فضایی (x,y) است و مجموعه ای از روشها برای پاسخگویی به سوالات درآن قابل اجرا می باشد.

دونه(۱۹۸۷) : سیستم اطلاعات جغرافیایی ، سیستمی است برای جمع آوری ، ذخیره سازی ، کنترل ، ادغام  ، پردازش  ، تحلیل و نمایش داده هایی که مرجع آنها زمین می باشد.