چند همسری

تعدد زوجات    

۱- پدیده چند همسری (یا تعداد زوجات) نه تنها در میان قبایل غیر متمدن وجود داشته است بلکه بسیاری از ملل متمدن نیز در گذشته و حال آن را پذیرفته‌اند. این رسم و قانون، گذشته از اعراب جاهلیت، در میان قوم یهود و ملت ایران در زمان ساسانیان و بعضی از دیگر ملت ها نیز وجود داشته است.

اسلام چند همسری را محدود و مقید کرده است؛ یعنی از طرفی تعداد نامحدود همسران را جایز ندانسته و حداکثر چهار زن را مجاز کردف، و از طرف دیگر برای آن قیود و شرایطی قرار داده است، و به این ترتیب،‌ به هر کس اجازه نداده است که همسران متعدد بگیرد. دو شرط اساسی برای ازدواج مجدد از این قرار است:

۱- توانایی اداره زندگی از نظر مالی و تامین نیازمندهای مشروع و طبیعی همسران و فرزندان.

۲-توانایی رعایت عدالت میان همسران و تامین نیازهای روحی و عاطفی آنها به گونه‌ای که در رفتار و گفتار مرد، نشانه‌ای از تحقیر و تخریب شخصیت یکی از همسران مشاهده نشود .

طبیعی است که چنین شرایطی برای عده کمی از مردان فراهم می‌شود.

حق تاهل برای انسان

۳- حق تاهل از طبیعی ترین حقوق بشری است. هیچ بشری را به هیچ وجهی نمی‌توان از این حق محروم کرد. حق تاهل حقی است که هر فرد بر اجتماع خود دارد؛ همان طور که حق کار ، حق خوراک ، حق مسکن ، حق تعلیم و تربیت ،حق آزادی و …. نیز جز حقوق اصلی و اولی بشر شمرده می شود و به هیچ عنوان نمی‌توان از او سلب کرد. حق تاهل نیز یک حق طبیعی است و با توجه به افزایش زنانِ آماده‌ی ازدواج نسبت به مردانِ آماده‌ی ازدواج، تک‌همسری با این حق طبیعی منافات دارد و بر خلاف حقوق طبیعی بشر است.

اهمیت شرط عدالت میان همسران

اسلام برای شرط عدالت میان همسران آن اندازه اهمیت قائل است که حتی اجازه نمی دهد زن و مرد هنگام عقد توافق کنند که زن دوم در شرائطی نامساوی با زن اول زندگی کند؛ یعنی از نظر اسلام، رعایت عدالت تکلیفی است که مرد نمی‌تواند با قرار قبلی با زنانش، خود را از زیر بار مسئولیت آن خارج کند.

روشن است که تعدد زوجات با این شرط اخلاقی، به جای آنکه وسیله ای برای هوسرانی مرد قرار گیرد، به نوعی انجام وظیفه تبدیل می‌شود. هوسرانی وقتی ممکن می‌شود که آدمی خود را در اختیار دل قرار دهد و دل را در اختیار خواهش ها و میل ها. آنجا که پای انضباط و عدالت و انجام وظیفه به میان می آید هوسرانی و هواپرستی رخت برمی‌بندد. از این رو تعدد زوجات را به هیچ وجه در شرایط اسلامی نمی توان وسیله ای برای هوسرانی دانست. جامعه حق دارد کسانی را که تعدد زوجات را وسیله‌ای برای هوسرانی قرار داده اند و قانون اسلامی را بهانه برای یک عمل ناروا قرار داده‌اند، مواخذه و مجازات کند و این بهانه را از دست آنها بگیرد.

پای بند نبودن اکثریت به شرط عدالت میان همسران

۵- افرادی که شرایط اسلامی را در تعدد زوجات کاملاَ رعایت می‌کنند بسیار کم اند.در فقه اسلامی می گویند : اگر بیم داری که استعمال آب برای بدنت زیان دارد وضو نگیر ،اگر بیم داری که روزه برایت زیان دارد روزه نگیر. این دو دستور از فقه اسلامی رسیده است. شما افراد بسیاری را می بینید که می پرسند می ترسم آب برایم زیان داشته باشد وضو بگیرم یا نگیرم؟ می ترسم روزه برایم ضرر داشته باشد روزه بگیرم یا نگیرم؟ تصریح قرآن کریم این است که اگر بیم دارید که نتوانید میان زنان خود به عدالت رفتار کنید یک زن بیشتر نگیرید با این حال آیا شما در عمراز یک نفر شنیده اید که بگویم می خواهم زن دوم بگیرم اما بیم دارم که رعایت عدالت و مساوات میان آنهانکنم زن بگیرم یا نگیرم؟ حتی مردم ما با علم و تصمیم به این که به عدالت رفتار نکنند زنان متعدد می گیرند و این کار را به نام اسلام و زیر پوشش اسلام انجام می دهند . اینها هستندکه با عمل ناهنجار خود اسلام را بد نام میکنند.

۶-هووگری ضرب المثل ناسازگاری است برای زن دشمنی بالاتراز هوو وجود ندارد چند همسری، زنان را به قیام و اقدام علیه یکدیگر و و احیاناَ شوهر وا می دارد. و محیط زناشویی را که بایدمحیط صفا و صمیمیت باشد به میدان جنگ و جدال و کانون و کینه و انتقام تبدیل می کند. دشمنی و عداوت میان مادران به فرزندان آنها نیز سرایت می کند. دو دسته گی ها و چند دسته گی ها به وجود می آید. محیط خانوادگی که اولین مدرسه و پرورشگاه روحی کودکان است و باید الهام بخش نیکی و مهربانی باشد‏ درس آموز نفاق و نامردی می گردد در این که تعدد زوجات زمینه این آثار ناگوار تربیتی است شکی نیست اما یک نکته را نباید فراموش کرد و آن اینکه باید دید چقدر از این آثار ناشی از طبیعت تعدد زوجات است و چقدر از آنها ناشی از ژستی است که مرد و زن دوم می گیرند. به عقیده ما این ناراحتی ها معلول طبیعت تعدد زوجات نیست بلکه بیشتر معلول نوع اجرای آن است.

نقش آگاهی در حل مشکل

۷- اگرزن اول بداند که شوهرش در انتخاب همسر جدید مجوز دارد خواه این مجوز نازا بودن زن یا نازا شدن طبیعی او و احتیاج مرد به فرزند باشد یا نیازمندی قبیله یا کشور به زیادی جمعیت باشد یا نامساوی شدن زن و مرد از لحاظ ارضا جنسی یا از لحاظ تولید فرزند … و از او سیر نشده است و رو آوردن به چند همسری به معنای پشت کردن به او نیست و او نیز ژست و استبداد و خودسری و هوسرانی را از خود دور کند و به احترامات و عواطف خود نسبت به زن اول بیفزاید و هم چنین اگر زن دوم توجه داشته باشد که زن دومی حقوقی دارد و حقوق او محترم است و تجاوز به آنها جایز نیست خصوصاَ اگر همه توجه داشته باشند که در راه حل یک مشکل اجتماعی قدم بر می دارند مسلماَ از ناراحتی های داخلی کاسته می شود.

 عملکرد حاکمان پس از پیامبر و نفوذ شخصیت برخی از آنان و تعصب مردم در پیروی از سیره و روش کشور داری او سبب شد که قانون ازدواج موقت به دست فراموشی سپرده شود و این سنت (ازدواج موقت) که مکمل ازدواج دائم است و تعطیلی آن عوارض و پیامدهای منفی و مخرب بسیاری داشت ، برای همیشه متروک بماند بر این اساس ائمه اطهار علیه السلام اطهار که پاسداران دین مبین اسلام هستند به خاطر این که این سنت اسلامی برای همیشه متروک و فراموش نشود ، نسبت به آن تشویق و ترغیب فراوان کرده اند. آنجا که پیشوایان دین مردان و زنان را از این ازدواج موقت منع کرده اند به اعتبار حکمت اولی این قانون است که بگویند این قانون برای مردانی که احتیاجی ندارند وضع نشده است. و انجا که عموم افراد را ترغیب و تشویق کرده اند به خاطر حکمت ثانوی آن یعنی احیاء سنت متروکه بوده است. به هر حال آنچه مسلم است این است که هرگز منظور و مقصود قانون گذار از وضع و تشریع این قانون و منظور ائمه اطهار علیهم السلام از ترغیب و تشویق به آن این نبوده است که وسیله هوسرانی و و هواپرستی و حرمسرانی برای حیوان صفتان و یا وسیله بیچارگی برای عده ای زنان اغفال شده و فرزندان بی سرپرست فراهم کنند.

تک‌همسری و چندهمسری، از مباحث جامعه‌شناسی خانواده است و در ذیل ازدواج بحث می‌شود لذا لازم است ابتدا مختصری  راجع به ازدواج بحث شود.

ازدواج (Marriage) به‌عنوان پیوندی تعریف می‌شود که میان یک مرد و یک زن برقرار می‌گردد تا بچه‌هایی که آن زن به‌دنیا می‌آورد فرزندان مشروع والدین شناخته شوند. در تعریفی دیگر ازدواج عملی است که پیوند بین دو جنس مخالف را بر پایه روابط پایای جنسی موجب می‌شود، از سوی دیگر مستلزم انعقاد قرارداد اجتماعی است که مشروعیت روابط جسمانی را موجب می‌شود. به‌عبارت دیگر در راه تحقق ازدواج باید شاهد تصویب جامعه نیز باشیم. گذشته از این چهار خصلت (ارتباط جسمانی، تخالف جنسی، پایایی و قرارداد اجتماعی) ازدواج ارتباطی را می‌رساند که در مقایسه با ارتباطات انسانی دارای تامیتی است بی‌نظیر. دیگر ارتباطات انسانی هر یک بعدی از ابعاد حیات را می‌پوشاند و حال آنکه زوجیت دارای ابعاد زیستی، اقتصادی، عاطفی و نیز روانی و اجتماعی است

ازدواج به تمام معنی یک پدیده اجتماعی است، وجود قواعد سخت و دقیق ناظر بر ازدواج در طول تاریخ، گواه همین مدعاست. آنچه که موجبات پیدایی دو صورت زوجیت یعنی “درون‌همسری” و “برون‌همسری” می‌شود، قاعده جهانی زوجیت است با نام “ممنوعیت ازدواج با محارم”؛ که به‌معنی منع زوجیت با آنانی است که از جانب جامعه حرام تلقی می‌شود. به نظر لوی استروس (Claude Levi-Strauss: 1908-2009) منع زنای با محارم امری جهانی است یعنی در همه جوامع دیده می‌شود. از دیدگاه لوییز مورگان، که مراحل خاص تطور ازدواج در تاریخ را بیان می‌کند، پیدایی محارم به‌معنای پیدایی زوجیت است. از نظر وی تا زمانی که هیچ قاعده‌ای در راه گزینش همسر وجود نداشت، جامعه شاهد اختلاط آزاد بود. در نخستین گام به‌سوی ازدواج (به‌معنای دقیق کلمه) شاهد پیدایی نخستین قانون زوجیت هستیم که براساس آن روابط زوجیت بین پدر، مادر و فرزندان‌شان ممنوع می‌شود. مورگان نام این ازدواج را همخون می‌نامد. در گام دوم به‌سوی ارتقای زوجیت، باز منع زنای با محارم وسعت می‌یابد و این‌بار نه‌تنها فرزندان و والدین آن‌ها (رابطه عمودی) بلکه زوجیت خواهران و برادران نیز نسبت به یکدیگر حرام تلقی می‌شوند (رابطه افقی) مورگان این نوع از ازدواج را پانالوئن می‌خواند؛ اما مرحله نهایی تکامل ازدواج (سندیاسمیک) زمانی است که قواعد مرتبط به ازدواج بسط می‌یابد و مفهوم محارم به‌روشنی تجلی می‌کند در این زناشویی اولاً پدیده محارم چندبعدی است یعنی فقط به والدین و فرزندان و خواهران و برادران اختصاص ندارد. ثانیاً تداوم پیوند زناشویی به چشم می‌خورد. ثالثاً تک‌همسری تجلی دارد. هرچند مرد از آزادی‌هایی بیشتری هم در رابطه با اخلاق جنسی برخوردار است و هم آنکه در زمینه چندهمسری از امکانات بیشتری برخوردار است.

انواع ازدواج

تصور قالبی ما از خانواده که از یک شوهر، همسر و فرزندان‌شان ترکیب می‌شود با توجه به ساختار خانواده در سراسر تاریخ بشری، تصور چندان درستی نیست. نکته قابل توجه این است که ساختار خانواده از یک فرهنگ به فرهنگ دیگر متنوع است.[۶] ازدواج و زناشویی اشکال مختلفی دارد که برخی از این اشکال امروزه به چشم نمی‌خورند و در زمره پدیده‌های تاریخی زوجیت به‌حساب می‌آیند؛ خریداری یک کودک به‌عنوان همسر، مبادله کودکان به‌عنوان زوجین، ربایش زن به قصد ازدواج و … گونه‌هایی از اشکال کهن زناشویی هستند. به‌طور کلی شیوه‌های ازدواج و زناشویی در دو نوع کلی زیر قابل ذکرند:

تک‌همسری؛ که معادل لاتین آن Monogamy است، از Mono به‌معنای یک یا تک و پسوند Gamy به‌معنی عروسی، ازدواج و مقاربت جنسی مشتق شده است.[۸] تک‌همسری داشتن یک همسر در یک زمان است.[۹] به‌عبارتی به‌معنای ازدواج یک زن و یک مرد است. این زناشویی براساس ازدواج مسیحی است و گسترده‌ترین صورت ازدواج در بسیاری از جوامع بشری و یگانه شکل مشروع ازدواج در جهان غرب محسوب می‌شود

چندهمسری؛ که معادل لاتین آن Polygamy است از پیشوند Poly و پسوند Gamy تشکیل شده است. پیشوند Poly مشتق از کلمه یونانی Polys است و به‌معانی چند، بسیار، فراوان و بی‌شمار است. پسوند Gamy به‌معنی عروسی، ازدواج و مقاربت جنسی می‌باشد. چندهمسری در اصطلاح داشتن بیش از یک همسر در یک زمان است. به‌عبارتی به ازدواج یک مرد یا زن با چند همسر در زمانی واحد اطلاق می‌شود. و مشتمل بر سه نوع است: چندشوهری، چندزنی و ازدواج گروهی

الف) چندشوهری (Polyandry)؛ واژه Polyandry در مورد زن به‌معنی چندشوهری و اختیار چند شوهر توسط زن در آن واحد است. این واژه مرکب از پیشوند Poly به‌معنای چند و پسوند Andr  به‌معنای مرد و مردانه است.[۱۵] چندشوهری در اصطلاح به ازدواج یک زن با مردهای متعدد به‌طور همزمان گفته می‌شود،[۱۶] که خود انواعی دارد:

یک) چنانچه شوهران برادر یکدیگر باشند به آن چندبرادرشوهری (Fraternal Polyandry ) اطلاق می‌شود. در این‌صورت فرزندان ازآن برادر بزرگ‌تر و در مواردی متعلق به همه برادران به‌حساب می‌آیند. چندبرادرشوهری با صور گوناگون آن در تبت دیده شده است.

دو) در نیجریه نوع دیگری از چندشوهری که در آن شوهران برادر یکدیگر نیستند وجود دارد. اسمیت، (Grafton Elliot Smith: 1871-1937) مردم‌شناس انگلیسی، آن را ازدواج ثانوی می‌خواند که «به‌معنای ازدواج یک زن در زمان حیات شوهر اولش، بدون منتفی شدن ازدواج اول می‌باشد؛ و لیک در این چندشویی، زن در یک زمان فقط با یک مرد رابطه دارد در حالی‌که اسماً همسر چند شوهر است.»

سه) نوع دیگر چندشوهری ازدواج یک زن در یک زمان با چند مرد است. این رسم در بین توداهای هند دیده می‌شود.

در میان اعراب دوران جاهلیت (اعراب قبل از اسلام)، نیز سه نوع چندشوهری وجود داشته است:

مردی در خلال ایام زناشویی با زن خود، وسیله زناشویی او را با مرد دیگری برای یک مدت محدود فراهم می‌کرده است تا از او برای خود نسل بهتری به‌وجود آورد. این نوع زناشویی را -‌که در واقع زناشویی در خلال زناشویی دیگر بود- “نکاح استبضاع” می‌نامیدند.

نوع دیگر چندشوهری این بود که گروهی که عدّه‌شان کمتر از ده نفر بود با یک زن معین رابطه برقرار می‌کردند. آن زن وقتی فرزندی به‌دنیا می‌آورد، همه آن گروه را نزد خود دعوت می‌کرد و طبق عادت و رسم آن زمان، آن مردان نمی‌توانستند از آمدن سرپیچی کنند بنابراین همه می‌آمدند. در این هنگام آن زن هر کدام از آن مردان را که خود مایل بود به‌عنوان پدر برای فرزند خود انتخاب می‌کرد و آن مرد حق نداشت از قبول آن فرزند امتناع کند.

نوع سوم چندشوهری در میان اعراب جاهلی این بود که زنی رسماً عنوان “روسپی‌گری” داشت و هر مردی بدون استثنا می‌توانست با او رابطه داشته باشد. این‌گونه زنان معمولاً پرچمی بالای خانه خود می‌زدند و با آن علامت شناخته می‌شدند. این چنین زنان، پس از آنکه فرزندانی به‌دنیا می‌آوردند همه مردانی را که با آن‌ها ارتباط داشتند جمع می‌کردند و آنگاه کاهن و قیافه‌شناس می‌آوردند. قیافه‌شناس از روی مشخصات قیافه رأی می‌داد که این فرزند از آن کیست، و آن مرد هم مجبور بود نظر قیافه‌شناس را بپذیرد و آن بچه را فرزند رسمی و قانونی خود بداند

افزایش طلاق در جوامع جدید، موجب پیدایی انواع تازه‌ای از چندشویی شده است هرچند ناهمزمان، با نتیجه‌ای بالنسبه مشابه و با فراوانی معتنی‌به؛ به این نحو که، یک زن در زمان حیاتش با چند مرد رابطه زوجیت برقرار می‌کند.

ب) چندزنی (Polygyny)؛ به ازدواج یک مرد با زنان متعدد به‌طور همزمان اطلاق می‌شود.[۲۰] چندزنی یا تعدد زوجات که برخلاف چندشوهری رواج و موفقیت بیشتری داشته، نه‌تنها در میان قبایل وحشی مرسوم بوده است، بلکه بسیاری از ملل متمدن نیز آن را پذیرفته‌اند. گذشته از عرب جاهلیت در میان قوم یهود و ملت ایران در زمان ساسانیان و بعضی ملل دیگر این رسم و قانون وجود داشته است. دین اسلام چندزنی را برخلاف چندشوهری به‌کلی نسخ و لغو نکرده، بلکه آن را تحدید و تقیید کرده است؛ یعنی از طرفی، نامحدودی را برای آن از میان برده و برای آن حداکثر قائل شده که چهارتا است، و از طرفی برای آن قیود و شرایطی قرار داده و به هر کس اجازه نداده که همسران متعدد انتخاب کنداز جمله این شروط عدالت است که به‌واسطه آن به مرد اجازه نمی‌دهد به هیچ‌وجه تبعیضی میان زنان یا میان فرزندان آن‌ها صورت دهد. قرآن کریم در کمال صراحت می‌فرماید: «فَان خِفتم ألُا تَعدِلوا فَواحِده»[۲۲] اگر بیم دارید که عدالت نکنید (یعنی اگر به‌خود اطمینان ندارید که به عدالت رفتارکنید پس به یکی اکتفا کنید). با توجه به اینکه معمولاً احساسات مرد نسبت به همه زن‌ها یکسان و در یک‌درجه نیست، رعایت عدالت و پرهیز از تبعیض میان زنان یکی از مشکل‌ترین وظایف اخلاقی به‌شمار می‌رود. گذشته از شرط عدالت شرایط و تکالیف دیگری نیز متوجه مرد است. از جمله اینکه زن یک سلسله حقوق مالی و استمتاعی برعهده مرد دارد. مردی حق دارد قصد چندهمسری کند که امکانات مالی‌اش به وی اجازه این‌کار را بدهد، علاوه‌بر این، امکانات جسمی و غریزی را نیز به‌عنوان شرط لازم دیگر داشته باشد. به‌طور کلی چندزنی انواع گوناگونی دارد:

یک) چنانچه زنان خواهر یکدیگر باشند بدان چندخواهرزنی (Sororal Polygyny)، اطلاق می‌شود.

دو) چندزنی در مواردی اضطراری است؛ بدین معنی که یک مرد ناچار به ازدواج با بیوه برادر خود خواهد بود که به‌منظور حمایت از زن بیوه تحقق می‌پذیرد.

سه) در مواردی چندزنی با رضایت و حتی توسط زن اول صورت می‌گیرد. (این نوع چندزنی در بسیاری از موارد به‌جهت نازا بودن زن اول صورت می‌گیرد.)

در جوامع جدید بر اثر تکثر میزان طلاق، به‌نوعی دیگر از چندزنی برمی‌خوریم که باید ناهمزمان خوانده شود، در این‌صورت یک مرد در جریان حیاتش با چندین زن عقد زوجیت می‌بندد بدون آنکه در یک زمان چند زن داشته باشد.

در یک مطالعه تطبیقی شامل ۵۶۵ جامعه، جرج مرداک دریافت که چندهمسری در بیش از ۸۰% آن‌ها مجاز بود و چندزنی در مقایسه با چندشوهری رواج بیشتری دارد، تنها در چهار جامعه از ۵۶۵ جامعه چندشوهری رایج بود یعنی کمتر از یک درصد. به‌نظر می‏رسد که چندشوهری، تنها در جوامعی وجود دارد که در فقر شدید به‌سر می‏برند و در آن‏ها کشتن دختران رواج دارد. این‌گونه زناشویی، امروزه در تبت و توداهای جنوب هند به‌چشم می‏خورد. علت آن هم کمبود مصنوعی (کاذب) زنان است. پدر خونی کودک در چندشوهری معمولاٌ معلوم نیست. اینکه چه کسی پدر کودک دانسته می‏شود، در “توداها” به‌وسیله مراسمی تعیین می‏شود که طی آن، یکی از شوهران یک تیر و کمان اسباب‌بازی به زن باردار هدیه می‏کند. اگر شوهران دیگر بعداً بخواهند پدر شوند، این مراسم در دوران بارداری‏های بعدی دوباره اجرا می‏شود.

در واقع در جوامع چندزنی، بیشتر مردان تنها یک همسر دارند. حق داشتن چندین زن، اغلب محدود به افرادی است که دارای منزلت والایی هستند.

ج) ازدواج گروهی (Group Marriage): به ازدواج چندین زن و چندین شوهر در یک ترتیبات زناشویی مشترک گفته می‌شود.

قابلیت انتخاب همسر در هر یک از صور ازدواج را مقررات وصلت با غیر یا وصلت با خودی تعیین می‌کند.

آخرین سخن

این است :

نظر به اینکه تعدد زوجات ناشی از یک مشکل اجتماعی است نه طبیعت ذاتی مرد‏‏‎‏بدیهی ‏‏است که اگر در اجتماعی فزونی نسبی عدد زنان نیازمند بر مردان نیازمند وجود نداشته باشد تعدد زوجات هم از میان خواهد رفت و یا بسیار کم خواهد بود.

پیشنهاد نهایی و قابل اجراء

اگر قرار است زمینه تعدد زوجات به طور کلی از میان برود باید چند کار صورت پذیرد.

۱- تامین عدالت اجتماعی و کار و درآمد کافی برای هر مرد نیازمند به ازدواج تا بتواند به تشکیل کانون خانوادگی اقدام نماید.

۲- تامین آزادی اراده و اختیار همسر برای زن که از طرف پدر یا برادر و یا شخص دیگر از روی اجبار به عقد یک مرد زن دار پولدار درآورده نشود . بدیهی است که اگر زن آزاد و مختار باشد و امکان همسری با یکمرد مجرد برایش فراهم باشد هرگز همسر یک مرد زن دار نخواهد شد .

۳- نابودی عوامل تحریک و تهییج و فریب و بنیاد کن نسبت به زندگانی مشترک عوامل فریب زنان شوهردار را از خانه شوهر به خانه بیگانه می کشد تا چه رسد به زنان بی شوهر. اجتماع اگر در پی اصلاح است و طرفدار نفی حمایت از تک همسری است باید در راه برقراری این سه عامل بکوشد وگرنه منع قانونی تعدد زوجات جز این که راه فحشا را باز کند اثر دیگری ندارد.

فراموش نکنیم که:

اگر عدد زنان نیازمندبر مردان نیازمند فزونی داشته باشند قانون ممنوعیت تعدد زوجات خیانت به بشریت است زیرا تنها پایمال کردن حقوق زن در میان نیست؛ بلکه بحرانی که از این راه عارض اجتماع می شود از بحران دیگر خطرناک تر است هم چنانکه خانواده از هر کانون دیگر مقدس تر است و نباید به قداست آن آسیب وارد شود. زیرا آنکه از حق طبیعی خود محروم می ماند یک موجود زنده است با همه عکس العمل هایی که یک موجود زنده نشان می می دهد؛ یک انسان با همه عوارض روانی و عقده های روحی در زمینه ناکامی ها.

منابع

۱-نظام حقوق زن در اسلام-شهید مطهری

۲-تفسیر نمونه ج۲ ص ۱۵۴ به بعد

۳-تفسیر نمونه ج۳ ص ۲۹۱ به بعد

۴-بررسی اسلامی – علامه طباطبایی

جهت جستجو سریع موضوع مقاله ، پرسشنامه ، پاورپوینت و گزارش کارآموزی می توانید از قسمت بالا سمت راست جستجو پیشرفته اقدام نمایید.

همچنین جهت سفارش تایپ ، تبدیل فایل پی دی اف (Pdf) به ورد (Word) ، ساخت پاورپوینت ، ویرایش پایان نامه و مقاله با ما در تماس باشید.