مقاله جبر و اختیار از دیدگاه گاتها

دسته: متفرقه

فرمت : word | حجم : 0 | صفحات : 17

قیمت: 0 تومان
990 بازدید

بررسی جبر و اختیار از دیدگاه گاتها

این نوشتاربه بررسی جبر و اختیار از دیدگاه گاتها، سرودهای پیامبربزرگ ایرانی ، اشوزرتشت وهمچنین به نقدوبررسی ادیان سامی وعقیده آنهادرهمین موردمی پردازد. درهنگام تولدمان ، مشخصاتی را از پدر ومادر به ارث می بریم و در محیط فرهنگی که از قبل وجود داشته وما درآن تاثیری نداریم رشد می کنیم . فقر وثروت وبسیاری از امکاناتی که دراختیار ما نیست در افکارواعمال ما اثر می گذارند اما در تمام دوران رشدوحیات ما دو عامل بسیار موثر، در فرم گرفتن شخصیت ما نقش مهمی را به عهده می گیرند ، یکی تربیت وتعلیم اخلاقی ودیگری فکر واندیشه وبهره گیری ازشعورومعرفتی که مشخصه انسان است .

انسان دراندیشیدن رفته رفته برای خود ایجاد آزادی می نماید وبا بسط این آزادی شخصیت خود را شکل می دهد . حرکت وجنبش وتحول خود آگاه ما مهمترین نشان سازندگی شخصیت ما است .

باتوجه به عوامل بسیاری که خارج ازاختیار ما است می توان دریافت که آزادی ما تا چه حد محدوداست ، ولی نباید فراموش کرد که این تنها آزادی می باشد که امکان دسترسی به آن ، برای انسان وجود دارد.هرقدر اندیشه ما عمیق تر، حوزه تفکر ما ازپیش داوری وقالبهای جامدپیش ساخته رهاتروتحول ما خودآگاه تر صورت گیرد، حدود آزادی مانیزوسیع ترخواهد شد. پس تربیت سالم ومعرفت صحیح موجب رشد شخصیت ما می شود.

می توان گفت که انسان به میزان معرفت خود به آزادی دست می یابد وبه میزان درکی که ازآزادگی درون دارد ودرجه ای که ، از آزادگی خود ارائه می نماید انسانیت خود را محقق می سازد . به عبارت دیگربشربه میزان آزادگی وآزادی واقعیش ، انسان است .

دین یکی ازعوامل مهم تربیت انسان بوده است وتا این عامل موثردرجامعه است بایدازآن در راه کمال انسان واجتماع او بهره گرفت[۱] .

این تعریف کوتاهی از آزادگی ونقش موثرآن درشخصیت انسان وزندگی او وهمچنین تاثیردین درشکوفائی آن است .

اینک به بیان جبرواختیارازدیدگاه گاتها می پردازیم ونظر شما اندیشوران رابه آن جلب می کنیم .

ای خداوند هنگامیکه در روز نخستین جسم وجان آفریدی واز منش خویش نیروی اندیشیدن وخرد بخشیدی ، زمانیکه به تن خاکی روان جان دمیدی وبه انسان نیروی کار کردن وسخن گفتن و رهبری کردن عنایت فرمودی خواستی تا هرکس به دلخواه ودر نهایت آزادی دین خود را برگزیند.

یسناهات ۳۱ ، بند ۱۱

درمفهوم این بند می توان به این نکته توجه کردکه خداوند بعد از آفرینش انسان ، بزرگترین موهبت الهی را به او می بخشد که همان عقل وخرد می باشد. همچنین می دانیم که اندیشه و هدف دارای قدرتی هستند که چون پدید آیند وپای گیرند وگسترده شوند شامل آنچنان نیروی مادی ومعنوی می گردند که هیچ چیز، یارای برابری با آن را ندارد وهمان نیرو است که سر انجام هرسد ومانعی را هر اندازه که بزرگ وعظیم باشد از میان بر می دارد[۲]

به نام خداوند جان وخرد که ازاین برتراندیشه بر نگذرد

ودیگرازاین صریح ترنمی توان بیش از سه هزار سال پیش درباره اختیار انسان سخن گفت :

اینک برای روشن شدن بهتر وبیشتر مطالب به یکی دیگر از بند های گاتها اشاره می کنیم .

بهترین پیام را بشنویدبا اندیشه روشن خود آن را دریابید وپیش از آنکه رویداد بزرگ در رسد هر یک از شما برای خویش یکی از دو راه بر گزینید وبه راستی بپا خیزید وپیام اهورایی را بگسترانید.

یسناهات ۳۰بند ۲

آنچه از این بند می توان دریافت ، نخست آنکه پیام آور ( اشوزرتشت ) برای رساندن پیام خود وبر انگیختن مردم به اندیشه آنها روی میاورد واین یکی از ویژگیهای بزرگ آئین مزدیسنا وفرهنگ راستین ایرانی است که در آن برای پذیرفتن آئین ودین از ترس وزور ویا شمشیر نمی شود. چنانکه در سروش واژه( بخشی از اوستا ) نخستین سرودی که یک زرتشتی به هنگام کشتی بستن می خواند با واژه فره ورانه آغاز می شود « فره ورانه مزدیسنو زره توشت ریش …. یعنی ” برمیگزینم کیش زرتشتی را ” که مفهوم این جمله این است که یک نفر زرتشتی اندیشیده وپس از اندیشیدن به کیش زرتشتی روی آورده است . [۳] پس پذیرفتن دین بر پایه اندیشیدن وآزادی گزینش است . ارج نهادن به اندیشه برای پدید آوردن دگرگونی در بنیادهای زندگی مردمان ودور کردن آنها از تاریکی و هدایت آنان بسوی فروغ وروشنایی چیزی است که تنها خرد پذیرای آن است . [۴]

آزادی ارزشمندترین داده اهورایی است که در والاترین جلوه خود بصورت آزادی اندیشیدن و آزادی گزینش دین می باشد. اهورا مزدا آدمی را در اندیشیدن و رایزنی با خرد وقبول یا رد دین ، آزاد گذاشته است و درعین خال از روی دادگری هشدار داده است . آنان که به بدی گرایند طبق قانون اشا دچار اندوه وافسوس خواهند شد و آنها که به دنبال راستی بروند به خوشبختی وشادی می رسند .

از این دو بند ذکر شده می توان نتیجه گرفت که : انسان باید دیده ها وشنیده های خود را بوته اندیشه قرار دهد و درباره آنها به ژرفی بیندیشد و در ذهن خود بد و نیک را از هم تشخیص دهد و آنگاه با اندیشیدن همراه با خرد که استوار کننده باور است آنچه که نیک است برگزیند و آنچه که بد است دوری نماید وباز با یاری گرفتن از خرد از خواب سنگین پندارگرائی و کژاندیشی و خرافه پرستی بیدار شود و به جهان روشن خرد ، به جهان دیدن وشنیدن ، به جهان آنچه هست نه آنچه که پندار او می سازد تمایل پیدا کند [۵] .

ریشه های آزادی ، در اصول اخلاقی گاتها و در رابطه بین خلق ومخلوق است . خرد پایه ای است که اصول گاتها را به هم پیوند می دهد . آدمی در تصویر اخلاقی اهورا مزدا خلق شده است معنای آن این است که اهورا مزدا و آدمی ، در فروزه هایی مشترک هستند که یکی از آنها آزادی و اختیار است [۶].

در دین زرتشت بشر موجودی دارای اراده و انتخاب توجیه شده و از نظر این پیامبر هر کس باید راه خویش را به آزادی برگزیند . یکی از مشخصات بسیار جالب پیام اشوزرتشت که همه محققین بلا استثناء آن را تایید می کنند وجود آزادی و اختیار انسان در انتخاب راه خویش است . اینک برای روشن شدن بهتر و بیشتر این مطالب از نظر اندیشمندان و محققین و شرق شناسان یاری می گیریم .

ویل دورانت (Will Durant) معتقد است که :[۷]

این برداشت اشوزرتشت به حیات معمولی عظمت و شکوه عطا می کند که از هر طرز فکر دیگری عالی تر است .

وهمچنین می فرماید:

انسانها در نظر زرتشت فقط بصورت پیاده های شطرنج در این نزاع فلکی برداشت نمی شوند ، بلکه شخصیتهایی دارای اراده آزاد واختیار بودند چون اهورا مزدا می خواست که آنها دارای اصالت باشند .

زهنر در این مورد می گوید: [۸]

دین زرتشت مذهب اراده و آزادی ، به عالی ترین وجه است . هر انسان دیر یا زود با این واقعیت روبرو می شود که بین دروغ و حقیقت یکی را برگزیند .

وهمچنین پروفسور گیگر (giger) خاور شناس شهری آلمانی معتقد است :

انتخاب آزاد را می توان جالب ترین اصول زرتشت دانست .

در یکی دیگر از بندهای گاتها چنین می خوانیم :

از آن توست خرد مینوی جهان آفرین ، از توست آرمئیتی . ای خداوند جان وخرد تو به بندگان خویش نیروی اختیار راه نیک و بد بخشیدی تا اینکه راهی برگزینند که راهنما به آن گرویده یا رهبر غیر واقعی نشان داده است .

( یسناهات ۳۱ ، بند ۹ )

آلتهیم (Fr , Altheim) متفکرو فیلسوف آلمانی می گوید: [۹]

موضوعی که اشوزرتشت به نحو بسیار قاطع و روشن مشخص می نماید مسئولیت فرد فرد انسانها در مبارزه با دروغ و دست یابی به حقیقت و آمرزش واقعی است که در این راه هر فرد فقط برای خویشتن باید مبارزه کند ” رشوه به کلیسا و کشیش ، اقرار به گناه ، قربانی کردن ، عبادتهای آنچنانی و پاک کردن مال بی نتیجه است .”

اوهمچنین می نویسد :

درباره این تصمیم بزرگ بشر فقط باید متکی به خود باشد زیرا هیچ کس قادر نیست در این تصمیم گیری به او کمک کند . مسئولیت شخصی و فردی در مقابل خداوند کشف عظیم زرتشت است .

دکتر فرهنگ مهر در این مورد می فرمایند : [۱۰]

دین زرتشت به هر فردی به عنوان فرد ارج می گذارد . آزادی آدمی ، با ارزش ترین داده خدائی است و هیچ کس حق گرفتن آن را ندارد این آدمی است که باید با رایزنی خود دینش را با آزادی انتخاب کند .

جکسون (jackson) دانشمند بزرگ انگلیسی معتقد است : [۱۱]

یکی از مهمترین عناصر دین زرتشت ، اختیار و مسئولیت انسان است و در هیچ دینی به این صراحت و دقت به ثبت اعمال نیک و بد پرداخته نمی شود .

میمه شرق شناس معروف فرانسوی می نویسد: [۱۲]

یکی از مشخصات گاتها ، تبلیغ آزادی و اراده و خلاقیت است .

همچنین مولوی در این مورد می فرماید :

این که گویی این کنم یا آن کنم این دلیل اختیاراست ای صنم

دریکی دیگر از بندهای گاتها داریم :

برای خشنود ساختن مزدا باید از روی میل در اندیشه و گفتار و کردار در ستایش وی کوشا بود .

یسناهات ۵۳ بند ۲

هرتسفلد(Ernest Herzfld) خاور شناس آلمانی معتقد است که : [۱۳]

نه تنها در مسائل اجتماعی ، که حتی در عبادت نیز زرتشت به یک پرستش مختار و آزاد نیز معتقد است .

لومل (H. Lommel) شرق شناس مشهور آلمانی می نویسد: [۱۴]

اهورامزدا را نیز باید برگزید یعنی پذیرش و وجود خداوند نیز بر کسی تحمیل نمی شود و با وجدان آزاد بشر باید او را پرستیده ، با منش و کردار و گفتار نیک ، وابستگی خود را به درگاهش ارائه نماید.

مقصود از انتخاب آزاد خداوند آنست که حتی پرستش خداوند نیز باید خود آگاه صورت گیرد نه موروثی یا به زور شمشیر و تحمیلی که این اصل بسیار مهمی است که منحصراً مخصوص دین مزدیسنا می باشد.

در بند دیگری از گاتها می خوانیم که :

چون بهترین راهی که باید برگزینید به نظرتان نیامد پس خود برای داوری بسوی شما هر دو دسته می شتابیم .

( یسناهات ۳۱ بند ۲)

مفهوم این بند این است که : چون وسوسه ها مانع از آنست که راه بهتر را آشکارا دیده و برگزیده بنا بر این خداوند جان و خرد مرا برای رهبری شما برگزید تا زندگی کردن برابر آئین راستی را به هر دو گروه نیکان و بدان بیاموزم .

که دراین مورد هومباخ (H. Humbach) زبان شناس و خاور شناس شهیر آلمانی معتقد است : [۱۵]

زرتشت حتی برای دیوان هم ، اراده و آزادی قائل است که راستی را انتخاب کنند .

اهمیت اختیار و انتخاب در دین زرتشت مورد تایید همه خاور شناسان و محققین و مفسرین گاتها می باشد حتی آنها که افراطی ترین نظر را درباره ترجمه گاتها ابراز کرده اند در این مسئله با دیگران هم عقیده اند که در دین زرتشت بشر موجودی دارای اختیار و انتخاب توجیه شده و از نظر این پیامبر هر کس باید برای خود راه خودش را به آزادی برگزیند.

بشر نه تنها از روی اراده باید راه خود که حتی خدای خویش را برگزیند . یعنی فقط به اختیار و خود آگاه مزدا پرست گردد دانایی پایه دین است وفقط دانایان راه خود را به درستی بر می گزینند پس اختیار و آزادی بدون دانایی و خود آگاهی دارای ارزش نمی باشد زیرا واقعیت آنست که خود آگاهی لازمه آزادی است .

درگاتها آدمیان را به گزینش منش نیک ، رهبر درست ، دوست خردمند و همسراشو سفارش می کند ولی وادار نمی کند حتی انتخاب دین برای یک زرتشتی آزاد است که کمتر دینی چنین آزادگی از خود نشان داده است بطوریکه زرتشتی زائیده شدن به تنهائی کافی نیست به این دلیل است که هر زرتشتی هنگامیکه به سن بلوغ می رسد پیمان دین را در برگزاری آیین سدره پوشی می بندد و دینی را که تا آن هنگام به پیروی از پدر و مادرش داشته ، خود با دانش و خرد و اراده می پذیرد و به رفتار به آن ، پیمان می بندد[۱۶]

همچنین شایان ذکر است که نظریه ” گنه آغازین ” هم مانند جبر مورد قبول زرتشتیان نیست وطبق فلسفه دین زرتشت همه بدون گناه و پاک متولد می شوند و هر کس با انتخاب راه خود در زندگی ، آینده خود را می سازد و همچنین نظریه بخشش گناه که در بعضی از ادیان موقعیت خاص دارد ، معادلی در دین زرتشت ندارد و در دین مزدیسنا هر کس بهره کار خود را خوب و یا بد دریافت می دارد .[۱۷]

تا اینجا به بررسی اختیار و انتخاب از دیدگاه گاتها در دین مزدیسنا پرداختیم اینکه به بررسی سریع در ادیان سامی ( یهود ، مسیحیت ) می پردازیم و به اثبات جبر در این ادیان و همچنین اینکه این ادیان بطور کلی زائیده جبر هستند .

دین یهود :

در ابتدا مروری به تورات می اندازیم و چند آیه آن را بیان می کنیم و سپس به بررسی آن می پردازیم . لازم به ذکر است که یهوه در دین یهود همان خداوند است .

در تورات آمده است هرکس به غیر از یهوه را عبادت کند او را سنگسار نمایند.

از خدایان امت هائیکه به اطراف شما می باشند خواه به تو نزدیک خواه از تو دور باشند از اقصای زمین تا اقصای دیگر آن او را قبول مکن و او را گوش مده و چشم تو بروی رحم نکند و بر او شفقت منما و او را پنهان مکن البته او را به قتل رسان دست تو اول به قتل او دراز شود وبعد دست تمامی قوم و او را سنگسار نما تا بمیرد .

سفر تثنیه باب ۱۳ آیه ۷

و در جای دیگر آمده است :

و هر که اسم یهوه را کفر گوید هر آینه کشته شود تمامی جماعت او را البته سنگسار کنند خواه غریب خواه آشنا چون اسم او را کفر گفته است ، کشته شود .

سفر لاویان باب ۲۴ آیه ۱۶

همچنین در تورات آمده است که :

زیرا که یهوه خدای شما خدای خدایان و رب الارباب و خدای عظیم و جبار و مهیب است که طرفداری ندارد و رشوه نمی گیرد .

سفر تثنیه باب ۱۰ آیه ۱۷

از آیاتی که تا اینجا بیان شد نتیجه می گیریم که هر یهودی در انتخاب خویش برای پرستش خداوند و پذیرش دین آزاد نمی باشد بلکه به اجبار باید قبول کند و همچنین در یکی از آیات ذکر شده از خصوصیات خداوند جبار بودن او است یعنی اینکه تمام بندگان و آفریده های او باید جبر خداوند را پذیرا باشند .

در یکی دیگر از آیات تورات آمده است که :

و هر آنچه درشهر بود از مرد و زن و جوان و پیر و حتی گاو و گوسفند و الاغ را بدم شمشیر هلاک کردند .

صحیفه یوشع بن نون باب ۶ آیه ۲۱

و در جای دیگر حضرت موسی به سرداران خود در مورد اسرا می فرمایند :

پس الان هر ذکوری از اطفال را بکشید و هر زنی را که مرد را شناخته ، با او همسر شده باشد بکشید .

سفر اعداد باب ۳۱ آیه ۱۷

همانگونه که از آیات بالا مشخص است یکی از اصول دین یهودی کشتن ، به اسارت گرفتن و بردگی و ظلم به کسانی است که بر آنها پیروز شده اند و سلب هر گونه آزادی و انتخاب به دلیل آنکه طرف مقابل یهودی نمی باشد یعنی هر کس با زور باید این آیین را بپذیرد که با این موارد دیگر مفهومی برای آزادی ، و آزاد زیستن به معنای واقعی وجود ندارد .

دین مسیحیت :

هر چند همه مذاهب خود را ناجی بشریت دانسته و سایر افراد بشر را گمراه می دانند اما مسیحیان بنحو شدیدتری این مطلب را بیان نمودند و رستگاری صرفاً منوط به ایمان به مسیح دانسته اند و حتی انبیاء قبل از مسیح را منجی نمی دانند یعنی هرکس برای رستگاری باید و به الاجبار این آیین را بپذیرد در اینجاست که نشانه هایی از جبر را مشاهده می کنیم و برای اثبات این نظریه به آیات زیر رجوع می کنیم :

من نوری در جهان آمدم تا هر که به من ایمان آورد در ظلمت نماند و اگر کسی کلام مرا شنید و ایمان نیاورد من بر او داوری نمی کنم زیرا که نیامده ام تا جهان را داوری کنم بلکه تا جهان را نجات بخشم .

انجیل یوحنا ، باب ۱۲ ، آیه ۴۶

از جمله مطالبی که مسیحیان برای اثبات فضیلت مسیح بر سایر مظاهر مقدسه اقامه کنند آنستکه گویند عیسی بدون پدر از روح القدس متولد گردید و این فضیلت مختص به اوست و در سایرین وجود ندارد اینکه برای روشن شدن بهتر مطلب در مورد گناه آغازین صحبت می کنیم در انجیل آمده است که :

که به وساطت یک آدم گناه داخل جهان گردید و با گناه از جهان رفت و بر همه جاری گشت از آنجا است که همه گناه کردند

رساله پولوس رسول برومیان ، باب ۵ ، آیه ۱۲

مسیحیان اعتقاد دارند که چون حضرت آدم خلاف فرمان الهی عمل کرده از میوه درخت معرفت خورده و از بهشت خارج شد ، پس این گناه کاری از او در اولادش جریان یافت و همه افراد به واسطه گناه پدر ( حضرت آدم ) گناه کار هستند یعنی هر کس که به دنیا می آید قبل از انجام عملی ، گناهکار می باشد . که این خود نشانه هایی از جبر است زیرا این گناه بر انسان تحمیل می شود و همچنین آنها معتقد هستند که حضرت مسیح چون بی پدر به دنیا آمده لذا وارث گناه آدم نگردیده است و منجی بشر شخصی بی گناه است .

حضرت عیسی در انجیل می فرماید :

غلام از آقای خود بزرگتر نیست همانطور که رسول از فرستنده خود افضل تر نیست .

انجیل یوحنا ، باب ۱۵ ، آیه ۲۰

انجیل متی ، باب ۱۰ ، آیه ۲۴

یعنی حضرت عیسی بردگی را تایید می نماید به این منظور که افرادی در جامعه آنها وجود دارند که حتی از کمترین آزادی برخوردار نمی باشند .

این بررسی بود در انجیل و تورات که نشانه های واضح و روشن جبر در این ادیان مشاهده می شود .

این بررسی بود در مورد ادیان سامی و ثابت کردیم که آنها زائیده جبر هستند و جبر در این ادیان به وضوح مشاهده می شود .

دین یکی از عوامل مهم تربیت انسان بوده است و تا این عامل موثر در جامعه است باید از آن در راه کمال انسان و اجتماع او بهره گرفت . پس مذاهبی که بدون هدف تربیتی و بالنده فقط به جلب رضایت خدایان توجه دارند موجب زوالند و دینی که رسالت تزکیه تصفیه ، تعلیم و تربیت بسط معرفت و رشد روحانی انسان را در نظر می گیرد وسیله کمال بشریت خواهد شد ترس از خدای جبار ، قهار ، و مکار هرگز موجب رشد و کمال نگردیده است ، و وحشت وهراس از جهنم سوزان وسیله تعالی شخصیت انسان نبوده است . عشق و شور و جذبه ، بالندگی می بخشد و انسان را به آرامش و رسایی و رهائی سوق می دهد و ترس و وحشت موجب تزلزل و سقوط می گردد و این ضعف و زبونی ، مکر و حیله به بار می آورد . [۱۸]

بنابر آنچه در ستور بالا از نظر ادیان بیان کردیم اینک لازم است نظری هم به اعلامیه حقوق بشر بیندازیم .

از آنجا که شناسایی حیثیت ذاتی کلیه اعضای خانواده بشری و حقوق یکسان و انتقال ناپذیر آنان اساس آزادی ، عدالت و صلح را در جهان تشکیل می دهد ، از آنجا که عدم شناسایی و تحقیر حقوق بشر منتهی به اعمال وحشیانه ای گردیده است که روح بشریت را به عصیان وا داشته و ظهور دنیایی که در آن افراد بشر در بیان عقیده ، آزاد و از ترس فارغ باشد بعنوان بالاترین آرزوی بشر اعلام شده است .

اینک به بیان چند ماده از قوانین حقوق بشر که دردهم دسامبر ۱۹۴۸ برابر با ۱۹ آذر ۱۳۲۷ در مجمع عمومی ملل متحد تصویب شده می پردازیم .

ماده ۱ : تمام افراد بشر آزاد بدنیا می آیند و از لحاظ حیثیت و حقوق با هم برابرند . همه دارای عقل و وجدان می باشند وباید نسبت به یکدیگر با روح برادری رفتار کنند .

ماده ۳ : هر کس حق زندگی ، آزادی و امنیت شخصی دارد .

ماده ۴ : احدی را نمی توان در بردگی نگه داشت و داد و ستد بردگان به هر شکل که باشد ممنوع است .

ماده ۱۸ : هر کس حق دارد که از آزادی فکر ، وجدان و مذهب بهره مند شود این حق متضمن آزادی تغییر مذهب و یا عقیده و همچنین متضمن آزادی اظهار عقیده و ایمان می باشد و نیز شامل تعلیمات مذهبی و اجرای مراسم دینی است ، هر کس می تواند از این حقوق منفرداً یا مجتمعاً بطور خصوصی یا عمومی برخوردار شود .

هر اندیشمندی بطور ساده و ملموس متوجه می شود که چه ارتباط نزدیکی بین فلسفه اشوزرتشت در بیش از سه هزار سال پیش وقانون حقوق بشر امروزه یافت .

از نظر محتوای حقوق بشر دین زرتشت بین مذاهب در بالاترین سطح قرار دارد و علت آن دو بنیاد باوری زیر است :

نخست آنکه اهورامزدا سرچشمه خوبی ها ( و تنها خوبی ها ) است و بدی در آستان او راه ندارد . دوم آنکه آدمی به عنوان همکار اهورامزدا باید در کارها از او بیاموزد و مانند او رفتار کند . در این مورد پروفسور جان هینلز (john hinnels) با استناد به سنتهای مذهبی و شواهد تاریخی ، می نویسد : دین زرتشت را باید نخستین دین حقوق بشر خواند [۱۹]

در پایان می توان از گاتها و فلسفه اشوزرتشت در هاتهای ۳۰ و ۳۱ چنین نتیجه گرفت که : آزادی و آزادگی ، شعور و عقل بزرگترین و شریف ترین نعمتهایی است که به بشر شخصیت انسانی داده و او را از حیوان متمایز می سازد . این حقیقت درخشان در سر آغاز گاتها اعلام گردیده و زرتشت به صدای رسا چنین گفته است :

ای مردم با گوشهای باز و از روی خرد و معرفت و با چشمهای روشن ببینید و به این حقیقت بزرگ توجه کنید تا به چگونگی پرستش جان و خرد آگاه شوید و به بارگاه فروغ و بهشت آرامش دست یابید ، بهشتی که در درون شما و در وجدان و جامعه شما بر پا خواهد شد . ای مردم از خواب غفلت بیدار شوید و نسیم دلپذیر انسانیت را احساس کنید و آهنگ دلنواز حریت را بشنوید تا به صفات کمالیه دست یافته خدائی شوید . تو این فرزند آدم ، آزاد آفریده شده ای تا در گزینش راه خویش نیز آزاد باشی . به اسلحه دانش و راستی و اندیشه نیک ، خود را بیارای تا درست و راست برگزینی . حیات و زندگی واقعی در آزادی و آزادگی است که بر دانش و معرفت بنا شده ، انسان آزاد ودانا زنده است و انسان نمایی که گرفتار تحمیق ، تحمیل و اسیر زنجیرهای جهل و فریب و زشتی و دروغ است از حیات واقعی محروم است ، پس گوهر زشتی و دروغ تا زندگی به بار آورد و گوهر پاکی و راستی حیات . خشنودی مزدا در آنست که تو ای انسان به راستی و اشا پیوندی و آزاد و آزاده در راه پاک و انسانی گام برداری . به قدرت منش نیک سلطه اهریمنان را در هم شکن و دست آنها را از جامعه کوتاه کن و دروغ را به دستهای راستی سپار تا مردم بتوانند شکوفا شوند و حیات انسانی یافته جهانی نو بسازند . آنها با تعلیم دروغ بنام دین جامعه را منحرف و جهان را تباه می کنند و این سخنان به گوششان ناگوار است زیرا که مانع تحمیق و ادامه تحمیل قدرت آنان می گیرد . [۲۰]

[۱] تحقیقی در دین مسیح ، صفحه ۳۶۴

[۲] دیالکتیک درگاتها ، صفحه ۳۳

[۳] پژوهشی در فرهنگ ایرانی ، صفحه ۸۳

[۴] دیالکتیک در گاتها ، صفحه ۳۳

[۵] دیالکتیک در گاتها ، صفحه ۳۴

[۶] دیدی نو از دینی کهن ، صفحه ۶۵

[۷] زرتشت مزدیسنا و حکومت ، صفحه ۱۹۳

[۸] زرتشت مزدیسنا و حکومت ، صفحه ۱۹۳

[۹] زرتشت مزدیسنا وحکومت ، صفحه ۱۹۲

[۱۰] دیدی نو از دینی کهن ، صفحه ۸۸

[۱۱] زرتشت مزدیسنا و حکومت ، صفحه ۱۹۴

[۱۲] زرتشت مزدیسنا و حکومت ، صفحه ۱۹۴