مقدمه :

نهضت فمینیست در سال ۱۹۶۰ شروع به شکستن عقاید زن و مرد ، درباره مرزهای باریک تعاریف خود که از ۱۹۵۰ توصیف شده بود ،کرد. عقب ماندگی مالی ، در سالهای ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ درآمد را تقریباً یک امر ضروری برای بقاء بسیاری از خانواده ها قرار می داد . بطوری که بین سالهای ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۲ تعداد زنان شاغل از ۴/۱۸ میلیون به ۸/۲۵ میلیون (۴۰ درصد ) رسید ( پادوک واستوارتز ، ۱۹۸۶) . و اینکه این تعداد سالیانه ۷% رشد می کند.

کسب زندگی مسلط در آمریکا از یک نان آور خانواده با دو شغل تغییر پیدا کرده است ، تا جایی که زوجهای دو شغله ۲۰% از کل زوجهای شاغل را شامل می شود . (استولز- ۱۹۹۲).

در گذشته تصور بر این بود که خانواده بایست یک نان آور (پدر) داشته باشد و کار مادر در بیرون از منزل به منزلۀ بی اعتنایی به فرزندان است . ولی امروزه خانواده های هر دو زوج حقوق بگیر ، یکی از رایجترین کسب خانواده در آمریکا می باشد (هافمن و هافمن ، ۱۹۸۵) . امروزه زنان به منظور به ظهور رسانیدن توانمندیهای خود را افزایش عزت نفس و خود شکوفایی به اشتغال علاقمند شده اند. تصویر خانواده ی سنتی که در آن یک مرد در خارج از خانه کار می کند و فرزندان و همسر همه از درآمد او گذران زندگی می کنند در حال محو شدن است ( نظری ، ۱۳۸۶).

راپرت و راپرت (۱۹۷۹) در تعریف زوجهای هر دو شاغل بیان می کنند که در آن هر دو نفر مشاغلی را ادامه می دهند که اصالتاً تکمیلی هستند همچنین هر دو نفر دارای صلاحیت حرفه ای بالا هستند و در مشاغلی کار می کنند که نیاز به مسئولیت پذیری دارد. لغت دو شغله همچنین پیشنهاد می کند که تصمیمات بر اساس آنچه برای شاغلین بهتر است انجام می شود اما در این زمینه تعارضاتی وجود دارد.

تعامل زندگی کاری با زندگی خانوادگی :

خانواده و کار یک فرایند تکاملی تدریجی را در خود دارند. این فرایند تکاملی از استقلال کار و خانواده شروع می شود و به تعامل کار و خانواده می انجامد. در نهایت ممکن است این فرایند به تعامل بین کار و خانواده منجر شود. نقش بین توجه به نقش خانوادگی خود و نقش اجتماعی در این فرایند منعکس می شود.(نظری ،۱۳۸۶).

این فرایند زندگی کاری و زندگی خانوادگی تأثیر بسزایی بر کسب زندگی هر دو زوج می گذارد. همان طور که می دانیم ماهیت رابطه تعهد آمیز زوجین در دهه های گذشته از طریق ترکیب نیروهای اقتصادی و افزایش آگاهی تغییر کرده است در ترتیبهای جدید در بین همسران مزایا و معایبی وجود دارد . همسرانی که با یک درآمد باقی می مانند احتمال کمتری برای کسب درآمد دارند و داشتن یک عضو خانه دار تمام وقت در طولانی مدت  از نظر اجتماعی هنجار تایید شده ای نیست (یانگ و لانگ …) . افرادی که در خانه می مانند تا از کودکان حمایت و مراقبت کنند و به حفظ خانواده توجه کنند احتمالاً همان نوع از حمایت که در گذشته داشتند را بدست نمی آورند. ( استونر-لویک ،۱۹۹۲).

مطالعات اولیه زوجهای هر دو شاغل نشان داد که تغییر ساختار خانواده از طریق اضافه شدن یک همسر شاغل به تعارضات بیشتر و خوشحالی کمتر از جوامع منجر می شود. تصور می شد که لکه دار شدن نقشهای جنسیتی علت تعارض در وظایف مشترک باشد. مطالعات بعدی (پاترسون ،۱۹۷۸ ، گارلند ،۱۹۷۱، نقل از یانگ و لانگ ۱۹۹۸) . لکه دار شدن نقشها یا تعارضات افزایش یافته را پیدا نکرد، آنها خوشحالی و رضایت از جوامع بیشتر و همان طور لذت و مشارکت بیشتر را پیدا کردند. اما یافته های اخیر ( توماس ، آلبوت روایت ، ۱۹۸۴ ، نقل از یانگ و لانگ ۱۹۹۸ ) پیشنهاد کرده است که مشکلات خاص همسران (هم درون فردی و هم بین فردی ) همراه با انحراف از مراقبت کودک و وظایف خانه این ترتیب تازه را بوجود می آورد. مقایسه نتایج نرخ طلاق نشان می دهد که نرخ طلاق بطور مشخص در زنان متخص و زنان با حقوق بالاتر بیشتر است (یانگ و لانگ ۱۹۹۸).

بعضی از مطالعات اولیه درباره زوجهای هر دو شاغل نشان داده اند که تغییر در ساختار خانواده بوسیله شاغل شدن هر دو عضو ، باعث ایجاد تعارض بیشتر و شادی کمتر در زندگی شده و در نقشهای جنسیتی ابهام ایجاد می کند (آکسلسون ،۱۹۶۳). مطالعات بعدی تعارض زیادی را در زندگی زوجین هر دو شاغل نشان ندادند (بارکروویر، ۱۹۷۶، جانسون ،۱۹۷۸نقل از یانگ و لانگ ۱۹۹۸).

مطالعات ، شادی بیشتر ، رضایت زناشویی بیشتر و مشارکت و لذت بیشتر را در زوجهای هر دو شاغل نشان داده اند. مطالعات دیگری نشان داده اند که در روابط زوج های هر دو شاغل ، مشکلات زوجی مهمی (بین فردی و درون فردی ) وجود دارد که به تقسیم کار و میزان مراقبت از فرزندان مربوط است . (وایت واپستاین ،۱۹۹۰).

در مقایسه با میانگین طلاق ، میزان طلاق در زنان شاغل و زنانی که حقوق بالاتری دریافت می کنند زیادتر است ماهیت مداوم تعارض در زوجهای هر دو شاغل که در اثر وجود تقاضاهای متعدد ، مسئولیتهای چندگانه ، اهداف متعدد و نیاز شدید به پیشرفت بوجود می آید. کیفیت تعاملات زندگی روزمره در این نوع ازدواجها را با چالشی جدی مواجه می کند. (هرتز،۱۹۹۱).

تأثیر اشتغال بر کیفیت زندگی و روابط زناشویی :

سؤالی که در اینجا مطرح می شود این است که شیوه و سبک زوجهای هر دو شاغل ، بر کیفیت زندگی ، روابط زناشویی و رضایت از زندگی خانوادگی و بالاخره بر هویت زن و شوهر چه تأثیری دارد؟

برخی پژوهشها نشان داده اند که کیفیت زندگی زوجهای هر دو شاغل کاملاً بالا است به این دلیل که کیفیت زندگی ، شامل عملکرئ نقشهایی است که (مانند  فرد ، والد ، کارگر یا کارمند و همسرم زن و مرد ایفا می کنند (نظری ، ۱۳۸۶).

رضایت تجربه شده توسط زن و مرد در ابعاد مختلف با هم همبستگی دارد. رضایت شغلی با رضایت زناشویی ، رضایت شخصی ، رضایت خانوادگی و سلامت روانی رابطه دارد .(پیکرواسکات،۱۹۹۲). همچنین کیفیت زندگی این زوجها ، به دلیل وضعیت مالی نسبتاً خوب ناشی از درآمد ، برای زن و شوهر مطلوب است . برای زن اشتغال تامین کننده بسیاری از نیازهایش از جمله مشغله کاری ، تنوع و چالش انگیزی و قدرت است.

که ممکن است آن نقش خانه داری با همۀ اهمیتش برآورده نشود.در دیدگاه مردان ، اشتغال زن به معنای ایفای نقش ها و تمهیدات غیر سنتی است در این ازدواجها ، مرد به دلیل اینکه به تنهایی مسئولیت تامین مالی خانواده را عهده دار نیست کمتر احساس فشار روانی دارد . این شیوه زندگی بر کیفیت روابط زناشویی نیز اثر مثبت دارد زیرا در این ازدواجها تعادل بیشتری بین زن و مرد در قدرت و تصمیم گیری وجود دارد . تصمیم گیریهای مشترک باعث احترام بیشتر زن و شوهر نسبت به یکدیگر شده و آن دو را به هم نزدیکتر می کند. هر دوی آنها به دلیل اینکه رابطه منصفانه را تجربه می کنند احساس شایستگی و ارزشمندی دارند (اسکاران ، ۱۹۸۶).

البته گاهی اوقات که زنان دارای مشاغلی هستند که از نظر فکری و مالی رضایت بالایی را برای آنها ایجاد می کند. انگیزه کمتری برای ازدواج دارند. همچنین استقلال مالی ، استقلال زن را در ازدواج کردن و تمایل او را به حل مشکلات زناشویی افزایش می دهد. به طور کلی ، زنان شاغل دیرتر ازدواج می کنند ، رضایت زناشویی هم برای زنانی که با انتخاب و اختیار خود کار می کنند بالاست . مردانی که همسرشان شاغل است ، در صورتی رضایا زناشویی بالایی دارند که از شغل همسر خود راضی باشند. اکثر مردها ترجیح می دهند اگر همسرشان شاغل است کار نیمه وقت داشته باشد.

زنان در صورتی که از زندگی زناشویی خود رضایت نداشته باشند ، ساعات طولانی تری کار می کند . این زنان فشار و تعارض نقش شدیدتری را تجربه می کنند (وویدانف ،۱۹۸۵).

در زوجهای هر دو شاغل ، زن و شوهر زمانی از زندگی زناشویی رضایت دارند که  شوهر در کارهای خانه با زن همکاری کند . در این ازدواجها اگر زن و مرد ، از زن انتظار ایفای نقش سنتی را در خانه داشته باشند ، رضایت زناشویی به دلیل فشارهای سنگین وارد شده بر زن ، کاهش می یابد (بکروسکات ۱۹۹۲) . زمانی که زن شغل خود را قبل از ازدواج شروع کرده ، زن و شوهر رضایت زناشویی بالاتری را نسبت به ازدواج دارند که زن شغل خود را پس از ازدواج شروع کرده است .

نهایتاً توجه به این نکته ضرورت دارد که زوجهای هر دو شاغل ، با مسائل هویتی نیز مواجه هستند. به دلیل اینکه احتمال دارد نقشهای جنسیتی و ارزشهای درونی شده با نقشهای غیر سنتی زن و شوهر در تعارض باشد ، گاهی ابهام نقش و هویت در آنها ایجاد می شود . البته از نظر روابط جنسی زوجهای هر دو شاغل مشکلات کمتری را نسبت به ازدواجهای سنتی دارند (کلین ،۱۹۸۸).

از نظر استرینگر ، توجه به بعضی عوامل در موفقیت و رضایت روابط زن و شوهر هر دو شاغل تاثیر گذار است . زوجهایی که نسبت به مشاغل خود احساس تعهد می کنند رضایت زناشویی بیشتری را تجربه می کنند . این زوجها انعطاف پذیرهستند و تصمیماتی می گیرند که مورد رضایت هر دو است ، این زوجها خود را با شغل یکدیگر سازگار می کنند و به همین دلیل علایق و اوقات فراغت مشترکی را برای رسیدن به شکوفایی ، ایجاد می کنند . زوجهای شاغلی که وقت بیشتری را با هم می گذرانند ، درباره محدودیت های خود واقع بین هستند ، رضایت زناشویی بیشتری را تجربه می کنند.

هافمن و هافمن (۱۹۸۵) ، بر اساس شغل زوجین چهار الگو را معرفی می کنند .

الف- شغل منظم :  معمولاً پس از اتمام تحصیلات و قبل از ازدواج توسط زن آغاز می شود . دراین الگو زن کار خود را بدون وقفه ادامه می دهد و احتمالاً در هنگام زایمان کار خود را به نیمه وقت تبدیل می کند و یا مرخصی زایمان می گیرد.

ب- شغل ناتمام : مانند شغل منظم ، پس از تولد فرزند و یا ایجاد شرایط دیگر بعد از ازدواج ، زن شغل خود را رها می کند و زمانی که فرزندان بزرگ شدند دوباره آنرا از سر می گیرد.

ج- شغل دوم : زنانی که شغل دوم دارند ، شغل اول آنها خانه داری است و بعد از اینکه فرزندان بزرگ شدند به شغل خارج از خانه مشغول می شوند .

د-شغل دوم متغیر :  در این صورت ممکن است زن چند شغل را تجربه کند.

پژوهشگران دریافتند هنگامی که زن و شوهر شاغل صاحب فرزند می شوند ، فعالیتهای شغلی زن محدودتر می شود. گاهی با افزایش فعالیت ها در خانه داری ، کاهش ساعات کاری زنان ضروری می شود. همچنین با افزایش طول عمر انسانها ، فرزندان باید مراقبت از والدین سالمند خود را برعهده بگیرند که معمولاً این وظیفه بیشتر بر عهده زنان قرار می گیرد.

زوج هر دو شاغل ابتدا توسط راپوپورت (۱۹۷۱) توصیف شد. آنها زوج هر دو شاغل را زوجی می دانند که هر دو عضو آن شاغل بوده و کار آنها مستلزم درجه بالایی از تعهد است . این روزها زوجها ، زن و شوهر هر دو در مشاغلی فعالیت می کنند که به احساس مسئولیت نیاز دارد.(یاگیو ۱۹۸۳).

شاغل بودن هر دو در این ضرورت را ایجاد می کند که تصمیمات خانوادگی باید با توجه به ویژگیهای شغلی هر دو نفر گرفته شود (هرتز، ۱۹۹۱). به عنوان مثال وقتی مرد خانواده در شغل خود پیشنهاد انتقال به مکان جدید را دریافت می کند ، ممکن است برای همسرش مشکل ایجاد کند.

روابط زن و شوهر شاغل را می توان بر حسب شغل و مراحل زندگی توصیف کرد . هال

و اسکاران (نقل از نظری ،۱۳۸۶). مشاهدات خود را این گونه بیان می کنند :

اول : زوجها در ابتدای شاغل شدن بیشتر خانواده شان را قربانی شغل می کنند ولی در سالهای میانی اشتغال ، خانواده در اولویت قرار می گیرد.

دوم : تعارض بین شغل و خانواده در مراحل اولیه اشتغال متوسط و در سالهای میانی اشتغال بیشتر در اواخر اشتغال کمتر است . گاهی زوجها درست بر طبق خواسته ها و انتظارات جامعه و خانواده عمل نمی کند مثلاً در یک زمان خاص که انتظار می رود بچه دار نمی شوند. زوجهایی که دیر ازدواج می کنند با جدول زمانی فرهنگی همخوان نیستند. مشکل زمانی ایجاد می شود که یکی از اعضای زوج ( زن یا شوهر ) برای شغل خود اولویت قائل است و دیگری خانواده را در اولویت قرار می دهد . زمانی که زمینه های کاری زن و شوهر مشابه است و فرزند نیز دارند، هماهنگی بین آنها بیشتر است .

هال و هان (۱۹۷۹) . چهار نوع زوج را بر حسب میزان درگیری در شغل و خانه توصیف می کند:

انطباق دهنده : در این نوع ازدواجها زن و شوهرها ، اولویت های متفاوتی دارند برای یکی خانواده و برای دیگری شغل اهمیت بیشتری دارد

متضاد : در این نوع زوج ، زن و شوهر هر کدام درگیر کار و شغل خود هستند و از دیگری می خواهند که به وضعیت و امور خانواده رسیدگی می کند.

ماهرانه : هر یک از زن و شوهر بطور ماهرانه هم به کار و هم به خانواده رسیدگی می کنند.

متحد: در این نوع زوج ، زن و شوهر هر دو برای شغل و خانواده اهمیت قائل هستند.

در بین چهار نوع زوجی که مطرح شد ، گروه ماهرانه بیشترین سطح فشار روانی را تحمل می کند و گروه متحد و انطباق دهنده از حداقل سطح فشار روانی برخوردار هستند.

منابع استرس و تعارض در زندگی زوجهای هر دو شاغل

استرس هم روی خوشحالی هر فرد در زوج دو شغله و هم روی بافت و تعداد تعارضات اثر می گذارد. دو گروه عمومی استرومورها می تواند تعریف شود. استرسورهای درونی و بیرونی . استرسورهای بیرونی فشارهایی هستند که از محیط کار و واقعیتهای زندگی مانند روشهای مراقبت کودک ناشی می شود. استرسهای درونی عقاید ناکارآمد فردی و نیازهای روان شناختی است که موجب ناراحتی می شود (یانگ و لانگ …)

تعارضهای کاری و خانوادگی هنگامی بوجود می آید که فشارهای مربوط به نقش و انتظارات در کار و خانواده با هم ناهمگون باشند مانند زمانی که هنوز در یک نقش ، مشارکت در نقش دیگر را غیر ممکن می سازد. بطور کلی تعارضهای کار و خانواده را می توان به سه دسته ی کلی تقسیم کرد :

تعارضهای مبتنی بر زمان ، تعارضهای مبتنی بر فشارروانی و تعارضهای مبتنی بر رفتار (گریف هاوس و دیگران ، ۱۹۸۷). تعارضهای مبتنی بر زمان به این نکته بر می گردند که چگونه زمان اختصاص یافته به یک نقش باعث کاهش توجه به نقش دیگر می شود. مانند زمانی که مثلاً  جلسات دیر وقت و طولانی مدت کاری ، با جلسات انجمن اولیا و مربیان مدرسۀ کودک در تعارض است .

تعارضهای مبتنی بر فشار روانی وقتی اتفاق می افتد که نشانه های تنیدگی مانند خستگی و تحریک پذیری ، از یک نقش به نقش دیگر وارد می شود . تعارضهای مبتنی بر رفتار عبارت است از ناهمگونی رفتار مورد انتظار در یک نقش با نقش دیگر مانند ، زمانی که از کارمند در محیط کار منطقی و غیر احساسی عمل کردن و در خانواده عاطفی بودن مورد انتظار است .

گرین هاوس ۱۹۸۹(نقل از یانگ و لانگ ،۱۹۹۸). تعارضهای مبتنی بر زمان و فشار روانی را مورد مطالعه قرار دادند و دریافتند که مردان  و زنان سطوح مشابهی از تعارضهای مبتنی بر فشار روانی را به شیوه های مختلف تجربه می کنند.

انواع گوناگون فشارهای روانی ببطور طبیعی بر رابطه زوج هر دو شاغل تاثیر می گذارد . این فشارهای روانی شامل انتظارات و توقعات شغلی در مقابل انتظارات و توقعات شخصی و خانوادگی ، رقابت بین زن و شوهر در زمینۀ شغل ، تقسیم کار ، مسئولیت هر فرد در تربیت فرزند ، تخصیص زنان به خانواده ، نقل مکان جغرافیایی وابسته به شغل و … خواهد بود. (شیونیز و همکاران ،۱۹۸۵) فهرستی از پژوهشهایی را در این زمینه برای بررسی سطوح استرس ، تهیه کرده اند :

کارهای خانه چگونه تقسیم می شود ؟

چه کسی چه کاری را و بر اساس چه معیاری انجام خواهد داد؟

چه کسی اختیار پول و مسائل مالی خانواده را دارد ؟

حساب بانکی پس انداز زن و شوهر چه جداست یا مشترک ؟ و …

استونر –لویک (۱۹۹۲) زن و شوهر منصف را اینگونه تعریف می کند :

تعادل بین نیازهای فردی ، زوجی و خانوادگی در رابطۀ زوج و احساس رابطۀ منصفانه میان زن و شوهر.

باید توجه داشته باشیم که منصف بودن به معنای مساوی بودن نیست و همچنین منصف بودن از طریق تقسیم مساوی و پنجاه و پنجاه مسئولیتها بدست نمی آید. منصف ودن زمانی معنا پیدا می کند که زوج در جهت یک هدف مشترک تلاش می کنند .

استرسورهای بیرونی

استرسورهای بیرونی برای زوجین هر دو شاغل به شرح  ذیل می باشد .

همپوشی نقش (role overload):  به بر عهده گرفتن کارهای زیادتر از توان یک شخص ، اشاره دارد . زوجهای هر دو شاغل باید نقشهایی را هم از کارهای خانه و هم از مشاغل خود بپذیرند . این کار مستلزم پذیرش مسئولیت زیاد برای هر نقش می باشد.مخصوصاً اگر زوج فرزند داشته باشد این مسئولیت شدیدتر می شود.

تعارض نقش (role conflict) : معمولاً تعارض نقش برای همسران دو شغله به دو مقوله تعارض والد – حرفه و تعارض زن و شوهر – حرفه . تعارض وقتی اتفاق می افتد که وقایع غیر قابل پیش بینی رخ دهد. وقتی فرزند بیمار می شود تعارض والد- حرفه ایجاد می شود . همین طور وقتی که وظایف و مسئولیتها و عملکردهای خانوادگی با وظایف شغلی تلاقی پیدا می کنند. نقش حرفه ای و نقش همسری با هم تعارض پیدا می کنند. تعارض نقش زمانی که فرد باید تصمیم بگیرد ، زمان انرژی و امکانات خود را چگونه تقسیم کند، ضربه زننده می شود تعارض زن و شوهر – حرفه زمانی اتفاق می افتد که وظایف مسئولیتهای مهم و کارکردهای خانواده با وظایف اساسی کار همراه شود.

انتقال کار- خانواده (Spill over) :

رضایت شغلی و رضایت زناشویی در زوجهای دو شغله با هم همبستگی دارد (لیکن ، ۱۹۸۸) . به عبارتی ، شادمانی در خانه و در محل کار بنظر می رسد که با هم باشند. همچنین این درست که ناراحتی در محیط کار می تواند به خانه آورده شود.

انتقال کار – خانواده زمانی است که فرد تمایل به آوردن مشکلات کار به داخل خانه در پایان روز باشد و آشفتگی و خشم معمولاً به اعضا خانواده منتقل می شود. این حالت بیشتر در مردان دیده می شود (یانگ و لانگ …)

انتقال خانواده – کار

این انتقال زمانی رخ می دهد که فرد مسائل و مشکلات خانه به محیط کار خود ببرد و این حالت در زمان بیشتر از مردان است (یانگ و لانگ …)

– تقسیم وظایف در خانه و مراقبت از فرزند

اگر زوج هر دو شاغل را زوجی در نظر بگیریم که دو نفر نقش اجتماعی مرد را ایفا می کنند و هیچکس نقش زن را ندارد. وظیفۀ سنتی زن به عهده چه کسی است ؟ (راپوپورت و راپوپورت ،۱۹۷۱، ۱۹۷۶) .موضوع تقسیم کردن وظایف مسئولیتهای خانه و مراقبت از فرزند که به عنوان شیفت دوم کار تلقی می شود. برای بعضی از زوجهای هر دو شاغل ، به مشکل بزرگی تبدیل می شود. حرفۀ خانه داری برای هیچکدام از زن و شوهر شاغل خوشایند و جذاب نیست (هرتز ، ۱۹۹۱) تلقی زن و شوهرها این است که خانه قلمرو کاری زن است . البته خیلی از زنان بعد از ازدواج احساس می کنند که باید وظایف سنتی وابسته به جنس را انجام دهند (شلتون ،۱۹۹۳).

مشکل اختصاص دادن وقت برای تربیت فرزند ، مشکل است که ذهن خیلی از زوجهای هر دو شاغل را به خود مشغول می کند گاهی اوقات لازم است زوجها برای فایق آمدن بر این مشکل آموزشهای دوباره ای را دریافت کنند. البته برای ایجاد برنامه های تربیتی و آموزشی خانوادگی که به حل این مشکل کمک می کند ، تلاش زیادی صورت گرفته است (هاوکنیز.رابرتز، کریستیان سن و مارشال ، ۱۹۹۴). (نقل از یانگ و لانگ ،۱۹۹۸).

– کودکان و مسران دو شغله

تحقیقات نشان می دهد مرحله ای از چرخه زندگی وجود دارد که در آن مرحله ، تعادل بین مقتضیات کار و خانواده با مشکل مواجه می شود(همین ، داکسبوری ولی ،۱۹۹۴) . این مرحله ، مرحله ای است که بارداری ، تولد و تربیت فرزند را شامل می شود در ابتدای زندگی ممکن است دغدغه ی اصلی زوجها ، صحبت بر سر داشتن با نداشتن فرزند باشد . اسکلاسبرگ (۱۹۹۳) عنوان می کند که در زندگی خانوادگی افراد انتظار دارند. بعضی از وقایع به عنوان بخشی از تکامل بهنجار زندگی رخ بدهند که گاهی این گونه نمی شود . وقتی زوجی تصمیم به بچه دارشدن بگیرند این تصمیم بر روی روابط آنها اثر می گذارد (ساگر ۱۹۷۶). کودک نیازهایی دارد که این نیازها می تواند نظم حاکم بر زندگی را بر هم بزند. وقتی کودک وارد در رابطۀ زوج می شود فعالیتهایی که در اوقات فراغت انجام می شوند وقتی بعضی از مسئولیتهای کاری کاهش پیدا می کنند. زوج هر دو شاغل ممکن است با تولد نوزادی که با شرایط آنها همخوانی ندارد دچار سردرگمی شوند.

استرسورهای درونی :

استرسورهای درونی شامل موارد ذیل است .

اجتماعی شدن اولیه نقش جنسی : عضوی از زوج هر دو شاغل بودن ، به فرد فشار وارد می کند تا رفتارهایی را انجام دهد که ممکن است آن رفتارها با تربیت او همخوان باشند (یوگیو ،۱۹۸۳) . مرد باید یاد بگیرد تا پوشاک بچه را عوض کند. غذا بپزد و شرایطی را برای همسرش فراهم کند که در آن شرایط بخواهد موفقیت کسب کند . زن باید یاد بگیرد مثلاً از ماشین خودش محافظت کند ، چمن ها را کوتاه کند و تیم فوتبال را همراهی کند.

-انگیزه پیشرفت بالا

زوجهای هر دو شاغل علاقۀ زیادی به پیشرفت دارند. این زوجها هر چند درآمد بیشتری دارند اما گاهی از نظر عاطفی مشکلاتی دارند . رایس (۱۹۷۹) در یک مطالعه دریافت که زوجهای هر دو شاغل گاهی اوقات خشک بوده و در بیان احساس مشکل دارند . شاید به این دلیل که در زندگی حرفه ای یاد گرفته اند که مشکلات را به صورت منطقی حل کنند.

نیاز به پیشرفت زیاد اثرات دیگری نیز بر رابطۀ زوج دارد. زوجهای هر دو شاغل ، گاهی اوقات به جای حمایت از یکدیگر با هم رقابت می کنند و با شغل یکدیگر مبارزه می کنند (مک کوک ، فولرز و اسکول ، ۱۹۹۹).

کمبود زمان برای صمیمیت

همزمان با پیشرفت رابطه زوجی و شغلی ، زوجها در میابند که همسرشان نمی تواند همه نیازهای اجتماعی ، عقلانی ، عاطفی ، تفریحی آنها را برآورده کند.  به دلیل اینکه زندگی زوجهای هر دو شاغل با هیجان های کاری همراه است ، آنها وقت کمی را با یکدیگر می گذرانند .بعضی از این زوجها نیز ممکن است نیاز خود به رابطۀ صمیمانه با همسر را ، بیشتر از طریق رابطه با همکاران یا  دیگر اعضای خانوادۀ اصلی ارضا کنند.

-مسایل خاص مردان

راپوپورات و راپوپورت (۱۹۷۱ )خط نقش هویت را توصیف کرده اند که اشاره به مقدار فعالیت سنتی زنانه که یک مرد می تواند در آن بدون هویت مردانه خود را از دست بدهد دارد.

-مسایل خاص زنان

اگر چه زنان ممکن است نسبت به انجام رفتارهای مردانه انعطاف بیشتری داشته باشند با این حال از نقشهای جنسی – اجتماعی ضربه می خورند. مثلاً شرکتی که زنان را استخدام می کنند ممکن است از آنان بخواهند نقش مادری خود را فراموش کنند.

مزیت های سبک زندگی هر دو شاغل

در کنار مشکلاتی که برای زوج هر دو شاغل مطرح شده است ، باید در نظر داشته

باشیم زمانی که هر دو عضو زوج زندگیهای شغلی پویا و سازنده ای دارند ، تاثیرات مثبتی در زندگی زوجی آنها رخ می دهد (گیلبرت ،۱۹۸۸) . همسری که علایق مخصوص به خود را دارد مهیج تر است (روسو، ۱۹۸۷) علی رغم مسائل حرفه ای ، احساس عزت نفس ناشی از شغل مستقل می تواند به غنا بخشیدن به رابطه کمک کند (بادوک واسکورآتز، ۱۹۸۶) در اغلب اوقات یک همسر شاغل نسبت به کسی که شغلی ندارد بهتر می تواند از همسرش حمایت کند (شاونیز و شاونیز ،۱۹۸۰) .

یکی از نکات مثبت مهم در زندگی زوجهای هر دو شاغل ، این است که وضعیت اقتصادی آنها در سطح خرمی قرار دارد . زوجهایی که از نظر اقتصادی وضعیت بهتری دارند، عنوان می کنند که کیفیت زندگیشان در سطح بالاتری قرار دارد(هوسکینچ و اسبامیز،۱۹۸۰) . ممکن است این زوجها به دلیل اینکه نگرانی کمتری درباره مسائل مالی دارند ، اضطراب پایین تری داشته باشند . این زوجها همچنین از اخراج شدن از کار ترس کمتری دارند چون همسشان حمایت مالی خانواده را به عهده می گیرد (هرتز ،۱۹۹۱) درآمد اقتصادی در این خانواده ها می تواند ، بعضی از استرس ها را کاهش دهد .

کاربرد مدل ترکیبی برای زوجهای هر دو شاغل

استفاده از مدل ترکیبی برای زوجهای هر دو شاغل (یانگ و لانگ …) می تواند به عنوان ابزاری برای بهبود زندگی زوجهای هر دو شاغل مورد استفاده قرار گیرد. از نظر آنها این مراحل به شرح ذیل می باشد .

ارزیابی و تعریف تعاملی : در این مرحله زوجین فرصتی برای بیان مسائلشان درباره رابطه خودشان دارند. در پایان این مرحله آنها یک تعریف تعاملی را می سازند . در این مورد آنها توافق می کنند که این رابطه یک مشارکت برابر نیست و سردرگمی کمی در آن وجود دارد .

تعیین هدف : شامل تعدادی سوال است که به زن و شوهر کمک می کند درباره برخی نتایج ممکن و بیرونی کردن مشکل فکر کنند.

مداخله : در این مرحله از هر دو خواسته می شود برخی راههایی که ممکن است رابطه را تغییر دهد بصورتی که مشارکت مساوی تر را ایجاد کند و سردرگمی و صمیمیت بیشتری بسازد.

تداوم : در مرحله تداوم درمانگر تاکید می کند که بازگشت همیشه امکان دارد و اصرار می کند که زوجین باید طرحهایی برای برخورد با بازگشت را در نظر بگیرند و کار برای تغییر را ادامه دهند .

ارزیابی : نهایتاً در مرحله ارزیابی ، درمانگر از زوجین می خواهد تا پیشرفت را ارزیابی کرده و یک جلسه پیگیری را طرح ریزی کنند.

روشهای درمانی خاص

برای برخی همسران اولین زمانی که هر دو عقاید متفاوتی درباره یک تصمیم عمده مانند خرید یک خانه یا ماشین دارند ، اولین زمان است که ایدئولوژیههای نقش جنسی همسران بطور دردناکی آشکار می شود. یک راه بیان این موضوع این سوال است که ” چه کسی واقعاً رئیس است ؟”

وقتی مشکلات نقش بصورتی که هر دو نفر را راضی کند . مورد مذاکره قرار می گیرد . کیفیت عمومی رابطه افزایش می یابد . به نظر می رسد که ضروری باشد که هم زن و هم مرد انعطاف بیشتری در تعاریف نقش جنسی برای روابط آینده که بوجود می آید داشته باشند. اکنون روشنتر است که پذیرش جهت گیریهای نقش جنسی غیر سنتی نسبتاً بصورت بالایی با رضایت زناشویی رابطه دارد . بطور خلاصه توانایی زوج برای مذاکره تقسیم عادلانه کار و تقاضای همسر برای هم عرض کردن مرزهای سنتی جنسیت یک پیشنهاد خوب برای سلامت زناشویی بطور کلی است .

با این اطلاعات در ذهن سوال این است که آیا باید درمانگر فعالانه برای حرکت داددن زوج به طرف تمایز منصفانه مسئولیتها تلاش کند و درمانگر باید وقتی این فکر در راابطه مداخله می کند با وفاداری با نقش جنسیتی رودر رو شود برای برخی درمانگران این سؤال از موضوعات اخلاقی و عملی نشأت می یرد. تقریباً بعضی چیزها درباره جملات مقدس مانند خانه مرد قلعه اوست و ک ار زن هرگز تمام نمی شود وجود دارد . آیا باید درمانگر روی تربیت مراجع شک کند و آیا تغییر بعضی چیزها به منظور اینکه عمیقاً و بطور اساسی در ذهن جانشین شود عملی است ؟ آیا ما به عنوان درمانگر لقمه را بزرگتر از آنکه جویدنی باشد نمی گیریم ؟ (لقمه بزرگ )

بهترین رویکرد درمانگر نسبت به این موضوع ممکن است در چارچوب یک گروه روانی – آموزشی باشد جایی که در این موضوعات می تواند در یک فضای کمتر تهدید آمیز کشف شود و جاییکه فشار همسالان می تواند به تغییر ارزشها کمک کند روشهای دیگر در درمان زناشویی استفاده از بررسی ها و یا تمرینهایی است که زوجین می توانند در جلسه درمان یا بعنوان تکلیف خانه انجام دهند

برنامه های پربارسازی (Enrichment)

برنامه های غنی سازی یا پر بارسازی برای زوجینی است که در بحران نیستند . همسران ممکن است تعارض را تجربه کنند اما عموماً پیشگیری از مشکلات نه حل مشکلات خاص هدف است . بویژه الان بسیاری از این سمینارها برای زوجهای دو شغله مورد نظر هستند نوعاً این جلسات با ۴ تا ۸ زوج که ۴ تا ۱۲ ساعت در یک هفته با یکدیگر ملاقات می کنند تشکیل می شود . برنامه غنی سازی زوج دو شغله به همسران بوسیله اجازه دادن با کسب زندگی دو شغله را مورد بحث قرار دهند. موضوع اجتماعی شدن نقش جنسی و تقسیم کار می تواند بوسیله افراد بیطرف ایجاد شود معمولاً زوجین ارتباط بهتر را یاد می گیرند و به توسعه روابط حمایتی بیشتر تشویق می شوند. به نظر می رسد که زوجهای جوان به این رویکرد خوب جواب دهند. مراحل غنی سازی ازدواج برای زوجین هر دو شاغل شامل مراحل ذیل است.

مرحله اول : ارزیابی سبک زندگی دوشغله : زوجین مزایا و مشکلات لاینفک این سبک زندگی را در میان می گذارند.

مرحله دوم : ارزیابی تعتارض نقش و سبکهای سازگاری : این سبک نگاه عمیق تر به اینکه چگونه هر زوج با استرس سازگار می شود می باشد.

مرحله سوم : روشن سازی اولویت بندی انتظارات شخصی : در اینجا تاکید بر روی کمک به هر فرد برای ارزیابی و در میان گذاشتن انتظارات شخصی است ، نوعاً انتظارات از خود و نیاز به موفقیت بالا ، نبودن استرسورهای عمده تعیین می شود.

مرحله چهارم : تصمیم گیری مشترک به عنوان یک زوج دو شغله : در این مرحله رهبران یک مدل تصمیم گیری مشترک را ایجاد می کنند.

مرحله پنجم : ایجاد روابط تصحیح کننده : این مرحله نهایی روی مهارتهایی که به ارتباط مذاکره و درک بهتر منجر می شود تاکید می کند. این یک فرصت برای رهبران و اعضا گروه برای تعیین موانع ارتباط مشترک مانند ذهن خوانی خط و نشان کشیدن و طفره رفتن از نتایج است .

این کارگاه در تعطیلات آخر هفته ارائه می شود (۳ ساعت شب جمعه و ۷ ساعت روز جمعه ) . پیشنهاد دیگر این است که هر هفته دو ساعت در طول یک دوره ۵ هفته ای باشد. یک با هم بودن هفتگی حتی برای مدت کوتاه می تواند علاوه بر آنچه در خود کارگاه آموخته می شود برای رابطه نیز مناسب باشد.

مراسم (Rituals) برای زوجهای دوشغله

وقتی یک فرد در خواسته های کار غرق می شود به آسانی وظایف خودش را فراموش می کند و یکی از همسران بدون تصدیق بیشتر فراموش می شود بعضی وقتها افراد از روی حسادت و بصورت رقابت آمیزی از جشن گرفتن موقعیت همسر خودداری می کنند .یک روشی که خانواده ها یاد گرفته اند تا موقعیتها را جشن بگیرند و روابط ایجاد کننده ها از طریق استفاده از مراسم است . فشار کار برای زوجهای دوشغله زیاد است و همان طور یک گرایش به غفلت از روابطشان زیر فشار کار وجود دارد. انجام مراسم به عنوان یک تکنیک درمانی یک راه جلوگیری از شکستهای جدی است .

به هر حال بهتر است از آن به عنوان یک روش طولانی مدت برای اصلاح سلامت یک رابطه یا خانواده استفاده شود نه اینکه در یک بحران استفاده شود. مراسم بویژه وقتی موثر است که مشکل فعلی شامل احساس رنجش ، غفلت و رقابت شود. زوجین باید در سازماندهی نسبت خودشان خلاق باشند تا با هم بودن را تقویت کنند.

در اینجا چند پیشنهاد وجود دارد .

در خانه به یکدیگر شب به خیر بگویید و قبل از رفتن به رختخواب یکدیگر را ببوسید .

یک مهمانی به همراه یک هدیه داشته باشید .

ماهی یکبار ، یکروز را به همسر اختصاص دهید.

نتیجه گیری :

زوج دو شغله در ادامه این قرن با یک سبک زندگی جدید تجربه می شود فشارهای اقتصادی و تغییر نقش جنسی در سبک زندگی دو شغله استرسها و توجهات خاصی دارد . مشاهده شد که برای این سبک زندگی نسبت به کار ، نقشهای سنتی که برای زن و مرد در نظر گرفته شده باید تغییر کند و درمانگر باید قسمتی از این فرایند باشد . از آنجاییکه این نقشهای جنسی عمیقاً در ذهن فرو رفته ، اغلب تشخیص داده نمی شود. و هنوز زمینه اختلاف برای بسیاری از تعارضات بین همسران است . درمانگری که با زوج دو شغله کار می کند . احتمالاً مراجعین باهوش منطقی و دارای جهت گیری پیشرفت را پیدا می کند که رویکرد درمانی را مانند وظایف دیگری که باید مدیریت شود می بیند . آنها ممکن است همان طور که نسبت به رابطه شان متعهد هستند نسبت به حرفه شان نیز متعهد شده باشند و بنابراین موضوع حرفه نباید مورد غفلت قرار گیرد. بویژه اگر برای زمان خارج از خانه رقابت وجود داشته باشد  . زوج دو شغله تلاش می کند تا یک راه داشتن دو شغل و یک زندگی مشترک باهم را پیدا کند اگر آنها موفق شوند بهترین دنیا را خواهند داشت .

جهت جستجو سریع موضوع مقاله ، پرسشنامه ، پاورپوینت و گزارش کارآموزی می توانید از قسمت بالا سمت راست جستجو پیشرفته اقدام نمایید.

همچنین جهت سفارش تایپ ، تبدیل فایل پی دی اف (Pdf) به ورد (Word) ، ساخت پاورپوینت ، ویرایش پایان نامه و مقاله با ما در تماس باشید.