پایان نامه سبک زندگی با محوریت تفریحات سالم از دیدگاه قرآن و روایات مربوطه  به صورت فایل ورد  word و قابل ویرایش می باشد و دارای ۱۳۸  صفحه است . بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود پایان نامه سبک زندگی با محوریت تفریحات سالم از دیدگاه قرآن و روایات  نمایش داده می شود، علاوه بر آن لینک مقاله مربوطه به ایمیل شما نیز ارسال می گردد

فهرست مطالب

چکیده    ۶
پیشگفتار    ۷
۱-تعریف و تبیین موضوع    ۱۰
۲-اهمیت و ضرورت پژوهش    ۱۱
۳-اهداف پژوهش    ۱۲
۴-پیشینه‌ موضوع    ۱۳
۵-سؤالات پژوهش    ۱۴
۵-۱- سؤال اصلی    ۱۴
۵-۲- سؤالات فرعی    ۱۵
-۶فرضیه‏های پژوهش    ۱۵
۶-۱- فرضیه اصلی    ۱۵
۶-۲- فرضیههای فرعی    ۱۵
۱-روش پژوهش    ۱۶
۲-ساختار پژوهش    ۱۶
-۳واژگان کلیدی    ۱۷
۴-محدودیّت‌ها، موانع و مشکلات پژوهش    ۱۷
-۱-۱تفریح در لغت    ۱۹
۱-۲تفریح در اصطلاح    ۲۰
۳-۱ واژه‌های مترادف تفریح    ۲۱
۴-۱اهمیت و ضرورت تفریح در اسلام    ۲۱
-۵-۱ تفریح در منظر قرآن    ۲۳
-۶-۱ تفریح در منظر روایات    ۲۷
۲-۱- هدفدار بودن خلقت    ۳۰
۲-۱-۱- سیر و سفر    ۳۱
۲-۱-۲- انس با طبیعت    ۳۷
۲-۳- دوری از لهو و لعب    ۴۳
۲-۴- بازی    ۴۶
۲-۴-۱- بازی و اسباب بازی    ۵۱
۲-۴-۲- بازی رایانه‌ای    ۵۳
۳-۱تقویت کننده بُعد جسمانی    ۵۸
۳-۱-۱ورزش    ۵۸
الف: اسب دوانی    ۶۴
ب: تیراندازی    ۶۶
ج: شنا و قایقرانی    ۶۸
د: کشتی گیری    ۶۹
ه: شمشیربازی    ۷۲
و: پیادهروی و کوهنوردی و دو    ۷۲
۳-۱تقویت کننده بعد اجتماعی    ۷۶
-۳-۱-۱صله رحم    ۷۷
مزاح    ۸۳
۳-۲-۱-تقویت کننده رشد فکری(جامعه متشکّل از افراد)    ۸۷
۳-۳-۱تقویت کننده و شکوفا کننده استعدادهای هنری    ۹۱
۲-۴- کاهش دهنده مفاسد    ۹۸
۴-۱- غفلت    ۱۰۳
۴-۱-۱- موسیقی(مبتذل) و یا غنا    ۱۰۴
۴-۱-۲- قمار    ۱۱۱
۴-۲- معصیت    ۱۱۳
۴-۳- آزار و زیان رساندن به خود و دیگران    ۱۱۷
۴-۴- افراط و زیاده‌روی    ۱۲۰
۴-۴-۱- تأثیر استفاده بیش از حد از رسانه‌های دیجیتالی    ۱۲۲
۴-۵- راهکارها    ۱۲۶
پیشنهادات    ۱۲۹
نتیجه    ۱۳۱
فهرست منابع    ۱۳۳

فهرست منابع

*قرآن کریم
*نهج‌البلاغه
الف: کتاب‌های فارسی
۱٫    ارکایل، مایکل، روانشناسی شادی، ترجمه مهرداد کلانتری، چاپ اوّل، بی‌جا: جهاد دانشگاهی، بی‌تا.
۲٫    اردستانی، احمدصادق، نیازهای جوان، بی‌جا: خرم، ۱۳۷۹٫
۳٫    الهی قمشه ای، مهدی، ترجمه صحیفه سجادیه، چاپ اول، بی‌جا: انوار الزهراء، ۱۳۸۱، دعای۲۰٫
۴٫    انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، ج۳، چاپ دوّم، بی‌جا: چاپخانه مهارت، ۱۳۸۲٫
۵٫    بندرریگی، محمّد، المنجد، ج۱، تهران: ایران، ۱۳۸۰٫
۶٫    ، فرهنگ المعجم الوسیط(عربی به فارسی)، ج۲، چاپ اوّل، قم: اسلامی، ۱۳۸۴٫
۷٫    بروجردی، آقا حسین، جامع احادیث شیعه، چاپ اول، بی‌جا: فرهنگ سبز، ۱۳۸۶٫
۸٫    به سفارش شبکه ملی تبلیغ مدارس، آموزه سطح۱، چاپ اول، بی‌جا: خاکیان، ۱۳۹۱٫
۹٫    توحیدی اقدم، محمدحسین، درآمدی بر ورزش در اسلام، قم: دارالثقلین، ۱۳۷۸٫
۱۰٫    تورکیلدسن، جورج، اوقات فراغت و نیازهای مردم، ترجمه عباس اردکانیان، عباس حسنی، چاپ اوّل، بی‌جا: نوربخش، ۱۳۸۲٫
۱۱٫    حسینی، جواد، تفریح سالم، قم: ماهنامه پاسدار اسلام، شماره۲۹۷، ۱۳۸۵٫
۱۲٫    حسینی‌زاده، سید علی، سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت:(تربیت فرزند)، زیر نظر آیت الله اعرافی، ج۱، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، بی‌تا.
۱۳٫    حکیمی، محمّدرضا، حکیمی، محمّد و علی، الحیاه، ترجمه احمد آرام، چاپ پنجم، قم: دلیل ما، ۱۳۸۶٫
۱۴٫    خدایی، زبیده، خدایا چگونه شاد باشم؟، چاپ اول، بی‌جا: نگاران نور، ۱۳۸۸٫
۱۵٫    خمینی، روح الله، صحیفه نور، ج۸، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، ۱۳۷۰٫
۱۶٫    دشتی، محمد، امام علی۷ و تفریحات سالم، چاپ سوم، قم: امیرالمؤمنین۷، ۱۳۸۶٫
۱۷٫    دشتی، محمّد، ترجمه نهج البلاغه، چاپ نهم، قم: مؤسّسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین۷، ۱۳۸۹٫
۱۸٫    دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۹، چاپ دوّم، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۷۷٫
۱۹٫    رحمتی شهررضا، محمد، چه بگوییم، ج۱، چاپ اول، بی‌جا: جوانان موفق، ۱۳۹۰٫
۲۰٫    رضوان‌فر، احمد، فرهنگ اخلاقی معصومین:، چاپ اول، بی‌جا: تهیه مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۴٫
۲۱٫    سماک امانی، محمّدرضا، شادی در اسلام، چاپ اول، بی‌جا: آموزش کشاورزی، ۱۳۸۵٫
۲۲٫    شجاعی، محمدصادق، بازی دراسلام، چاپ چهارم، بی‌جا: تهیه مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۹٫
۲۳٫    شیرمحمدی، محسن، ترجمه نهج الفصاحه، ج۱، چاپ اول، قزوین: سایه گستر، ۱۳۸۶٫
۲۴٫    صبوری، حسین، ورزش در اسلام، چاپ دوّم، بی‌جا: دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶٫
۲۵٫    فرحزاد، حبیب الله، سیر پیامبر اکرم۶ نشاط و شادی، چاپ اول، بی‌جا: طوبای محبت ، ۱۳۹۲٫
۲۶٫    قدوسی زاده، حسن، هرگز از خدا غافل نشوید، مجله پرسمان، شماره۱۲۳، ۱۳۹۲٫
۲۷٫    محمدی ری‌شهری، محمد، حکم النبی، قم: دارالحدیث، بی‌تا.
۲۸٫    ، حکمت نامه پیامبر اعظم۶، قم: دارالحدیث، ۱۳۸۶٫
۲۹٫    مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، چاپ چهل و پنجم، تهران: صدرا، ۱۳۸۴٫
۳۰٫    معین، محمّد، فرهنگ فارسی معین، ج۱، تهران: امیرکبیر، ۱۳۸۸٫
۳۱٫    مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶٫
۳۲٫    وفا، جعفر، دین و تفریحات، قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ۱۳۸۹٫
۳۳٫    ناروند، رضا، بشر صنعتی و تفریحات سالم، قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ۱۳۹۲٫
۳۴٫    هیئت تحریریه مؤسسه در راه حق، نیاز به تفریح، قم: مؤسسه در راه حق، بی‌تا.
ب: کتاب‌های عربی
۳۵٫
۳۶٫    ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، شرح نهج‌البلاغه لابن ابی الحدید، ج۲۰، چاپ اول، قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
۳۷٫    ابن بابویه قمی، محمد بن علی، الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، چاپ دوم، قم: جامعه مدرسین، ۱۴۰۳ ق.
۳۸٫    ، عیون اخبار رضا۷، چاپ اول، تهران: جهان، ۱۳۷۸٫
۳۹٫    ، مصادقه الإخوان، قم: لیتوگرافی کرمانی، ۱۴۰۲ق.
۴۰٫    ، معانی الأخبار، تصحیح علی اکبر غفاری، قم: اسلامی، ۱۳۶۱٫
۴۱٫    ، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم: اسلامی، ۱۴۱۳ق.
۴۲٫    امام علی بن موسی الرضا۷، فقه الرضا، تحقیق مؤسسه آل البیت، چاپ اول، مشهد: کنگره امام رضا۷، بی‌تا.
۴۳٫    برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، چاپ دوم، قم: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ق.
۴۴٫    تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، تصنیف غررالحکم و درر الکلم، چاپ اول، قم: دفتر تبلیغات، ۱۳۶۶٫
۴۵٫    تیمی، نعمان بن محمّد، دعائم الاسلام، ج۲، چاپ دوم، مصر: دارالمعارف، ۱۳۸۵٫
۴۶٫    جزایری، نعمت الله، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، ج۱، چاپ اول، قم: دارالکتاب، ۱۴۰۸ق.
۴۷٫    حرانی، حسن بن علی بن شعبه، تحف العقول من آل الرسول، چاپ دوم، قم: جامعه مدرسین، ۱۴۰۴ق.
۴۸٫    حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۵، چاپ اول، قم: مؤسسه آل البیت:، ۱۴۰۹ق.
۴۹٫    حلوانی، حسین بن محمد بن حسن بن نظر، نزهه الناظر و تنبیه الخاطر، چاپ اول، قم: مدرسه امام مهدی۷، ۱۴۰۸ق.
۵۰٫    حلی، ابن فهد، التحصین فی صفات العارفین، چاپ دوم، قم: مدرسه امام مهدی۷، ۱۴۰۶ق.
۵۱٫    راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد بن فضل، مفردات راغب اصفهانی، ترجمه سید غلامرضا خسروی حسینی، ج۳، تهران: مرتضوی، ۱۳۸۳٫
۵۲٫    راوندی، سعیدبن عبد الله، الدعوات(سلوه العزین)، تحقیق سید محمدباقر موحد ابطحی، چاپ اول، قم: مؤسسه امام مهدی۷، ۱۴۰۷ق.
۵۳٫    راوندی، قطب الدین، فقه القرآن فی شرح الآیات الاحکام، تحقیق سیداحمد حسینی، ج۳، چاپ دوم، قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۵ق.
۵۴٫    سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الجامع الصغیر فی أحادیث البشیر النذیر، ج۱، چاپ اول، بیروت: دار الفکر، ۱۴۰۱ق.
۵۵٫    طباطبایی، سیّدمحمّدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیّدمحمّدباقر موسوی همدانی، ج۱۱، قم: انتشارات وابسته به جامعه مدرسین قم، ۱۳۸۸٫
۵۶٫    طبرسی، فضل بن حسن، مکارم الاخلاق، چاپ چهارم، قم: بی‌نا، ۱۴۱۲ق.
۵۷٫    ، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمّدجواد بلاغی، چاپ سوم، تهران: ناصرخسرو، ۱۳۷۲٫
۵۸٫    عاملی، زیدالدین بن علی، منیه المرید فی ادب المفید و المستفیذ، تحقیق رضا مختاری، چاپ اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۸٫
۵۹٫    فتال نیشابوری، محمّد بن حسن، روضه الواعظین و بصیره المتعظین، تحقیق سید محمّدمهدی خراسانی، قم: شریف رضی، بی‌تا.
۶۰٫    فیض کاشانی، ملامحسن، وافی، ج۵، اصفهان: مکتبه الامام علی۷، ۱۳۶۵٫
۶۱٫    کلینی، محمّد بن یعقوب، کافی، ج۵، چاپ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۵۶٫
۶۲٫    لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون الحکم و المواعظ، چاپ اول، قم: دارالحدیث،۱۳۷۶٫
۶۳٫    متقی، علی بن حسام الدین، کنزالعمال فی سنن القوال و الافعال، تحقیق و تصحیح صفوه سقا و بکره حیانی، ج۱، بیروت: مؤسسه الرساله، ۱۴۰۹ق.
۶۴٫    مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، چاپ چهارم، تهران: دارالکتاب الاسلامیه، ۱۳۶۲٫
۶۵٫    محمّدی ری شهری، محمّد، میزان الحکمه، چاپ دوّم، بیروت: دارالحدیث، ۱۴۱۹ق.
۶۶٫    مصری، محمّدبن مکرم، لسان العرب، ج۲، بیروت: دار صار، بی‌تا.
۶۷٫    نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۸، چاپ اول، قم: مؤسسه آل البیت:، ۱۴۰۸ ق.
۶۸٫    هاشمی، سیّدعلی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، تهران: دارالکتب الاسلامیه، بی‌تا.
۶۹٫    هاشمی خویی، میرزا حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح النهج البلاغه، ج۶، چاپ چهارم، تهران: مکتبه الاسلامیه، ۱۳۵۸٫
ج: مقالات
۷۰٫    خاکزاد شاهاندشتی، غلامحسن، بازی‌های رایانه‌ای، مجله پرسمان، شماره۱۱۰، ۱۳۹۰٫

چکیده

اسلام به عنوان یک دین اکمل دستوراتی را برای رسیدن انسان‌ها به سعادت آورده است. این دستورات متناسب با نیازهای فطری است. به این معنی هم جنبه دنیوی و هم جنبه معنوی مورد توجه انسان بوده، که از جمله جنبه‌های به ظاهر دنیوی تفریح است. حتی تأکید شده اگر بخواهی از انجام عبادات لذت ببری به مسائل تفریح توجه داشته باش. همچنین در برخی از روایات توصیه شده که انسان، برخی از اوقات زندگیش را به تفریح اختصاص دهد.

اهمیت تفریح به حدّی است که در منابع(اصلی) اسلام به آن اشاره شده است به گونه‌ای که در قرآن در مورد تفریح آیاتی به عنوان بازی و گردش وجود دارد.

در روایات بسیاری نیز به تفریح علاوه بر معنای بازی و گردش به معنای نشاط هم پرداخته شده است.

در این تحقیق به هدف‌دار بودن خلقت و دوری از لهو و لعب از نظر قرآن و تقویت کننده بُعد جسمانی و اجتماعی و رشد و شکوفایی استعداد و از نظر روایات به عنوان معیارها برای تفریحات سالم در نظر گرفته شده است.

غفلت و معصیت و افراط و زیاده‌روی و آزار رساندن به خود و دیگران از آفت‌های تفریح است که در این تحقیق به راهکارهایی برای از بین بردن این آفت‌ها اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی، تفریح سالم، آفت تفریح، فرح، فراغت، تفرج.

پیشگفتار:

در آیین اسلام همچنان که برای خودسازی، تربیت و سیر تکاملی نفس، پایگاه‌های عرفانی عظیم همانند نماز، روزه، اعتکاف وجود دارد، برای رفع خستگی و توان‌بخشی روح، ایستگاه‌های متنوّع تفریحی پیش‌بینی شده است تا نشان دهد که اسلام مکتبی است جامع و در تمام شئون زندگی برنامه دارد و برای گذراندن اوقات فراغت و تعطیلات کوتاه مدّت و بلند مدّت پیروان خود، برنامه‌ریزی کرده است.

انسان ذاتاً تنوّع طلب و نوگراست؛ از یکنواختی بیزاری می‌جوید و پیوسته می‌کوشد تفکّرات، احساسات و خواسته‌های خود را در قالب‌های متنوّع و با شیوه‌های نوپدید، منعکس نماید، همچنین روح آدمی چون جسم او ملال‌انگیز و خستگی‌پذیر است، به فراغت، تفریح و استراحت نیاز دارد؛ تا توان خود را بازیابد و تجدید قوا نماید.

پس تفریح و شادکامی یک امر فطری و همزاد انسان است و اثبات آن به استدلال و بحث و برهان نیازی ندارد. آنچه به تحقیق و تکاپو نیاز دارد نگاه قرآن و روایات به چگونگی انجام آن است. نکته‌ای که باید در نظر داشته باشیم این است که با توجّه به ویژگی‌های تفریح اسلامی ،اسلام ما را در تفریحات محدود نمی‌کند، امّا باید در هر تفریحی اوّل دقّت کنیم و ببینیم که آیا با معیار اسلامی سازگار است؛ هر آنچه به عنوان تفریح، انسان را از مسیر بندگی، کمال دور سازد به تعبیر امام ‌علی۷ آخرش به هلاکت ختم می‌شود.

انقلاب اسلامی ایران با استقرار حکومت اسلامی که براساس اسلام راستین است؛ ارائه دهنده الگو سالمِ تفریح، برای جوامع بشری است. در بین شاخص‌هایی که برای داشتن یک الگوی رفتاری اسلامی مدّنظر است داشتن سبک زندگی اسلامی به معنای «مجموعه‌ای نظام‌مند کُنش‌های مرجّح» است. به عبارت دیگر به شیوه‌ها، الگوها و معیارهایی ترجیح داده شده‌ای که یک فرد و جامعه برای اعمال، رفتار و گفتار خود(در رابطه با زندگی شخصی، محیط و جهان پیرامونشان) به کار می‌برده سبک زندگی گویند.

تفریحات سالم به عنوان یکی از مؤلفه‌های سبک زندگی اسلامی، معیارها و ملاک‌های را دارد که از تفریحات ناسالم به راحتی شناخته می‌شود.

تأکید بر معرفی معیارها و مصادیق تفریح سالم و تبیین آفت‌های تفریح برهیچ کس پوشیده نیست؛ چرا که تفریح در جوامع بشری در حال رشد است.

۱-تعریف و تبیین موضوع:

سبک زندگی شیوه‌ای است که فرد اهداف خود را به آن طریق دنبال می‌کند یعنی راهی است برای رسیدن به اهداف.

تفریح به معنی شادمانی و خوشی است و گفته می‌شود که با واژه‌های فرح و تفرّج و سرگرمی و اوقات فراغت مقارن است. نشاطی که انسان پس از تلاش و فعالیّت‌های سنگین جسمی و روحی برمی‌گزیند تا رنج و اندوه و هم غم خود را از خود دور کند.

سالم بودن نیز به معنای بی‌عیب و درست و صحیح بودن است که به تفریحات سالم، تفریحاتی گفته می‌شود که از نظرفقهی، اخلاقی و اجتماعی زیان‌آور نباشد.

از آنجایی که خداوند برای هر نیازی پاسخی قرار داده است برای نیاز انسان به تفریح نیز مصادیقی قرار داده که در این پژوهش به دنبال آن هستیم که آیا از دید قرآن و روایات هر نوع تفریحی پسندیده است؟ در جامعه امروز تفریح شامل گردش و بازی می‌شود یا فراتراز این موارد است؟ آیا در روایات، کار، مطالعه کردن، کسب و آموزش و فراگیری هنر، تفریح محسوب می‌شود؟ معیارهای تفریح از دید منابع اصلی اسلام چیست؟ مصادیق‌ها کدامند؟

در این پژوهش سعی شده معیارها و مصادیق تفریحات از دیدگاه قرآن و روایات مورد بررسی قرار بگیرد و اینکه بیان شود که تفریح اگر ظاهراً دنیوی است ولی نتیجه‌ی اخروی و رضای پروردگار در آن شرط است و در ضمن برشمردن آفت تفریح، راهکارهایی را برای آن ارائه دهد.

۲-اهمیت و ضرورت پژوهش:

برای دستیابی به نشاط و شادابی آدمی نیازمند تفریح است روح و جسم در سیر و تلاش روزانه‌ی خود دچار خستگی و ملامت می‌شوند و نیاز به تنوع، تفریح و استراحت دارند تا با نشاطی که با تفریح به دست می‌آورند، با نیرویی دوچندان به کار و فعالیت خود ادامه دهند. امیرالمؤمنین علی۷ فرمودند: «إِنَّ لِکُلِّ عُضْوٍ مِنَ‏ الْبَدَنِ‏ اسْتِرَاحَهً؛[۱] برای هر یک از اعضای بدن استراحتی است».

در حقیقت با برنامه‌ای نشاط‌انگیز، گشایش خاطری برای انسان حاصل می‌شود که باید آن را غنیمت شمرد و آن را بستری برای رشد و تعالی خود قرار داد هنگامی که روح انسان کسل است و جسم به ضعف گراییده است امید و پیشرفت و موفقیت رو به کاستی است.

وقتی انسان سرحال و بانشاط و مسرور نباشد روح و روانش آمادگی برای فعالیت و اندیشه و رشد معنوی را از دست می‌دهد. بنابراین همان‌گونه که جسم نیازمند تغذیه و خواب و استراحت است روح نیز نیازمند تفریح و شادمانی است امیرالمؤمنین۷ فرمودند: «السُّرُورُ یَبْسُطُ النَّفْسَ‏ وَ یُثِیرُ النَّشَاط؛[۲] شادی موجب انبساط خاطر و نشاط‌انگیز است».

از این رو اوقات تفریح و شادی را باید غنیمت شمرد که مددکار و یاور انسان در رشد و پیشرفت است و برای انسان ضروری می‌باشد و امیرالمؤمنین۷ آن را یک فرصت و غنیمت برشمرده می‌فرمایند: «الاوقات السرور خلسه؛[۳] فرصت‌های شادمانی ربودنی است».

آنچه به انسان توان پیشرفت می‌دهد و او را برای رشد و تعالی آماده می‌سازد نشاطی است که از تفریح سالم برای انسان پدید می‌آید و ضرورت تفریح به عنوان یک نیاز فطری بارز و مشخص می‌شود.

۳-اهداف پژوهش:

در بین موضوعات فطری و اجتماعی از جمله مباحث بسیار ضروری و مطرح، بحث تفریحات سالم در زندگی است. همه‌ی ما دوست داریم در زندگی انسان موفّقی در تمام عرصه‌های زندگی باشیم، که این مهم با تأمین خواسته‌ها و نیازهای درونی و استفاده‌ی درست از اوقات زندگی میسّر است. مولای متّقیان امیرالمؤمنین۷ می‌فرمایند:

«لِلْمُؤْمِنِ‏ ثَلَاثَ‏ سَاعَاتٍ‏ فَسَاعَهٌ یُنَاجِی فِیهَا رَبَّهُ وَ سَاعَهٌ یُحَاسِبُ فِیهَا نَفْسَهُ وَ سَاعَهٌ یُخَلِّی بَیْنَ نَفْسِهِ وَ بَیْنَ لَذَّاتِهَا فِیمَا یَحِلُّ وَ یَجْمُل‏؛[۴] مرد باایمان اوقات شبانه روز خود را به سه قسمت تقسیم می‌کند، قسمتی برای مناجات با پروردگار؛ قسمتی برای تأمین معاش و سر و صورت دادن به وضع زندگی؛ و قسمتی هم برای لذّات حلال و سالم قرار می‌دهد».

حتّی در پاره‌ای از کلمات پیشوایان بزرگ اسلام به این حقیقت نیز اشاره شده که قسمت سوّم(تفریح حلال و سالم) نیرو و نشاط انسان را برای انجام دو قسمت اوّل و دوّم تأمین می‌کند و از این رو انسان را در انجام آن دو وظیفه حسّاس یاری می‌نهد.

از این تعبیر به خوبی استفاده می‌شود که «تفریح» هرگز نمی‌تواند هدف اصلی زندگی باشد بلکه وسیله‌ای برای تجدید نشاط و نیرو برای فعّالیّت‌های دیگر زندگی است. و این یک اصل اساسی است که باید در انتخاب نوع تفریح و سرگرمی و کمیّت و کیفیت آن مورد توجّه خاص باشد.

لذا این تحقیق دو هدف را دنبال می‌کند:

۱-  هدف کاربردی: با توجّه به اینکه جامعه به سمت استفاده از مدهای غربی گرایش دارد و الگوهای سنّتی در حال فراموش شدن است، باید الگوی مناسب و سالم برای تفریح و اوقات فراغت را بازگو کنیم. استفاده از این پژوهش برای تمام خانواده‌ها، آموزش و پرورش و نهادهای فرهنگی و اجرایی و… می‌تواند مفید باشد و با به کار بستن نکات آموزنده‌ی مذکور در این پژوهش اثرات تفریح سالم را در زندگی فردی و اجتماعی خود شاهد باشند.

۲-  با تحقیقاتی که صورت گرفت هیچ کتابی با این عنوان نیافتم و با توجّه به گستردگی موضوع در معیارها و ملاک‌های تفریح به بیان معیار و مصادیق تفریح سالم و آفت‌ها و راهکارها پرداختم، لذا می‌طلبد پژوهشگران به پژوهش در ابعاد دیگر تفریح بپردازند.

۴-پیشینه‌ موضوع:

در مورد پیشینه‌ی این تحقیق باید گفت با بررسی‌هایی که در این رابطه انجام شد به این نتیجه رسیدیم که تحقیقی در رابطه با موضوع «سبک زندگی با محوریت تفریحات سالم از دیدگاه قرآن و روایات» به صورت مستقل انجام نشده است. و اکثر منابع همچون مقالات، پایان‌نامه‌ها و کتاب‌هایی که در زمینه تفریحات سالم نوشته شده است، با این عنوان تألیف نشده است؛ البته مطالب به صورت پراکنده در کتاب‌های اخلاقی و اجتماعی و… مورد بررسی قرار گرفته است.

از میان منابعی که با موضوع تحقیق مرتبط است به چند نمونه اشاره می‌شود:

۱- فرحزاد، حبیب الله، نشاط و شادی، قم: طوبای محبّت، ۱۳۹۲٫

نویسنده‌ی محترم، در گفتار هفتم به بحث تفریح، آفات تفریح و ابعاد و گونه‌های تفریح پرداخته است. ایشان روایاتی که در زمینه‌ی این موضوعات، در سخنان معصومین: آمده را بیان کرده است، امّا به صورت مدوّن به بررسی اصولی تفریح سالم و معیارها و شاخص‌های آن نپرداخته است. ولی در مجموع منبع خوبی است.

۲- جوادی آملی، عبدالله، مفاتیح الحیاه، چاپ نوزدهم، قم: اسراء، ۱۳۹۱٫

این کتاب در فصل دوازدهم خود در مورد تفریحات سالم و ورزش، اهمیت تفریحات سالم، آثار و مصادیقی از تفریحات سالم پرداخته است. منتها در این کتاب همه جانبه و در سطح گسترده به این موضوع نپرداخته است، ولی آیات و روایات بسیار مفید با منابع دست اوّل در اختیار خوانندگان خود قرار داده است.

۳- دشتی، محمّد، امام‌علی۷ و تفریحات سالم، چاپ اوّل، قم: مؤسّسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین۷، ۱۳۷۹٫

در این کتاب در دو بخش ضرورت و تفریحات سالم، و تجمّل و زیبایی به مسئله‌ی تفریحات سالم پرداخته است. که در بخش اوّل-ضرورت و تفریحات سالم- برخی از روایات موجود درباره‌ی تفریح و در بخش دوّم-تجمّل و زیبایی- به نمونه‌هایی از تفریحات امام‌علی۷ اشاره کرده است.

۵-سؤالات پژوهش:

۵-۱- سؤال اصلی:

تفریحات سالم از دیدگاه آیات و روایات چگونه است؟

۵-۲- سؤالات فرعی:

۱- از نگاه قرآن تفریح سالم شامل چه معیارها و مصادیقی می‌باشد؟

۲- از نگاه روایات تفریح سالم شامل چه معیارها و مصادیقی می‌باشد؟

۳- آفت‌های تفریح  چیست؟

۴- چه راهکارهایی برای از بین بردن آفات تفریح وجود دارد؟

-۶فرضیه‏های پژوهش:

۶-۱- فرضیه اصلی:

تفریح با رعایت تمام شئون اسلامی مورد  تأئید و تأکید خداوند و ائمه اطهار بوده تا حدی که خداوند این نیاز فطری را در آیاتی از قرآن بیان کرده و همچنین امامان معصوم نیز در زندگی فردی و اجتماعی خویش آن را به کار می‌بستند.

۶-۲- فرضیه‌های فرعی:

۱-  برخی از معیارها و مصادیق تفریح سالم از دیدگاه قرآن را می‌توان هدف‌دار بودن جهان خلقت با مصداق سیر و گردش در زمین و لهو و لعب نبودن آن با مصداق بازی و… را بیان کرد.

۲- بعضی از معیارها و مصادیق تفریح سالم از دیدگاه پیشوایان الهی را می‌توان تقویت بُعد جسمانی با مصداق ورزش و تقویت بُعد اجتماعی با مصداق صله‌رحم و رشد استعدادهای فردی با مصداق کارهای هنری و… را ذکر کرد.

۳- غفلت، معصیت، آزار رساندن به خود و دیگران و افراط و زیاده‌روی در کارها و… به عنوان آفت‌های تفریح اشاره کرد.

۴- آموزش به خانواده‌ها و تشویق افراد به داشتن برنامه‌های جامع، کنترل و نظارت بیشتر مسئولین اجرایی ذی‌ربط و فراهم کردن امکانات تفریحی و سرگرمی برای افراد جامعه از جمله راهکارهایی است که می‌توان برای رفع زیان تفریح ذکر کرد.

۱-روش پژوهش:

روشی که در این تحقیق به کار گرفته شده «توصیفی-تحلیل» و گردآوری مطالب به روش «کتابخانه‌ای» است.

۲-ساختار پژوهش:

پژوهش حاضر از مقدمه، چهار فصل و نتیجه‌گیری تشکیل شده است.

در فصل اوّل با عنوان «تعاریف و کلیات» به تعریف واژگان کلیدی و معنای اصطلاحی تفریح و همچنین اهمیت و ارزش آن از منظر قرآن و روایات پرداختیم.

در فصل دوّم معیارها و مصادیق تفریحات سالم را در قرآن را بیان کردیم.

در فصل سوّم معیارها و مصادیق تفریحات سالم را در روایات را بیان کردیم.

و در فصل چهارم مصادیق و آفت‌های تفریح و راهکارهای موجود را ذکر کردیم.

و در پایان به این نتیجه دست یافتیم که اهمیت تفریح تا حدّی است که خداوند در آیات خویش دستور به انجام آن را داده و تفریح  به عنوان یک نیاز اساسی انسان، مورد توجّه ائمّه اطهار نیز بوده است؛ و خود این بزرگواران در اوقات زندگی خویش آن را رعایت می‌کردند.

مسلمان می‌بایست این موضوع را در زندگی خود مورد توجّه قرار داده و به درستی از این امامان-علیهم السلام- الگوگیری کنند تا به آفات تفریح گرفتار نشوند.

-۳واژگان کلیدی:

سبک زندگی، تفریح سالم، آفت تفریح، فرح، فراغت، تفرج.

۴-محدودیّت‌ها، موانع و مشکلات پژوهش:

انجام این پژوهش با مشکلات و محدودیّت‌هایی روبه‌رو بوده است از جمله:

۱- عدم دسترسی به همه منابعی که به شکلی به این موضوع مرتبط بوده است؛

۲- کمبود زمان کافی؛

۳- گستردگی موضوع و عدم امکان بررسی تفریحات سالم در همه‌ی ابعاد.