آموزش و پرورش در فرانسه

ساختار نظام آموزشی فرانسه بر مبنای دو محور اصلی (پایداری) و (پویایی) بررسی میشود. در محور پایداری، سیاستهای آموزشی و قوانین مصوب در جهت دستیابی به وضعیت مطلوب آموزشی (پنداره نظام) و در محور پویایی، نوسامانی ساختارها و استقرار زیرساختها، اهداف و عملکرد وضعیت موجود نظام آموزشی کشور مورد توجه قرار گرفته است. محور پایداری بر مفهوم تداوم در حفظ ارزشهای سهگانه جمهوری (برابری، برادری و آزادی) تأکید دارد.

‏در این محور، تلاشهای متفکران و مسئولان کشور در مدت بیش از دو قرن پس از انقلاب فرانسه (۱۹۹۵-۱۷۸۹) در قالب سیاستهای عمده آموزشی عرضه شده است.محور پویایی و نوآوری نیز که به معنای تکاپوی وضعیت موجود نظام آموزشی (سیاستها، اهداف، ساختار، کادر و عملکرد آموزشی) است، درجهت پاسخگویی به نیازهای جامعه در حال تحول و دستیابی به وضعیت مطلوب آموزشی عنوان شده است.به طورکلی میتوان گفت که نظام آموزشی فرانسه، محصول برهه خاص زمانی است که با پایداری و پویایی از آغاز انقلاب ملی طی سال۱۷۸۹تاکنون همچنان ادامه داشته است.

‏بیش از۱۳میلیون دانش آموز در مدارس کشور فرانسه به تحصیل مشغولند. نظام آموزشی کشور یکپارچه بوده واین در حالی است که ساختار حال حاضر آن در خلال دهههای۶۰ و۷۰ قرن بیستم میلادی دستخوش تغییرات تدریجی شده است که از جمله این تغییرات میتوان به تفکیک مقاطع آموزش ابتدایی ومتوسطه از یکدیگر اشاره کرد.از دهه۷۰ کشور فرانسه از افزایش قابل توجهی در توسعه و رشد نظام آموزش پیش دبستانی برخوردار شده است.در این اثنا، با توجه به تغییرات آموزشی کشور، امکان حضورتمامی کودکان گروه سنی ۳ تا ۵ سال در کلاسهای پیش دبستانی فراهم شد. از سال ۱۹۶۷، سن حضور دانشآموزان در مدارس مقطع آموزش پایه بین ردههای سنی ۶ تا ۱۶سال تعیین شده است. کشور فرانسه با برخورداری از تعداد۶۰ هزار مدرسه ابتدایی، به فراهمسازی تسهیلات آموزشی لازم برای دانش آموزان، در خلال ۵ سال اول آموزش رسمیمبادرت کرده است. در۳ سال اول آموزش رسمی، آموزش پایه در حوزه مهارتهای پایه (ابتدایی ) ارائه شده ودر دو سال باقی مانده دانش آموزان، آموزشهای لازم را فراگرفته ومدارس ابتدایی را پشت سر میگذارند.مقطع آموزش متوسطه نیز خود به دو مرحله متوالی تقسیم میشودکه به نام سیکل یا دوره نامگذاری شده است. تقریباً تمامی کودکان ردههای سنی۱۱ تا ۱۵ سال در کالجها حضور مییابند. از سال ۱۹۷۵تنها تعداد یک کالج برای آموزش توانائیهای مختلط اجتماعی به تمامی دانشآموزان صرفنظر از سطح پیشرفت تحصیلی آنان وجود داشته است.پس از گذراندن دوره۳ آموزش دانش آموزان به کالجهای عمومی، فنی و یا فنی حرفهای راه یافته که آنها را برای آزمونهای مکاتبهای کارشناسی یا مهندسی آماده مینماید. در این مقطع از دانش آموزان رده سنی۱۸ سال ثبت نام بعمل میآید.تصمیم گیریهای آموزشی درخصوص دروس تجدیدی، تعیین کلاسهای بالاترآموزشی،تغییر رشته تحصیلی با روند گفتگوی میان مدارس ( معلمان،کادر اجرایی وپرسنل دستیار)، اولیاء و نمایندگیهای دانش آموزی صورت میگیرد. اگرچه معلمان به ابراز نظرات خود در شوراهای آموزشی مرکب از نمایندگان دانش آموزی، معلمان و والدین مبادرت مینمایند،با این وجود والدین از حق تقاضای ورود دانش آموزان به مقاطع بالاتر آموزشی و یا تقاضای تکرار سال تحصیلی گذشته برخوردار میباشند. در تمامی مدارس این کشور،مشاوران متخصصی برای ارائه خدمات مشاوره به دانش آموزان، والدین ومعلمان در راستای برطرفسازی مشکلات آموزشی پیش روی دانش آموزان،در نظر گرفته شده است.در حال حاضر فرم۳ (سال آخر کالج ) نقطه آغازین آموزش کالج است که طی آن دانش آموزان در خصوص برخی از موضوعات مورد علاقه خود به مطالعه پرداخته و به تعیین رشته تحصیلی مبادرت میکنند.

‏اکثریت قریب به اتفاق دانش آموزان کشور فرانسه در مدارس تحت نظارت وزارت آموزش ملی آموزش میبینند. با این وجود درحدود ۱۰۰ هزار دانش آموز مواجه با معلولیتهای مختلف جسمانی، در مدارس استثنایی و تحت حمایت وزارت بهداشت و بالغ بر۲۰۰ هزار دانش آموز در کالجهای کشاورزی به تحصیل مشغولند و در مجموع بالغ بر۳۰۰ هزار دانش آموز رده سنی بالای۱۶ سال تحت دورههای کارآموزی قرار گرفته اند.

‏همگام با نظام آموزشی عادی کشور، کلاسهای تخصصی تطبیق یافته در نظر گرفته شده است که نقطه مشترک و اتکاء آنها مدارس ابتدایی و متوسطه است. برخی از برنامههای آموزشی از جمله برنامه آموزشی(‏CLIS‏) نیز به عنوان پلی در جهت باز گرداندن دانش آموزان به نظام آموزشی و برنامه آموزشی (‏SEGPA‏) برای ارائه آموزشهای فنی وحرفهای عمومی به کودکان و نوجوانانی که بنا به علل روانشناختی، عاطفی یا رفتاری با مشکلاتی در حوزه آموزش مواجه هستند، ارائه میشود. همچنین برنامههای آموزشی مشابه برنامههای فوق، در مدارس خاص در نظر گرفته شده است،که از آن جمله میتوان به مدارس تحت پشتیبانی و نظارت وزارت بهداشت اشاره کرد. هدف ارائه برنامههای آموزشی فوق ارتقاء تواناییهای بالقوه دانش آموزان است. مدارس تحت نظارت وزارت آموزش ملی ممکن است عمومییا خصوصی باشند. گفتنی است که مدارس خصوصی بالغ بر ۱۵درصد از دانش آموزان مقطع آموزش ابتدایی و۲۰ درصد از دانش آموزان مدارس مقدماتی متوسطه را پوشش دادهاند. بیشتر مدارس خصوصی کشور فرانسه در زمره مدارس کاتولیک بوده و با دولت قرارداد آموزشی منعقد میکنند.‏

● آموزش پیش دبستانی

حضور در دورههای آموزش پیش دبستانی در کشور فرانسه اختیاری و رایگان بوده و برای آموزش کودکان ردههای سنی ۳ تا ۵ سال در نظر گرفته شده است. آن دسته از کودکانی که تا روز اول سال تحصیلی مدارس به سن ۲ سالگی رسیده باشند، مورد پذیرش واقع میگردند اقداماتی نیز در خصوص اولویت احداث مدارس مذکور در نواحی محروم اجتماعی کشور صورت گرفته است.

‏کودکان رده سنی ۲سال(حدود ۴۰درصد ) منحصرا در چارچوب مدارس و ظرفیت کلاسهای آموزشی موجود و تمامی کودکان رده سنی۳سال مورد پذیرش قرار میگیرند و این در حالیاست که در سال۱۹۶۰ میلادی تنها ۳۶درصد از کودکان فرانسوی مورد پذیرش مراکز آموزش پیش دبستانی قرار گرفتند. هدف غایی وزارت آموزش و پرورش، پژوهش و فنآوری فرانسه از ارائه دورههای آموزش پیش دبستانی، ارتقاء توانمندیهای کودکان، در جهت شکل دهی به شخصیت اجتماعی آنان است. از سال ۱۹۹۵ میلادی، طرح آموزش واقعی پیش دبستانی با اهداف دقیق و کارآموزان متبحر بهاجرا گذارده شد. درتمام مدت ۲۶ ساعت آموزش در هفته، آموزش زبان از امتیاز ویژهای برخوردار بوده و تسلط شفاهی و آشنایی با نوشتار،تقویت قدرت احساس، تخیل و قدرت خلاقیت دانش آموزان از طریق پرداختن به آموزش هنری توسعه مییابد.گفتنی است که بالغ بر۲۰هزار مرکز آموزش پیش دبستانی به ثبت نام از بیش از۲میلیون کودک فرانسوی مبادرت مینمایند. در صورت نبودکلاسهای پیش دبستانی،کودکان رده سنی ۵ سال به کلاسهای آمادگی و مدارس ابتدایی پیوسته و به چرخه آموزش ابتدایی و مقدماتی وارد میشوند.از آنجایی که کشور فرانسه از تجربه فراوانی در ارائه آموزش پیش دبستانی به کودکان برخوردار است، از این رو بیش از۹۹درصد کودکان رده سنی۳ سال در این مدارس حضور مییابند. تحصیل در مدارس عمومیپیش دبستانی رایگان است و این در حالی است که مراکز خصوصی به اخذ شهریه تحصیلی مبادرت مینمایند. مدارس عمومیپیش دبستانی نیز توسط شهرداریها احداث و اداره میشوند. ‏

‏ گفتنی است درمهدهای کودک کشور فرانسه از تخصصهای سرباز معلمان برای آموزش کودکان استفاده میشود چرا که خدمت سربازی درحال حاضر در کشور فرانسه به حالت تعلیق در آمده و با اجرای طرح جامع جذب سرباز معلم ‏JAPD‏ جایگزین شده است. از سوی دیگر، برای جبران به حد نصاب نرسیدن تعداد ثبت نام کنندگان مهدهای کودک،که معمولاً در مناطق کم جمعیت وکوهستانی کشور رخ میدهد، کودکستانهای بین منطقهای تأسیس شده است که به ارائه خدمات آموزشی به کودکان نواحی مختلف مبادرت مینمایند. در مناطق کم جمعیت نیز کلاسهای موقتی پاره وقت تشکیل میشود.به طور کلی دانش آموزان به سه رده سنی کودکان،رده سنی نوجوانان ورده سنی جوانان تقسیم میگردد. گفتنی است، تقسیم بندی فوق در جهت مد نظر قرار دادن بلوغ فکری و استعداد یادگیری ردههایسنی از انعطاف پذیری برخوردار میباشد. تیم تدریس، با مشورت والدین به تعیین جایگاه کودکان در ردههای سنی آموزشی مطابق با استعدادها و نیازهای آنان مبادرت مینمایند. سه رده سنی مذکور با اولین چرخه آموزشی تطابق داشته در حالی که رده سنی جوانان و مقطع آموزش مقدماتی متوسطه با چرخه آموزشی پایه و مقدماتی تطابق دارد. چرخههای آموزشی چندین ساله نیز با هدف برآورده نمودن نیازهای کودکان طراحی شده است. متوسط آموزش هفتگی۲۶ ساعته به کودکان مقطع پیش دبستانی ارائه میشود.

● ‏آموزش ابتدایی

آموزش ابتدایی در کشور فرانسه به موجب قانون Guizot (مصوب سال ۱۸۳۳) پایهگذاری شد. طبق این قانون، در تمامی روستاها، ابتدا یک دبستان پسرانه و سپس یک دبستان دخترانه تأسیس شده است. نظام آموزش ابتدایی کشور فرانسه از ابتدا از نوعی سیاست عدم تمرکز پیروی نموده است. به عبارت دیگر، از یک سو، مسئولیت احداث مدارس در اماکن مناسب، مراقبت و نگهداری از آنها و گزینش معلمین از جمله وظایف جوامع محلی به شمار آمده و از سوی دیگر، تضمین یکپارچگی و کارایی آموزش ابتدایی از طریق ایجاد شبکه مدارس تربیت معلم در سطح بخشی و تعیین برنامههای درسی و توزیع کتب آموزشی برعهده دولت میباشد. نقش روستاها (جوامع محلی) و تقسیم مسئولیت میان روستاها و دولت در امر آموزش ابتدایی تا اواخر قرن نوزدهم به روال فوق بوده است.

طبق قوانین فالو (مصوب ۱۸۵۰، Fallou) و ژول فری (مصوب ۱۸۸۱، j.Ferry) به ترتیب آموزش ابتدایی رایگان و پایه اعلام و به مورد اجرا گذارده میشود.

▪ ساختار دوره

دورههای آموزش ابتدایی طی دو دوره به شرح زیر برگزار میشود:

الف) دوره یادگیری پایه که طی سال آخر مقطع آموزش پیشدبستانی آغاز و تا دو سال اولیه آموزش ابتدایی ادامه مییابد.

ب) دوره عمیق سازی آموزشی که طی سه سال آخر مقطع ابتدایی ارائه شده و به کالج منتهی میشود.گذراندن دورههای آموزش ابتدایی برای تمامی کودکان فرانسوی رده سنی ۶سال اجباری و رایگان است.

مدت آموزش به طور متوسط ۵ سال تا رده سنی ۱۱ سال به طول میانجامد.

با توجه به سطح علمی دانشآموزان، مدت این دوره با افزایش (تکرار یک کلاس) یا کاهش (آموزش جهشی) تغییر مییابد. مقطع آموزش ابتدایی خود از دوره آموزش اصلی که از سال آخر مقطع آموزش پیشدبستانی آغاز و تا سال دوم ابتدایی ادامه مییابد (CP)، دوره آمادگی، (CE۱) دوره مقدماتی کلاس اول، دوره تعمیق آموزشی (آموزش ۳ساله) (CE۲) دوره مقدماتی کلاس دوم، (CM۱) دوره میانه کلاس اول و (CM۲) دوره میانه کلاس دوم، متشکل میگردد.

از سال ۱۹۹۵ میلادی برنامههای آموزش ملی جدیدی وضع شده است که از آن جمله میتوان به زبان فرانسه (۹ ساعت در هفته)، ریاضیات (۵ساعت)، تاریخ، جغرافیا، تعلیمات اجتماعی، علوم و فنآوری (۴ساعت)، آموزش هنری و ورزش (۶ساعت در هفته) اشاره کرد. گفتنی است که در حدود یک ساعت و نیم در هفته نیز به آموزش زبانهای زنده اختصاص مییابد.

● آموزش متوسطه

آموزش متوسطه در کشور فرانسه، حاصل حرکتی طولانی است که ریشههای آن به اتخاذ سیاست آموزش همگانی درکشور باز میگردد.درمجموع، درطول یک قرن، به تدریج در قالب طرحهای گوناگون، آموزش متوسطه با پیروی از سیاستهای برابری فرصت (رعایت تنوع و عدالت) و مشاوره تحصیلی و شغلی به صورت رایگان و اجباری به تمامی دانشآموزان رده سنی۱۶-۱۲ سال- پایان سیکل اول متوسطه (کالج)- ارائه شده است.

در پایان دوره آموزش پایه (اجباری) و پس از موفقیت در آزمون سیکل اول متوسطه دیپلم ملی(‏Brevet‏) گواهینامه مهارت حرفهأی(‏CAP‏) و یا گواهینامه کارآموزی عمومی(‏CAP‏) به فارغالتحصیلان اعطا میگردد.

گفتنی است که ارزش تحصیلی گواهینامههای فوق الذکر، از لحاظ طبقهبندی سطح مشاغل (جهت استخدام نیروی انسانی) معادل سطح ‏V‏ میباشد.به طور کلی میتوان گفت که مقطع آموزش متوسطه خود به دو بخش به شرح زیر قابل تقسیم است:

‏الف) سیکل اول آموزش متوسطه (کالج)

مطابق قانونHaby، از ژوئیه سال۱۹۷۵، تنوع آموزشی در سیکل اول آموزش متوسطه ملغی شده و کالجها به ثبت نام از دانش آموزان سال آخر ابتدایی در قالب آموزش رایگان و اجباری (تا رده سنی ۱۶ سال) مبادرت نمودهاند. بنا بر حیطه اختیارات قانونی، کالجهای فوق ملزم به اجرای مأموریت دوگانه (عرضه فرهنگ پایه به تمامی جوانان فرانسوی) و (فراهمسازی خدمات مشاوره تحصیلی و شغلی برای آنان) است.

▪ ‏‏ ساختارآموزشی

طول دوره تحصیل در کالج، ۴ سال تمام میباشد که خود از ساختار ۳ گانه به شرح ذیل متشکل شده است:

ـ ‏پایه اول: دوران مشاهده (‏Cycle observation‏) که از آن با عنوان دوره استحکام بخشی به مهارتهای آموخته شده دوره ابتدایی و تطبیق این قبیل مهارتها با دروس آموزش متوسطه یاد میشود.

ـ ‏پایه دوم: راهنمایی تحصیلی

ـ پایه سوم: دوران تعمیق مطالب فراگرفته شده

ـ پایه چهارم: دوران راهنمایی و مشاوره تحصیلی

لازم به ذکر است که تقسیم بندی فوق، از سال تحصیلی۹۵-۱۹۹۴و با طراحی ساختار آموزش کالج به رسمیت شناخته شده است.

‏به طور کلی میتوان گفت که طی دوره ۴ساله آموزش کالج، امکان دست یابی به تحصیلات عمومی پایه برای تمامی دانشآموزان ردههای سنی۱۶ـ۱۲سال فراهم میآید.گواهینامه پایان تحصیلات پایه (کالج) معادل سطح علمی ‏V‏ ارزیابی شده و از نظر قانون کار، حداقل سطح علمی لازم برای استخدام افراد به شمار میآید.

ب) سیکل دوم آموزش متوسطه(لیسه)

با توجه به ضرورت افزایش سطح کار آموزی و آموزش جوانان، تلاشهایی برای هماهنگسازی اهداف اقتصادی (بهبود کیفیت و رقابت پذیری با اهداف اجتماعی و شکوفایی فرهنگ و توانایی فردی شهروندان فرانسوی) صورت گرفته است. گفتنی است که حاصل چنین تلاشهایی به تعیین اهداف کمی برای سیکل دوم آموزش متوسطه(لیسه) منجر شده است.

‏‏ به رغم افزایش قابل توجه شمار دانشآموزان مقطع دوم آموزش متوسطه، عملکرد این دوره از لحاظ برابری فرصت تحصیلی مورد انتقاد قرار گرفته است، چرا که دوره آموزشی فوق، هرگز از نقش کاهشدهنده نابرابریهای اجتماعی برخوردار نبوده است.علاوه بر این، دائره المعارفی بودن برنامههای درسی (بغرنج بودن دروس) سیکل دوم آموزش متوسطه از سوی صاحب نظرانی چون مونتان، روسو، پل والری و….. مورد انتقاد قرارگرفته است.

‏طول دوره تحصیل در لیسه، ۳ سال تمام با مشخصات به شرح زیر است:

‏‏۱) سال اول: از سال اول مقطع آموزش تکمیلی متوسطه (لیسه) تحت عنوان کلاس تعیین کننده(‏Classe de Determination‏) یاد میگردد، چرا که تحصیلات مقاطع بالاتر طی این سال برحسب عملکرد دانشآموزان مشخص میگردد. با توجه به عدم تجانس سطح ورودی دانشآموزان،۳ ماه اول آموزش به مرور و استحکام بخشی به آموختهها و روش کار (یادداشت برداری، سازمان دهی کاری، فراهمسازی مقدمات تحقیقات کتابخانهای و…) اختصاصی دارد.

‏‏۲) سال دوم: طی سال دوم لیسه، دانشآموزان برحسب عملکرد تحصیلی خود، طی سال نخست لیسه، به یکی از ۳شاخه دیپلم متوسطه عمومی، دیپلم تکنولوژیک و یا دیپلم حرفهأی هدایت میگردند.

‏‏۳) سال سوم (سال پایانی لیسه): پس از کسب موفقیت دانشآموزان در آزمون زبان فرانسه که در پایان سال دوم مقطع لیسه برگزار میگردد، دانشآموزان برحسب شاخه انتخابی و نوع دیپلم به گذراندن سایر دروس طی سال سوم لیسه مبادرت نموده و نهایتاً در آزمون پایانی شرکت مینمایند.

● آموزش حرفه ای و تکنولوژیک

در نظام آموزش فرانسه، با توجه به تأکید بر مشاوره آموزشی و شغلی برای آن دسته از دانش آموزانی که از امکان ادامه تحصیلات در شاخه اصلی تحصیلات عمومی برخوردار نمیباشند، آموزشهای حرفهای با طیف گستردهای از مهارتهای آموزشی و شغلی فراهم آمده است.

‏عملکرد چنین سیاستی بدین نحو است که بین ردههای سنی ۲۵-۱۶ سال، قرارداد اشتغال به کار با یک کارفرما منعقد میگردد.طبق این قرارداد، حقوق و وظایف کارآموز مشخص شده و کارفرما بر صدورمجوز حضورکارآموز در کلاس درس طی ساعات آموزشی ملزم میگردد.

بدین ترتیب، برخورداری از حقوق آموزشی، تعطیلات، بیمه اجتماعی و حقوق و مزایای کاری ویژه کارآموزان در قانوق کار کشور فرانسه پیشبینی شده است.ظرف۲ماه اولیه قرارداد اشتغال به کار، هر یک از طرفین قرارداد از حق فسخ بدون اخطار آن برخوردار میباشند.طول دوره آموزش حرفهای (کارآموزی)۲ سال کاری است که میتوان آن را به یک تا ۳ سال تغییر داد.‏با افزایش مدت زمان کارآموزی، ۲ نوع گواهینامه (گواهینامه مهارت حرفه ای(‏CAP‏ ) و دیپلم تحصیلات حرفهای (‏BEP‏) به فارغ التحصیلان اعطا میگردد.برنامه آموزشی مطابق با گواهینامه مورد نظر بر آموزش عملی ۲ هفتهای در کارخانه یا کارگاه و آموزش ۲ هفتهای در کلاس درس مشتمل میگردد.‏

جهت جستجو سریع موضوع مقاله ، پرسشنامه ، پاورپوینت و گزارش کارآموزی می توانید از قسمت بالا سمت راست جستجو پیشرفته اقدام نمایید.

همچنین جهت سفارش تایپ ، تبدیل فایل پی دی اف (Pdf) به ورد (Word) ، ساخت پاورپوینت ، ویرایش پایان نامه و مقاله با ما در تماس باشید.