انبار چیست ؟

انبار محل و فضایی است که یک یا چند نوع کالای بازرگانی،صنعتی،مواد اولیه و یا فرآورده های مختلف درآن نگهداری می شود که بر اساس یک سیستم صحیح طبقه بندی و تنظیم می گردد.

۱-    نگهداری:

نگهداری،یعنی حفظ و حراست با رعایت اصول ایمنی استاندارد شده

۲-    طبقه بندی:

طبقه بندی یعنی کد گذاری بر اساس استانداردهای پذیرفته شده

انبار از نظر فرم به سه صورت می باشد:

– انبارهای پوشیده: این مکان از تمام اطراف بسته ودارای سقف و وسایل ایمنی کامل می باشد.

– انبارهای سرپوشیده یا هانگارد: این انبارداری سقف است ولی چهار طرف آن باز وفاقد حفاظ جانبی می باشد. این نوع انبارها،کالاها را فقط از باران وآفتاب حفظ می کند.

– انبارهای باز یا محوطه: این انبار به صورت محوطه می باشد ومعمولا برای نگاهداری ماشین آلات ولوازم سنگین مورد استفاده قرار می گیرد.

 تعریف انبارداری:

عبارت از دریافت جنس یا کالا از خارج ( از قسمتهای مختلف شرکت ، یادیگران از خارج شرکت ) و نگهداری آنها با توجه به قوانین انبارداری که باعث سهولت در تحویل دادن ( صدور ) و تحویل گرفتن ( ورود ) با کمترین وقت و نیروی مورد نیاز باشد و رسانیدن اجناس و کالاهای مورد نیاز قسمتها یا خریداران به آنها در حداقل وقت ممکن براساس مدارک و ضوابط قانونی .

تعریف انباردار:

کلیه موجودی های مواد باید تحت اختیار و ابواب جمعی یک انباردار مسؤل باشد.این شخص باید تجربه کافی در روشهای انبارداری داشته،لیاقت وکفایت اداره عملیات انبار را دارا باشد،در امانت و درستی او تردیدی نباشدو بتواند افراد تحت سرپرستی خود را به خوبی اداره کند.

کار انبارداری یک شغل مهم و پرمسؤلیتی است . اجناس و موجودیهای انبار با ید تحت اختیار یک انبار دار مسؤل باشد . اگرچه اجناس یکی از مهمترین عوامل هزینه است که به طور متوسط ۵۵ درصدهای تمام شده کالای ساخته شده را تشکیل میدهد . به همین جهت است که مؤسسات صنعتی تا حدودی مجهز برای تدارک و خرید و انبار کردن مواد خواهد بود . موجودی های انبار با ید در محلهای محفوظ و دور از خطر بطور منظم طوری نگهداری شود که دسترسی به ان در موقع لزوم به آسانی میسر باشد. و اقدام راکد وزائد و ناباب انبار با رؤسای مسؤل بنگاه گزارش شود نوع و مقدار مواد و حداقل و حداکثر موجودی هر یک از اقلامی که میزان آن توسط مدیران فنی تعیین می شود باید پیوسته مطمح نظر انبار دار قرار گیرد .

مسؤلیت انبارداری را نباید در اختیار اشخاص نا وارد به انبارداری مانند سرکارگر یا سرپرست کارگاه محول نمود.

بنابراین در امور تدارکات انبارداری و امور مربوط به ذخایر و انبار کردن باید اهمیت بسیاری داده شود .

تعریف کمک انباردار :

کمک انباردار کسی است که علاوه برمهارت کار انبار می تواند از عهده کنترل کالاهای ورودی به انبار ، جابجایی و چیدن آنها ، انبار گردانی ، دادن اطلاعات به واحد سفارشات و تحویل کالاهای امانی و رعایت اصول و مقررات انبارداری بر آید.

 شرح و ظایف و مسؤولیت های انباردار به قرار زیر است:

–  تمیز و مرتب نگهداشتن انبارها

–  تحویل گرفتن مواد وارده به انبار پس از اطمینان از مطابقت آنها با مشخصات مندرج در برگ سفارش کالا و برگ رسید کالا یا در اعلامیه بدهکار انبار.

–  قرار دادن مواد در جای صحیح آنها در انبار.

–  مقابله مانده های کارتهای انبار با موجودی های واقعی انبار.

– ارسال تقاضای خرید کالا به اداره خرید در مواقعی که موجودی هر یک از اقلام به حد تجدید سفارش می رسد.

–  ممانعت از ورود اشخاص غیر مجاز به داخل انبارها .

–  صدور مواد از انبار در مقابل حواله های انبار که به امضاهای مجاز رسیده باشد.

–   صدور قبض انبار یا برگ رسید جنس به انبار پس از تحویل گرفتن کالا

–   صدور حواله انبار هنگام تحویل دادن کالا

–   صدور فرمهای مرجوعی، برگشت از خرید و سایر فرمهای مشابه

   ثبت مشخصات وتعداد اجناس وارد و صادر شده در دفاتر و کارتهای انبار

–   طبقه بندی ، تنظیم وکدگذاری کالا و جنس

–   همکاری با حسابداری صنعتی و واحد سفارشها در مورد تعیین حداقل ،حداکثر ونقطه ی

سفارش

–   حفظ وحراست اجناس و رعایت اصول ایمنی در انبار

–   بایگانی اسناد و مدارک انبار

–   ارائه گزارشهای لازم به مقامات  ذیربط

شرح وظایف اداره انبار مرکزی

۱- اجرای سیستم صحیح انبارداری در مورد ورود و خروج هر نوع کالا با رعایت تشریفات اداری مربوطه

۲- نظارت بر کلیه امور مربوط به تحویل و تحول کالا در انبار با توجه به روشهای علمی مورد عمل و ایجاد هماهنگی لازم

۳- نظارت بر کار مسئولین انبار و انبارداران و راهنمایی آنان در مورد نحوه چیدن کالا، پیش بینی راه عبور و مرور و مراقبت و تخلیه و بارگیری و نحوه استفاده از وسایل اطفاء حریق و ایمنی انبار در مقابل حوادث غیر مترقبه

۴- تهیه گزارشات لازم برای مقام مافوق در مورد لزوم هر گونه تغییر در محل انبار و یا تغییر سیستم انبارداری که موجب سهولت و بهبود روشهای انجام کار می گردد

۵- مراقبت و نظارت در حفظ میزان متوسط موجودی انبار به نحوی که باعث تراکم بیش از حد کالا و یا کمبود کالا در انبار نگردد

۶-  نظارت و شرکت فعال در انبارگردانی سالیانه و یا ادواری و همکاری با مسئولین اعزامی ذیصلاح که به عنوان نماینده باید  در جریان مراحل مختلف انبارگردانی موظفاً شرکت داشته باشند

۷-  بررسی و امضاء و تأیید صورتجلسه تنظیم شده توسط مسئولین انبار از نتیجه انبارگردانی

۸-  شناخت و آشنایی با طبقه بندی مواد مختلف از قبیل شیمیاییی، اداری، فنی، وسائل آزمایشگاهی و نحوه نگهداری و چیدن آن از نظر مکان مشخص در انبار و تنظیم حرارت یا برودت لازم برای پیشگیری از ورود خسارت به آنها

۹- آشنایی و شناخت سیستم ها و روشهای طبقه بندی و کدگزاری و طرح استقرار کالا و آرایش انواع موجودیها با توجه به رعایت دستورالعمل نحوه نگهداری آنان که در بروشورهای شرکت تولید کننده کالا درج گردیده است

۱۰- تهیه گزارش ادواری یا موردی از نحوه پیشرفت یا رکود و توقف فعالیت انبارهای واحد برای مقام مافوق

۱۱- کنترل موردی، هر یک از اقلام انبار با کارت انبار و صحت از تعداد موجودی در دست

 هدف از ایجاد و تشکیل انبار ها :

هدف از تشکیل وایجاد انبارها چه در سازمانهای دولتی و چه در بخش خصوصی، تامین و نگهداری کالاهای مورد نیاز سازمان است.

وظایف انبارها به شرح زیر است:

۱- برنامه ریزی و مراقبت برای حفظ مقدار موجودی هر یک از کالاهای مورد نیاز سازمان درحد مطلوب خود؛

همکاری و مساعدت در خرید وتامین وتهیه کالاها ودریافت کالاهای خریداری شده؛

۲- نگهداری کالا در انبار به نحو صحیح وتسریع در امر تحویل با رعایت مقررات

۳- دستورالعملهای سازمان

 سازمان و محل انبارها

 سازمان و انبارهای مؤسسات صنعتی با نوع صنعت و بزرگی مؤسسه و سیاست اداره کنندگان آن بستگی دارد ولی بطور کلی میتوان انبارها را از لحاظ سازمانی به ۲ نوع تقسیم کرد : انبارهای مرکزی یا اصلی و انبارهای فرعی یا دستی.

محل انبارها باید طوری انتخاب شود که حداکثر کارآیی و سرعت عمل را ممکن سازد. انبارها باید حتی المقدور نزدیک به محل رسید و ارسال کالا باشد تا هزینه های نقل و انتقال به حداقل تـقلیل یابد در عین حال باید انبار طوری وقع شده باشد که به آسانی در دسترس کلیه قسمتها و به خصوص قسمتهایی که مواد سنگین یا پر حجم می کنند باشد .

در کارخانه های بزرگ که تعداد دوایر زیاد است انبارها را نمیتوان در محلهایی قرار داد که هم در نزدیکی دایره رسید کالا قرار گرفته و هم به کلیه دوایر مصرف کننده نزدیک باشد تا تحویل مواد به آسانی میسر گردد . به این جهت غالبا لازم است انبارهای فرعی دایر نمود که برای تحویل مواد به قسمتهای به خصوص کارخانه مناسب باشند . و در این صورت انبار مرکزی مواد و مصالحی را که هر یک از انبارهای فرعی برای تحویل به حوزه عمل خود لازم دارند هر چند یکبار به آن انبارها صادر میکنند . در این شرایط حتما باید کمک انباردارها مسئول انباردار کل باشند تا بتوان سیاست خرید ، انبار کردن و صدور مواد از انبار را در تمام  مؤسسه هماهنگ و یکنواخت نمود .

انبار قطعات ومواد اولیه در واحدهای تولیدی معمولا زیر نظر مدیر فنی کارخانه قرار دارد و در بعضی از کارخانه ها ‌،انبار مستقیما زیر نظر مدیر کارخانه انجام وظیفه می نماید.

درسازمانهای بزرگ صنعتی، واحد انبار دارای مدیریت مستقلی است که مستقیما زیر نظر مدیر عامل قرار دارد وتحت نظر مدیر انبار نیز انبارهای مختلفی مانند انبار مواد، قطعات وابزار الات که هر یک از آنها دارای مسئول می باشد انجام وظیفه می کنند.

در سازمانهای دولتی وغیرانتفاعی، معمولاواحد انبار تحت نظر تدارکات و یا کارپردازی که خود این واحدها نیز یکی از واحدهای تابعه امور اداری محسوب می شود می باشد.

تشکیلات داخلی انبارها

تقسیم بندی داخلی انبارها : قفسه ها و محفظه‌های محتوی مواد انبار باید در راهروی مشخص قرار گرفته باشند تا دسترسی به آنها به آسانی میسر باشد. در بسیاری از موارد ممکن است لازم باشد راهروهای کافی برای عبور وسایل گذاشت و برداشت مواد در داخل انبار تعبیه شود ، در این صورت بهتر است خطوط سفیدی در کف انبار نقش شود که محل محفظه‌ های مواد مختلف را مشخص نماید.

تعریف طبقه بندی

به تقسیم انواع کالاهای موجود به گروهها یا دسته هایی که دارای صفات مشترک یا کاربرد مشترک باشند((طبقه بندی ))گویند.

 در طبقه بندی کردن باید به نکات مهم زیر توجه کرد:

۱- برای کلیه کارکنان انبار ساده و قابل فهم باشد

۲- با احتیاجات مختلف سازمان منطبق و هماهنگ باشدونیاز آنها را به راحتی تامین کند

۳- انعطاف پذیر بوده وبا تغییرات کاهش یا افزایش تعداد اقلام کالاهای مورد نیاز قابل تطبیق باشد

انواع طبقه بندی کالاها عبارتند از:

۱- طبقه بندی کالا های مورد نیاز

سازمان

۲- طبقه بندی کالاهای موجود در انبار

۳- طبقه بندی کالا در سطح مواد مورد نیاز صنایع کشور یا طبقه بندی استاندارد

۴- طبقه بندی کالا بر اساس طرحها و برنامه ها

۵- طبقه بندی کالا بر حسب مراحل انجام کار و زمان مصرف

انواع موجودیهای انبار

اجناس وکالاهای موجود در انبار اعم از موسسات تولید یا غیرتولیدی را می توان به پنج دسته به شرح زیر تقسیم نمود:

۱-  مواد خام یا مواد اولیه

از این مواد برای تولید کالا استفاده می شود.

۲- مواد ولوازم مصرفی

مواد ولوازم مصرفی به موادی اطلاق می شود که به طور غیرمستقیم در تولید کالا دخالت دارد و یا در سازمانهای تولیدی برای انجام خدمات جانبی مورد استفاده قرار داده می شود. این مواد بر اثر مصرف از بین می رود مانند کاغذ و مداد و یا وسایل بسته بندی در سازمانهای تولیدی.

۳- مواد ولوازم درجریان ساخت

به موادی که مقداری تغییرات در مواد اولیه ی آن داده شده ولی هنوز به صورت کامل ساخته نشده است مواد ولوازم در جریان ساخت گویند.

 ۴- کالای تمام شده

به کالاهایی گفته میشود که از نظر ساخت به مرحله ی تکمیلی رسیده و قابل عرضه به بازار باشد.

۵- اجناس خریداری شده جهت فروش

این سری از اجناس شامل اجناسی هستند که بدون هیچگونه تغییری در آنها به بازار جهت فروش عرضه می گردد وبه طور موقت در انبار نگهداری می شود. مانند انبار فروشگاهها وموسسات.

کدگذاری و فواید آن

ایجاد رویه وسیستمی که به وسیله آن اطلاعات و نشانه های مورد نیاز از شخصی به شخص دیگر یا از نقطه ای به نقطه دیگر به صورت خلاصه منتقل شود کد گذاری گویند.

مهمترین فواید سیستم کد گذاری عبارتند از:

۱- جلو گیری از نوشتن جملات طویل و توصیفی وشناسایی کردن ساده ودقیق کالاها؛

۲- استاندارد کردن کالا ها و کمک به جمع آوری صحیح آمار و اطلاعات آماری ومحاسباتی؛

۳- ثبت عملیات واردات و صادرات کالاها ونگهداری حساب دقیق مو جودی انبار توسط ماشینهای الکترونیکی پیشرفته؛

۴- صدور سفارش خرید به طور ساده و مطمئن ودقیق وپیگیری ساده تر امور و سهولت برنامه ریزی و کنترل .

 روش های کدگذاری در انبار ها

۱- روش اعداد گروهی ؛

۲- روش اعشاری یا روش دیویی؛

۳- روش حروفی یا الفبایی؛

۴- روش نیمونیک یا روش استفاده از حروف اول نام کالاها؛

۵- روش مخفی؛

۶- روش کدینگ ویژه؛

۷- روش کدینگ استاندارد ؛

۸- روشMESC ((material Equipment Standard & Code

 کد گذاری کالا به روش سیستم MESC

دراین سیستم که روش کد گذاری جدیدی به شمار می آید هر قلم کالا توسط یک عدد ده رقمی نشان داده می شود. برای کلیه اقلام مصرفی و مورد مصرف آینده صنعت، یکصد(۰۰تا ۹۹) گروه پیش بینی شده است. هر گروه مشتمل بر یکصد گروه فرعی (۰۰تا ۹۹) و هر گروه فرعی نیز شامل یکصد گروه فرعی دیگر می باشد. علاوه بر آن می توان به هر یک از ترکیبات این شش رقم ، اعداد (۰۰۰-۹۹۹) یک عدد سه رقمی را اضافه کرد.اجزا تشکیل دهنده نه رقم اول mesc به ترتیب زیر نشان دهنده موارد زیر می باشند:

سیستمهای اطلاعاتی انبارها

منظور از سیستم اطلاعاتی ، ایجاد روشی سیستماتیک ومنطقی است که انجام دادن عملیات تهیه ونگهداری جنس را از مرحله درخواست اجناس تا مرحله تهیه کامل وتحویل به مصرف کننده میسر می سازد.

متداول ترین فرمهای مورد استفاده در سیستم اطلاعاتی انبار به شرح زیر است:

۱-  کارت انبار: ا ز این فرم برای ثبت کلیه نقل انتقالات مربوط به موجودی استفاده میشود و توسط انبار دار تهیه میگردد.

۲-  برگ درخواست جنس از انبار: از این فرم برای دریافت کالا از انبار استفاده میشود و توسط مصرف کننده پر میگردد.

۳-    حواله انبار (برگ مصرف کالا این فرم هنگام تحویل کالا به متقاضی تنظیم شده و توسط انباردار پر می شود.

۴-  حواله انبار محصول :این فرم برای تحویل کالا از انبار محصول به خریدار صادره شده و در قسمت انبار محصل یا فروش تنظیم می شود.

 روش های مختلف انبار کردن کالاها (موجودیها)

۱- انبار کردن به ترتیب حروف یا شماره با در نظر گرفتن حداکثر موجودی

۲- انبار کردن به ترتیب حروف یا شماره با در نظر گرفتن حداقل موجودی

۳- انبار کردن به ترتیب ورود کالا(موجودیها)

۴- انبار کردن به ترتیب ورود با در اختیار داشتن سیستم شماره قفسه

نکات مهم در چیدن اجناس در انبار

۱- استفاده حداکثر از فضای بالا سری

۲- استفاده از فضای خارج ساختمان

۳- رعایت اندازه اجناس

۴- انبار کردن عمودی

۵- فاصله قفسه ها

۶- در نظر گرفتن فصل مصرف

۷- در نظر گرفتن محل اندازه گیری و توزین

 روش های مختلف استفاده از اجناس آن

۱-    سیسثم فایفوFIFO

۲-    سیستم لایفوLIFO

در روش اول جنسی که اول وارد شده اول خارج و مصرف می شود و در روش دوم جنسی که آخر از همه وارد شده اول مصرف می شود.استعمال روش لایفو نادر بوده و غالبا فایفو را به کار میبرند که به چند طریق عملی است:

الف)روش دو کارتی: این روش وقتی قابل اجرا است که اجناس دارای بسته بندی بزرگ باشندیا در ظروف بزرگ قرارداشته باشند. در این صورت برای هر بسته دو کارت نوشته می شود که یک کارت به بسته مربوطه چسبانیده شده و کارت دیگر را انبار دار نگه می دارد و در هنگام درخواست انباردار از روی کارت های معین می داند کدام بسته باید اول از انبار خارج شود.

ب)روش فاصله توقفی: در این روش بین پارتی جدید و قدیم ده سانتیمتر فاصله می گذارند تا از هم جدا باشند و این فاصله را فاصله ((توقفی))می نامند.

پ)روش قوه ثقل: بعضی از اجناس را می توان در سیلو های مخصوصی نگهداری کرد.

ت)روش متحرک : این روش اکثرا بهترین راه انجام سیستم فایفو است. به این طریق که در محل مخصوص هر جنس را از یک طرف برداشته و اجناس تازه وارد را به طرف دبگر اضافه کند.

ث)روش مساحت دوبل: در این روش برای هر جنسی در انبار دو برابر مساحتی را که لازم داردتعیین می کنند.

روش های حمل و نقل کالا

حمل و نقل کالا جزئی لا ینفک انبار است و هر حمل و نقل به منزله هزینه برای سازمان می باشد.انواع روش های حمل و نقل عبارتند از:

۱-    نقاله ها (حرکتهای افقی ،مورب)

۲-    جرثقیل ها (حرکتهای عمودی و جابجایی در فضا)

۳-    ارابه های دستی (حرکتهای زمینی و جابجایی در طول محیط کارخانه)

۴-    ماشین های صنعتی (لیفتراک)

۵-    پالت ها (سکوهای کوچک فلزی یا چوبی به ابعاد مختلف)

جهت جستجو سریع موضوع مقاله ، پرسشنامه ، پاورپوینت و گزارش کارآموزی می توانید از قسمت بالا سمت راست جستجو پیشرفته اقدام نمایید.

همچنین جهت سفارش تایپ ، تبدیل فایل پی دی اف (Pdf) به ورد (Word) ، ساخت پاورپوینت ، ویرایش پایان نامه و مقاله با ما در تماس باشید.