مقاله جنبش تنباکو مربوطه به صورت فایل ورد word و قابل ویرایش می باشد و دارای ۳۲ صفحه است . بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود مقاله جنبش تنباکو نمایش داده می شود، علاوه بر آن لینک مقاله مربوطه به ایمیل شما نیز ارسال می گردد
فهرست مطالب
مقدمه ۳
واگذاری امتیاز ۵
مفاد امتیاز نامه ۶
مخالفین با این قرارداد ۸
کارگزاران کمپانی در شهرهای مختلف ۱۳
آیت الله سید حسن شیرازی (حکم تحریم ) ۱۷
واکنش دولت ۲۱
آثار نتایج نهضت تنباکو ۲۳
۱- افزایش قدرت و نفوذ علما ۲۳
۲- بیداری ایرانیان (بالا رفتن اعتماد به نفس ایرانیان) ۲۴
۳- عقب نشینی استعمار: ۲۶
۴- یک پیامد سوء اقتصادی: (دریافت وام: اولین فرض) ۲۷
جمع‌بندی نهایی ۲۸
منابع و مأخذ ۲۹
منابع و مأخذ:
۱- اصفهانی کربلائی، شیخ حسن، رساله دخانیه یا تاریخ وقایع تحریم تنباکو ، به کوشش رسول جعفریان، قم، انتشارات دفتر نشر الهادی، چاپ اول، بهار ۱۳۷۷٫
اصفهانی، کربلائی، قرارداد رژی ۱۸۹۰( با تاریخ انحصار دخانیات در سال ۱۳۰۹ )، تهران: مبارزان چاپ دوم، ۱۳۱۱٫
۲- اعتماد السلطنه، محمد حسن خان، روزنامه‌خاطرات ، ج/۹/۱۰ ، به کوشش ایرج افشار تهران: امیرکبیر، چاپ چهارم، ۱۳۷۷٫
۳- آدمیت ، فریدون، شورش بر امتیاز نامه رژی، تهران: انتشارات پیام ، ۱۳۶۰٫
۴- آدمیت، فریدون، فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت ایران، تهران: پیام، ۱۳۵۴٫
۵- آژند ، یعقوب، قیام تنباکو، تهران: انتشارات کتابهای شکوفه، ۱۳۶۷٫
۶- امیری، سهراب، زندگی سیاسی اتابک اعظم
۷- آبادیان، حسین، اندیشه دینی و جنبش ضد رژی در ایران، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۷۶٫
۸- الگار، حامد، دین و دولت در ایران ،(علما در دوره قاجار)، ابوالقاسم سری، چاپ دوم، تهران: انتشارات توس، ۱۳۶۹٫
۹- آبراهامیان، یرواند، ایران بین دو انقلاب. ترجمه‌احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی و لیلایی تهران، نشر نی، ۱۳۸۰٫
۱۰- بروان، ادوارد، انقلاب ایران، ترجمه: مهری قزوینی، تهران: معرفت، ۱۳۳۸٫
۱۱- تیموری، ابراهیم، تحریم تنباکو اولین مقاومت منفی در ایران، تهران کتابهای جیبی، ۱۳۵۸٫
۱۲- زنجانی، محمد رضا، تحریم تنباکو، تهران: نمایشگاه کتاب، ۱۳۶۵٫
۱۳- شمیم، علی اصغر، ایران در دوره سلطنت، قاجار، چاپ هشتم، تهران: مدبر ، ۱۳۸۱٫
۱۴- طباطبائی، محیط، نقش سید جمال الدین اسدآبادی در بیداری مشرق زمین، تهران.
۱۵- فوریه، سه سال دربار ایران، ترجمه عباس اقبال، تهران: دنیای کتاب، ۱۳۶۲٫
۱۶- کرمانی، ناظم الاسلام، مقدمه تاریخ بیداری ایرانیان، به کوشش علی اکبر سعیدی سیرجانی، ج/۱، تهران: نشر آگاه ۱۳۶۸٫
۱۷- کسروی، احمد، تاریخ مشروطیت ایران، تهران؛ انتشارات مجید، ۱۳۷۹٫
۱۸- لمبتون، آن. ک. س، سیری در تاریخ ایران بعد از اسلام، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۰٫
۱۹- ملک زاده، مهدی، تاری انقلاب مشروطه ایران، ج/۱، تهران، کتابفروشی ابن سینا، ۱۳۳۱٫
۲۰-ملک آرا، عباس میرزا، شرح حال عباس میرزا ملک آرا، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: انتشارات بابک، ۱۳۶۱٫
۲۱- مهدوی، هوشنگ، روابط خارجی ایران (از ابتدای دوران صفویه تاپایان جنگ دوم جهانی)، تهران: امیرکبیر ۱۳۷۷٫
۲۲- نجفی، موسی ، تاریخ تحولات سیاسی ایران، چاپ اول تهران؛ انتشارات موسه فرهنگی پژوهش ، ۱۳۸۱٫
۲۳- ناطق ، هما،
۲۴- نهاوندیان، محمد، پیکار پیروز تنباکو، تهران: انتشارات مخبر، چاپ دوم،
۲۵- نیکی، ر. کدی ، تحریم تنباکو در ایران، ترجمه شاهرخ قائم مقامی، تهران: کتابهای جیبی، ۱۳۵۸٫
۲۶- ولایتی، علی اکبر، نهضت فکری مشروطه، تهران: دفتر نشر فرهگ اسلامی، ۱۳۶۵٫
۲۷- محمود، م، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس، ۵ جلد، تهران: خودکار، ۱۳۳۲٫
۲۸- روزنامه اختر، سال ۹۰۱۷ جمادی آلاخر ۱۳۸۰ ، ش ۲۳٫
۲۹- هیجی، حکیم ملامحمد علی، رساله دخانیه، به اهتمام علی اکبر ولایتی.
مقدمه
نهضت مردم ایران به رهبری روحانیت در واقعه تنباکو از درخشانترین صفحات تاریخ سیاسی معاصر ایران به شمار می‌رود و بیشتر مشروطه نویسان به دو جهت آن را مبداء و پیش درآمد انقلاب مشروطیت شمرده‌اند:
اولی اینکه مردم تا آن زمان مرعوب دولت بودند و خود را در مقابل اقتدارات دولت استبدادی و شاه زبون و ناتوان تصور می کردند ولی به واسطه کامیابی در انقلاب انحصار تنباکو جرأت و جسارت پیدا کرده و فهمیدند در مقابل اراده شاه و دولت می توان پایداری کرد و با یک قیام عمومی ممکن است منافع خود را حفظ کنند و شاه را که صاحب اختیار کل و حاکم بر تقدیرات ملت است، مجبور به تسلیم نمایند و این فکر و اندیشه، تخمی از کامیابی در دل‌ها کاشت و در مقابل تسلیم و رضا در پیشگاه زور و قلدوری ، روح مقاومت و پایداری به وجود آورد. و دوم اینکه چون این نهضت عمومی بنا بر احکام علمای روحانی در سر تا سر ایران بر پا شد و با کامیابی آنها خاتمه یافت اقتدار زیادی نصیب آنان گردید و شاه و درباریان که شکست خورده از این مبارزه بیرون آمدند بیش از پیش مرعوب نفوذ و قدرت روحانیت شدند و طبعاً نهضت مشروطیت هم که به دستیاری عده‌ای از علما بزرگ و مرجع تقلید بر پا گشت قدرتیکه در نتیجه انقلاب انحصار دخانیات نصیب روحانیون شده بود و اقتداریکه پس از آن واقعه بدست آورده بودند کمک شایانی در پیشرفت نهضت مشروطه و برقراری حکومت ملی نمود.
در واقع جنبش تنباکو مهمترین حرکت اجتماعی مردم پیش از نهضت مشروطیت بود، هر چند به ظاهر به اعتراض اجتماعی بر یک امتیاز اقتصادی می‌ماند اما در واقع تجربه‌ای سیاسی برای نزدیک شدن و هماهنگی بین اقشار مختلف جامعه از جمله تجار و بخشی از روحانیون در مقابله با نفوذ اقتصادی و سیاسی قدرت های بیگانه در کشور بود از سوی دیگر آن را واکنشی در مقابل ضعف حاکمیت سیاسی و به گونه‌ای تحمیل نظر عمومی به دولت نیز می‌توان محسوب داشت. این نوع مخالفت علنی و جدی با نظام استبدادی قاجاری تا بدین وسعت و گستردگی تا وقوع تحریم تنباکو سابقه نداشت.
این نهضت سرآغاز مبارزه جدی و تقابل دو نهاد روحانیت و سلطنت به شمار می رود و با قیام روحانیت در مقابل امتیاز تالبوت ضربه سختی بر مشروعیت سلطنت وارد آمد و مقام شاهی که تا آن زمان نوعی حقانیت معنوی نزد مردم داشت و از شاه به عنوان ظل الله یاد می‌شد در مقابل با نهاد روحانیت به آسانی وجاهیت خود را از دست داد و این جنبش که در پی واگذاری امتیاز انحصار خرید و فروش توتون و تنباکو در داخل و خارج از ایران به وجود آمد نتایج مطلوبی به بار آورد که در این مقاله به طور مختصر به آن می پردازیم.
واگذاری امتیاز:
امتیاز تنباکو، یکی از امتیازاتی بود که در اواخر قرن نوزدهم میلادی (اوایل قرن چهاردهم هجری) به یک کشور بیگانه (انگلیس) اعطا شد. مقدمات واگذاری این امتیاز در اثنای سومین سفر ناصرالدین شاه به اروپا در سال ۱۸۸۹ م/ ۱۳۰۶ هـ. در لندن انجام شد، نمایندگان کمپانی انگلیسی به ایران آمد.
دولت انگلیس از همان آغاز ورود شاه به لندن، ماژورتالبوت صاحبت اصلی امتیاز را مأمور پذیرایی از هیأت ایرانی کرد، همو در جریان این پذیرایی اطلاعات خود را درباره محصول تنباکوی ایران تکمیل نموده و به بحث و گفتگو در روند کارها پرداخت. [۱]
تالبوت که از منسوبان و نزدیکان لرد سالیسبوری صدر اعظم انگلیس بود از همان آغاز، خصوصاً به توسط سردر اموند ولف- سفیر انگلیس در ایران- و نیز میرزا ملکم خان در جریان بسیاری از مسائل ایرن قرار داشت و در پی اخذ امتیاز از شاه ایران بود، حمایت در اموند ولف و رشوه دادن تالبوت به امین السلطان صدر اعظم ناصرالدین شاه که در این سفر به همراهی اعتماد السلطنه و عده ای دیگر در التزام شاه بودند، کارها را بر وفق مراد ساخت و مقدمات واگذاری امتیاز فراهم شده.[۲]
قرار و مدارها گذاشته شد و تالبوت تدارک شرکتی ر ا دید که به کمک آن به عملیات وسیعی در ایران دست زند و بدین قرار شرکت رژی پا گرفت، در تأسیس این شرکت سرمایه‌داران انگلیسی و خود دولت انگلس دست داشت و تا تشکیل کامل شرکت رژی و تأمین سرمایه(۰۰۰/۰۰۰/۶۵۰) لیره و سفر تالبوت به ایران چند ماهی گذشت.
زمانی که تالبوت از پاریس عازم ایران بود نامه‌ای به امین السطلان صدر اعظم ایران نوشت و در آن میزان رشوه پرداختنی را تعیین و تقبل کرد، ترجمه این نامه از این قرار است:
«اینجانب ماژور تالبوت تعهد می‌کنم که برای حضرت اشرف امین السلطان و اعلیحضرت شاه ایران به حضرت اشرف مبلغ چهل هزار لیره استرلینگ بپرداریم. ده هزار لیره از این مبلغ را روز تفویض امتیاز رژی، ده هزار لیره دیگر از این مبلغ را از اولین روزی که امتیاز رژی به موقع اجرا گذارده شد و بیست هزار لیره بقیه را دو ماه پس از اجرای امتیاز نامه رژی ، پاریس ۱۸۸۹» [۳]
از همین رو زمانی که تالبوت وارد تهران شد به طور مخفیانه در سفارت انگلیس اقامت کرده و قرار امتیاز تنباکو را در ۲۸ رجب ۱۳۰۷ هـ.ق ( ۲۰ مارسی ۱۸۹۰ م) به امضاء شاه رسید.
مفاد امتیاز نامه :
الف) تعهدات دولت ایران نسبت به کمپانی:
۱- خرید و فروش و عمل آوردن توتون و تنباکو در داخل و خارج کشور تا مدت ۵ سال در انحصار تالبوت و شرکا قرار می‌گیرد ۲- صاحبان امتیاز به منظور تعیین مقدار توتون و تنباکو حق دارند آگاهی را ازپ زارعین کسب نمایند و دولت اسباب تسهیل آن را فراهم نماید، ۳- حمل و نقل توتون و تنباکو به ایران قدغن است مگر به اجازه کمپانی، کسانی که خلاف این قانون عمل کند مورد مجازات و سیاست قرار می‌گیرد. ۴- دولت ایران متعهد می‌شود عوارض گمرکی و سایر مالیات هایی که از توتون و تنباکو گرفته می‌شد تا مدت ۵۰ سال افزایش ندهد.
۵- صاحبان امتیاز می‌توانند تمام حقوق و امتیازهایی که به ایشان داده شده به هرکسی بخواهند واگذار کنند.
۶- زارعان موظفند به محض فراهم شدن محصول به نزدیکترین وکیل کمپانی اطلاع دهند،
۷- زارعان می‌توانند محصول خود را پیش فروش کنند.
ب) تعهدات کمپانی نسبت به دولت ایران:
۱- کمپانی موظف است هر ساله مبلغ پانزده هزار لیره انگلیسی به عنوان حق انحصار به دولت ایران بپردازد. ۲- عواید کمپانی پس از تعیین هزینه‌ها به علاوه پنج درصد کسر می‌شود و از مابقی یک چهارم به خزانه دولت پرداخت می‌شود ۳- صاحبان امتیاز متعهد می‌شوند تمامی مقدار توتون و تنباکو را به صورت نقد خریداری کنند اما در مورد قیمت باید ما بین صاحبان امتیاز نامه و زارع موافقت و رضای طرفین ملحوظ شود. همچنین در ماده‌ای از این امتیاز نامه قید شده است که در صورت بزو اختلاف بین دولت ایران و هیئت مدیره صاحبان امتیاز موضوع را به حکم مشترک ارجاع کنند و در صورت عدم موافقت به نظر این حکم ، داوری یکی از نمایندگان اتریش، آلمان یا آمریکا و مجارستان مقیم تهران را در نهایت بپذیرند. [۴]
مخالفین با این قرارداد:
همانطور که از مفاد قرارداد بر می آید سه گروه به طور مستقیم در معرض فعالیت ۴ رژی قرار گرفتند. زارعین، تجار و حتی مصرف کنندگان که توده مردم از هر طبقه را شامل می‌شد. امتیاز تالبوت به اقتصاد و زندگی عمومی هر شهر و منطقه‌‌‌ای که در آن تنباکو کشت، خرید و فروش و مصرف می‌شد. آسیب رساند و دست اندرکاران این محصول به ناگاه متوجه شدند که در امر تولید کالای خود هیچ اختیاری ندارند و همه به بیگانگان فروخته شده‌ای .[۵] و همه آنها جدول به فروشندگان و واسطه‌های یک کمپانی انگلیس شده‌اند که در ازای دریافت حق العمل برای او کار کننده به خصوص اینکه در روزنامه ها نیز به نقادی مناد امتیاز نامه پرداختند و نقاط ضعف آن را تشریح نمودند در مقاله‌ای به انتقاد سیاسی از امتیاز نامه و دولتمردان ایرانی پرداخت و سیاست‌های اقتصادی آنها به شدت مورد استفاده قرار گرفت.
[۱] – اعتماد السلطنه، محمد حسن خان، رونامه خاطرات ، به کوشش ایرج افشار، جر ۹، ص ۶۵۳٫
[۲] – کربلائی، شیخ حسن، رساله دخانیه، یا تاریخ وقایع تحریک تنباکو، به کوشش رسول جعفریان، قم: دفتر نشر الهادی، چاپ اول، ۱۳۷۷ ص۱۹٫
[۳]- اعتماد السلطنه محمد حسن خان، روزنامه خاطرات، به کوشش ایرج افشار ، ج/۹ ص ۶۵۳
نهادوندیان، محمد، پیکارپیروز تنباکو، تهران: منجر، چاپ دوم، ص۱۶٫
[۴]- اصفهانی کربلائی، حسن، قرارداد رژی. ۱۸۹۰ ( یا تاریخ انحصار دخانیات در سال ۱۳۰۹) ، تهران: نشر مبارزان، چاپ دوم، ۱۳۱۱،ص۳۲٫
[۵]- آبادیان حسین، اندیشه دینی و جنبش ضد رژی در ایران ، تهران: مؤسسه مطالعات تاریه ایران، ۱۳۷۶،ص۷۶٫
تمام مقالات و پایان نامه و پروژه ها به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد.
جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ را پرداخت نمایید.
ارسال نظر