راه های تقویت املا و انشا

چنان که می دانید ، کتاب های فارسی دوره ی راهنمایی تحصیلی در یک تحول اساسی ، با رویکرد تقویت مهارت های چهارگانه ی خواندن ، نوشتن ، گوش دادن و بیان کردن ، تغییر کرده است . این تغییر را امسال در پایه ی اول راهنمایی شاهدیم و ان شاء . . . در سال های بعد نیز سایر پایه ها در همین راستا تغییر خواهند نمود. از مهارت هایی که در بالا ذکر شد ، دو مهارت اساسی تر و بنیادی تر است و در واقع زیر ساخت و پایه ی دو مهارت دیگر قرار می گیرد.

این دو مهارت ، خواندن و نوشتن است که آموزش آن مهارت و حوصله ی فراوانی را می طلبد. لازم به یادآوری است که تقویت این دو مهارت در دوره ی راهنمایی تحصیلی ، موجب تقویت همه ی دروس در این مقطع و دوره های بعدی تحصیلی دانش آموز است.

مهارت خواندن:

برای بهبود وضعیت روخوانی دانش آموزان و تقویت مهارت خواندن در آنان ، که خود دارای سه بخش کتاب خوانی ، صامت خوانی و خواندن ترکیب های وصفی و اضافی است و پایه ی اصلی سه مهارت دیگر یعنی : گوش دادن ، تفکر و نقد کردن محسوب می گردد ، موارد زیر پیشنهاد می شود :

الف) روش بلند خوانی : بلند خوانی در شروع روشی مؤثر است . زیرا در آن از دوفرآیند ادراکی ، یعنی تمیز شنیداری و تمیز بصری استفاده می شود. در دوره ی راهنمایی با توجه به سن و آموخته های دانش آموزان ، بهتر است که در کنار این روش ، بیشتر از شیوه های مختلف صامت خوانی استفاده شود که برای تندخوانی و مطالعه ی صحیح مؤثرتر است.

ب) روش صامت خوانی : روش هایی که مبتنی بر صامت خوانی هستند ، عبارتند از

– دقیق خوانی : در این نوع خواندن ، فراگیر متن را به طورکامل درک و در حافظه به طور منظم نگهداری می کند. او به افکار اصلی نویسنده پی می برد ، ارتباط میان مطالب را کشف و از آن  نتیجه گیری می کند. معلم می تواند برای طرح پرسش هایی ( مانند پرسش های شفاهی یا خودارزیابی ) میزان درک مفاهیم متن را مورد سنجش قرار دهد.

– خواندن تجسمی : هدف از این نوع خواندن ، درک عمیق تر و تحریک حس کنجکاوی دانش آموزان است. برای رسیدن به اهداف مذکور ، لازم است سؤالاتی از متن درس طرح و در اختیار دانش آموز قرار گیرد تا از این طریق ذهن دانش آموز در هنگام مطالعه ، به سمت یافتن پاسخ ها هدایت شود.

– خواندن انتقادی :  در این روش ، دانش آموزان درس را مطالعه می کنند. سپس درباره ی ویژگی های متن و نوع و سبک نوشته یا قالب درس ، با هم بحث می کنند و در پایان ، نظر نهایی خود را نسبت به درس ارائه می دهند.

– خواندن التذاذی : با توجه به این که یکی از اهداف آموزش زبان و ادب فارسی ، تلطیف عواطف و التذاذ ادبی است ، در متون هنری و ادبی مانند اشعار برتر و متن های تأثیرگذار داستانی و ادبی به این نوع خواندن تأکید می شود. معلم می تواند به تناسب مباحث و سرفصل های درسی ، متون و قطعات زیبایی از نظم و نثر انتخاب کرده و با لحن و آهنگ مناسبی در کلاس بخواند. در این نوع خواندن ، هدف درک مطلب نیست ، بلکه باید التذاذو پرورش ذوق ادبی محقق گردد.

مهارت نوشتن:

برای تقویت مهارت نوشتن ، علاوه بر تقویت مهارت خواندن در دانش آموزان توسط دبیران متخصص ، باید سعی کنین تا هنگام نوشتن ، زمینه های اضطراب و ترس از نوشتن را در دانش آموز به حداقل برسانیم.

ارائه ی املاهای آزاد و مشارکتی ، نوشتن انشاهای کوتاه ، خلاق و جذاب ، دست یابی به این امر را آسان تر می کند.

تمرین های پیشنهادی برای تقویت مهارت نوشتن عبارتند از :

۱- پرکردن جاهای خالی                 ۲- گسترده نویسی                 ۳- جدول کلمات                      ۴- واژه سازی با پسوند ها و پیشوند ها            ۵- واژه سازی با مشتق های فعلی                            ۶- واژه سازی با اسم ها و صفت ها         ۷- کاربرد نکات املایی                                             ۸- کاربرد نکات نگارشی           ۹- کاربرد نکات زبانی     ۱۰- آموزش خط تحریری و رسم الخط صحیح    ۱۱- نگارش مشاهدات در طبیعت    ۱۲- مطابقت فعل و نهاد       ۱۳- مطابقت نهاد و شناسه              ۱۴- مطابقت اجزای جمله                 ۱۵- نوشتن خلاق

اهمیت نوشتن و نیاز به صحیح نوشتن در ایجاد ارتباط با دیگران بر کسی پوشیده نیست. در همین ارتباط از ابتدای آموزش رسمی خواندن و نوشتن، به کودکانمان می‌آموزیم که چگونه بنویسیم وچه اقداماتی در این باره انجام می‌دهیم تا بتوانند آموخته‌های خود را در موقعیت‌های مختلف به کار گیرند. مهمترین ماده درسی که این وضعیت را بر عهده دارد، املای فارسی است. املا در لغت به معنی پر کردن، بر سر جمع گفتن، تقریر کردن مطلبی تا دیگری آن را بنویسد، است. در زبان فارسی کلمه‌ای معادل املا و دیکته نداریم، ولی می‌توانیم «از بر نویسی» یا «گفتار نویسی» را جایگزین کلمه املا یا دیکته کنیم. منظور این است که شخص گفته‌های دیگران را بدون دیدن آن کلمات بنویسد. با توجه به این که درس املا بنای علمی در یادگیری سایر دروس است و توجه به این مهم، یکی از ضروریات نظام آموزشی ماست و از طرفی روش‌های متداول املا نمی‌تواند راه گشای مشکلات آموزشی در این درس باشد، لذا در این مجموعه سعی شده است چندین روش متنوع و جالب برای املا و تصحیح آن ارائه شود. تا از همین ابتدای سال تحصیلی با یاری اولیا و آموزگاران در افزایش توانمندی دانش‌آموزان تلاش شود.

۱) املا به صورت گروهی. به این شکل که بچه‌ها را به گروه‌های ۵ یا ۶ نفره تقسیم می‌کنیم و در هر گروه، هر خط را یک نفر از گروه می‌نویسد و در انتها نمره گروهی می‌دهیم و آن املا در پوشه کار گروه‌ها قرار می‌گیرد. ۲) هر گروه یک متن املا با کمک تمام اعضای گروه خود می‌نویسد و ما املای همه گروه‌ها را جمع‌آوری کرده و می‌خوانیم و سپس یا بهترین متن دیکته را به کل کلاس می‌گوییم و یا از هر گروه یک پاراگراف انتخاب کرده و دیکته تلفیقی تهیه کرده و به کل کلاس، دیکته می‌گوییم. در این صورت متن دیکته را بچه‌ها انتخاب کرده‌اند. ۳) بچه‌ها را گروه‌بندی می‌کنیم و سپس هر گروه متن دیکته‌ای را می‌نویسد و برای گروه دیگر می‌خواند تا آن گروه بنویسند. دیکته گروه به گروه نام دیگر این دیکته است. ۴) در روش دیگر، باز بچه‌ها به گروه‌های ۵ یا ۶ نفره تقسیم می‌شوند. ۱۰ کلمه مهم از درس انتخاب می‌کنیم و از بچه‌ها در گروه‌ها می‌خواهیم که هر کدام جمله‌ای را در ارتباط با درس بنویسند و از کلمات مهم مورد نظر استفاده کنند و هر گروه جملات خود را کنار هم گذاشته و یک متن کوتاه و زیبا بسازد. ۵) در مواقعی که شاگردی ضعیف است و در املا پیشرفت چندانی ندارد، می‌توان در هنگام دیکته دانش‌آموز ضعیف را کنار دانش‌آموز قوی نشاند تا بعضی از لغات را که برایش مشکل است، با مشورت بنویسد. در نتیجه دانش‌آموز ضعیف، هم آن لغت را به خوبی به ذهن می‌سپارد و هم با افت نمره به طور مکرر مواجه نمی‌شود. البته این روش نباید به طور تکرار و همیشگی باشد. ۶) در هنگام تصحیح کردن املا، معلم صحیح لغات را نمی‌نویسد و دانش‌آموزان خودشان درست لغات را از کتاب پیدا می‌کنند و بعد ما به آن املا نمره می‌دهیم. یعنی، ابتدا دور کلمات اشتباه خط می‌کشیم و صحیح آن را بچه‌ها می‌نویسند و ما به صحیح نوشتن آنها نمره می‌دهیم. ۷) روش دیگر این است که معلم بهتر است متن دیکته را قبل از املا برای بچه‌ها بخواند، ولی بچه‌ها چیزی ننویسند و تنها گوش دهند. ۸) بعد از املا هم باید متن مجدداً خوانده شود، یعنی در هر املا کل متن باید سه بار خوانده شود. ۹) در صورت دیگر املا، می‌توان شفاهی دیکته را خواند و بچه‌ها لغات مهم آن را هجی کنند و در هوا بنویسند. ۱۰) نوع دیگر املا می‌تواند چنین باشد که شاگرد پشت سری کلمات را روی پشت فرد جلویی بنویسد و شاگرد جلویی از روش حرکت انگشتی فرد عقبی بتواند لغات را بفهمد و بنویسد که این یک نوع بازی و املا است. ۱۱) در روش دیگر به بچه‌ها می‌گوییم روزنامه با خود به کلاس بیاورند و لغات را ببرند و از لغات بریده شده یک بند املا برای ما درست کنند و بر روی ورقه بچسبانند. یا این روش می‌تواند به صورت گروهی هم صورت گیرد. ۱۲) می‌توان املایی را به صورت پلی‌کپی بدون نقطه، بدون تشدید و یا به صورت لغات ناقص به دانش‌آموزان داد تا آنان در جای مناسب نقطه بگذارند و یا تشدید قرار دهند یا لغات ناقص را کامل کنند. ۱۳) می‌توان دیکته را به صورت لغات صحیح و غلط در کنار هم قرار داد تا بچه‌ها کلمه غلط را خط بزنند. ۱۴) روش دیگر املا می‌تواند به صورت تصویری باشد. یعنی، شکل را به دانش‌آموزان بدهیم تا آنان املای صحیح آن را بنویسند. ۱۵) املای تقویت حافظه: بدین صورت که معلم متنی را روی تخته می‌نویسد و سپس متن را برای دانش‌آموزان می‌خواند و سپس روی نوشته‌هایش روی تخته پرده می‌کشد و بچه‌ها باید هر آنچه از متن فهمیده‌اند را بنویسند. سپس معلم پرده را از تخته برمی‌دارد و بچه‌ها متن خود را با متن تخته مقایسه می‌کنند و به خود امتیاز می‌دهند. ۱۶) روش دیگر، می‌تواند استفاده از آینه باشد که کلمات را بر عکس بنویسیم و بچه‌ها با آینه درست آن را بنویسند و یا صحیح آن را بخوانند. ۱۷) دیکته آبکی: روش دیگر، استفاده از آب و محیط حیاط مدرسه است. بدین ترتیب که بچه‌ها به صورت انفرادی و یا گروهی با خود آب‌پاش به مدرسه می‌آورند و با آب دیکته را روی زمین بنویسند و گروهی نوشته‌های خود را تصحیح کنند. ۱۸) روش دیگر در تصحیح املا این است که دانش‌آموزان با اشتباهات خود جمله بسازند و یا دیکته به صورت جمله‌سازی از لغات مهم درس باشد. ۱۹) کلمات مهم یا مشکل درس را روی پارچه بنویسند و سپس با خمیر و یا نخ و سوزن کلمات را بسازند و یا بدوزند که در این صورت املا با هنر و بازی توأمان می‌شود (یادگیری تلفیقی) ۲۰) دانش‌آموزان از اشتباهات خود در املا کلمات هم‌خانواده، متضاد و یا هم معنا بنویسند. ۲۱) برای آشنایی دانش‌آموزان با انواع صداها و لهجه‌ها در هنگام دیکته گفتن و از این که بچه‌ها تنها به صدا و لحن معلم خود خو نگیرند، معلم می‌تواند از اطرافیان خود بخواهد تا متن املا را بر روی نوار بخوانند و صدای خود را ضبط کنند و سپس آن متن را به کلاس بیاورد و بچه‌ها از روی آن نوار دیکته بنویسند و در هنگام ارزشیابی پایانی و یا هر زمان دیگر بچه‌ها دچار مشکل نشوند. ۲۲) همکاران معلم می‌توانند در املاهای کلاسی جای خود را تعویض کنند و به بچه‌های کلاس‌های دیگر املا بگویند تا بچه‌ها با انواع صداها و لحن‌ و گویش در دیکته آشنا شوند. ۲۳) دانش‌آموزان می‌توانند به والدین خود دیکته بگویند و والدین در املای خود چند کلمه را اشتباه بنویسند تا بچه‌ها آنها را تصحیح کنند و به پدر و مادر خود نمره دهند. ۲۴) بچه‌ها می‌توانند به معلم خود دیکته بگویند. هر گروه یک پاراگراف به معلم بگوید و در انتها گروه‌ها ورقه‌ معلم را تصحیح کنند و یا هر گروه پاراگراف مخصوص به خود را صحیح کند. البته بهتر است معلم چند کلمه را عمداً اشتباه بنویسد. ۲۵) برای والدین بی‌سواد، فرزند می‌تواند صدای خود را ضبط کند و از روی صدای خود به خودش دیکته بگوید یعنی صدای ضبط شده خود را جایگزین صدای اولیای خود که بی سواد هستند، نماید. ۲۶) یکی دیگر از روش‌ها برای تصحیح املا این است که می‌توان املا را به بچه‌ها داد تا تصحیح کنند، ولی در نهایت نمره نهایی را معلم بدهد و یا دانش‌آموزان تصحیح کننده با مداد کنار دفتر فرد، نمره بگذارند و بعد معلم، نمره خود را با نمره‌ای که دانش‌آموزان داده مقایسه کند. ۲۷) معلم لغاتی را بر روی مقوا می‌نویسد و مقوا را به تخته نصب می‌کند و زمان کوتاهی وقت می‌دهد تا دانش‌آموزان کلمات را به دقت نگاه کنند و سپس مقوا را جمع می‌کند. در این جا بچه‌ها هر آنچه از لغات در ذهنشان مانده است را می‌نویسند و ما لغات و کلمات آنان را تصحیح می‌کنیم تا دقت آنان سنجیده شود. ۲۸) دانش‌آموزان املا را در هوا بنویسند و ما هم در هوا تصحیح کنیم نه با قلم و روی کاغذ. ۲۹) روش دیگر املا که همراه با بازی هم است، این است که دانش‌آموزان با گچ روی زمین مدرسه و حیاط مدرسه دیکته بنویسند و سپس حیاط را دسته‌جمعی بشویند تا آثار گچ حیاط مدرسه را کثیف نکند. ۳۰) معلم می‌تواند املا را بر روی چندین کارت بنویسد و این کارت‌ها بین گروه‌ها تقسیم شود تا تمام گروه‌ها کارت را ببیند و سپس کارت‌ها را جمع کرده و از روی آنها دیکته بگوید. لازم به تذکر است که روش‌های املا که به عنوان نمونه بیان گردید را نباید به عنوان روش واحد تلقی کرد. اگر هر روشی بیشتر از اندازه استفاده گردد، ارزش آموزشی خود را از دست می‌دهد. لذا اگر معلم بنا به ضرورت و در نظر گرفتن تنوع، روش‌های متنوع املا را به کار گیرد نتیجه مفیدی عاید دانش‌آموزان خواهد شد.

جهت جستجو سریع موضوع مقاله ، پرسشنامه ، پاورپوینت و گزارش کارآموزی می توانید از قسمت بالا سمت راست جستجو پیشرفته اقدام نمایید.

همچنین جهت سفارش تایپ ، تبدیل فایل پی دی اف (Pdf) به ورد (Word) ، ساخت پاورپوینت ، ویرایش پایان نامه و مقاله با ما در تماس باشید.