شایعه؛ ابزار جنگ نرم

شایعه، روحیه عمومی جامعه را تضعیف نموده و اربابان شایعه پرداز، جو بی اعتمادی و تفرقه را رواج می دهند. این خصلت شایعه است که نیاز به اثبات و دلیل ندارد ولی همواره حاکم است. دستگاه های شایعه پرداز ماهرانه با آمیخته نمودن حجم وسیعی از اخبار واقعی، مطالب غیرواقعی را به جامعه تلقین می نمایند.

شروع شایعه پردازی به صورت امروزی را به زمان جنگ جهانی دوم نسبت داده اند که عمدتاً در کشورهای درگیر جنگ روی داده است. از همان زمان نیز تعاریف مختلفی از این پدیده اجتماعی، سیاسی ارائه شده که عمدتاً روی این نکته اتفاق نظر داشته اند که شایعه مطالبی را درباره مسائل مورد نگرانی جامعه بیان می کند که غیر مستند و مستدل می باشد.

در حقیقت نمی توان گفت که شایعه مطلبی است که اساساً از ریشه نادرست است بلکه بر مبنای حقیقت بنا می شود و با توجه به حساسیت های عمومی روی موضوع، با مطالبی غیرواقعی و هدفمند ترکیب شده و به عنوان خبر و اطلاع مورد استناد قرار می گیرد.

اگرچه عده ای هدف شایعه را تلاش در جست وجوی حقیقت حوادث و مطالب بیان می نمایند و خصوصاً آن را ناشی از کمبود اطلاعات واقعی و شفاف و علاقه مردم به دانستن بیان می کنند اما واقعیت این است که ظرافت سازندگان شایعه و همراه نمودن بخشی از جامعه در جریان نشر شایعه نمی تواند صرفاً در راستای دلایل فوق باشد بلکه اهدافی پیدا و پنهان در جریان تولید و نشر شایعه وجود دارد که بدان معنا می بخشد.

امروزه دستگاه های جاسوسی و تبلیغاتی بیگانه با دستکاری عقاید که عمدتاً متکی به ابزار رسانه ای است (آنچه در حوادث پس از انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری شکل گرفت می تواند دلیلی بر این گفته تلقی گردد) حجم وسیعی از شایعات را به منظور تأثیر بر افکار عمومی پردازش نموده اند.

شایعه، روحیه عمومی جامعه را تضعیف نموده و اربابان شایعه پرداز، جو بی اعتمادی و تفرقه را رواج می دهند. این خصلت شایعه است که نیاز به اثبات و دلیل ندارد ولی همواره حاکم است. دستگاه های شایعه پرداز ماهرانه با آمیخته نمودن حجم وسیعی از اخبار واقعی، مطالب غیرواقعی را به جامعه تلقین می نمایند.

در طول سال های پس از انقلاب اسلامی، حجم گسترده ای از شایعات علیه نظام و مسئولان آن در راستای عملیات روانی غرب مطرح گردید که اهداف ذیل را تعقیب می کردند:

– القای ناتوانی مسئولان در اداره حکومت و ناکارآمد نشان دادن حکومت دینی؛

– وجود اختناق و فقدان آزادی در کشور؛

– جعل اخبار مربوط به حضور مردم در صحنه های دفاع از انقلاب و نظام؛

– تضعیف نهادهای ارزشی و دینی؛

– تضعیف روحانیت و مرجعیت؛

باید گفت برای دستگاه های جاسوسی بیگانه مهم نیست که در سیر شایعه پردازی های خود بتوانند چه میزان از افراد جامعه را همراه خود سازند بلکه مهم این است که نزد افکار عمومی شبهات و شایعات زیادی را منتشر سازند و بدون بررسی صحت یا سقم آن مجدداً شایعه ای دیگر و شبهه ای دیگر تا ضمن ناامن نشان دادن وضعیت جامعه بتوانند به اهداف خود دست پیدا کنند.

خصوصیات شایعه:

۱- سرعت انتشار و گسترش؛

۲- پذیرش آن از سوی مخاطبین بدون نیاز به بررسی و دقت نظر که به دلیل نهفتگی بخش هایی از حقیقت درون متن شایعه می باشد.

۳- بی اعتنا به محدودیت های زمانی و مکانی (شایعه مرزهای زمان و مکان را در می نوردد)؛

۴- همواره قربانی دارد؛

۵- فقط با تکرار می تواند مورد قبول جامعه قرار بگیرد لذا در پردازش آن بسیار تلاش می شود و به تبلیغات روی شایعه اهمیت زیادی داده می شود.

روند شکل گیری شایعه

۱- شایعه ابتدا در گستره وسیعی از جامعه شکل می گیرد. در این مرحله تکیه زیادی بر رسانه ها وجود دارد و شایعه پردازان با استفاده از برخی خلأهای اطلاع رسانی و… به انتشار شایعه می پردازند. در سیر پیدایش هر شایعه معمولاً نفر اولی وجود دارد که صحت شایعه به وی مستند می شود و معمولاً نوعی رابطه اعتمادآمیز بین شنونده و گوینده وجود دارد.

۲- برخی افراد به صورت دهان به دهان نیز در گسترش دامنه شایعه نقش دارند و تشدید این امر زمانی به اوج می رسد که شفافیت اطلاعات در پائین ترین سطح ممکن باشد. در میان این افراد جدای از سیاسیون و احزاب، برخی به واسطه سرگرمی و تفریح و برخی به دلیل فشارهای عصبی در گسترش دامنه شایعه نقش دارند. ضمن اینکه متخصصین و روشنفکران به لحاظ نقش تخصصی خود و عده ای دیگر که سعی دارند خود را متفاوت از دیگران نمایش دهند نیز از جمله عوامل گسترش شایعات هستند.

۳- شایعه به دلیل گسترش یافتن آن دارای ابعاد قانونی شده و مخالفت با آن به مفهوم مخالفت با حقیقت قلمداد می شود. (شایعاتی در قبل و بعد از انتخابات اخیر توسط برخی جریان های سیاسی مشکوک به طور وسیع در سطح جامعه پخش گردید و هدف آن القای تقلب در انتخابات بود و مخالفت با این موضوع نیز به منزله گناهی نابخشودنی از سوی این جریانات سیاسی وابسته تلقی می گردید.)

۴- در نهایت شایعه باعث تغییر جهان بینی و دیدگاه افراد شده و همانند یک فعالیت اقتصادی به محض اینکه تعداد زیادی افراد در پخش شایعه شریک شدند آنگاه ارزش شایعه کاهش یافته و مجدداً به شایعات دیگر روی آورده می شود.

۵- می توان نتیجه گیری کرد که در سیر پیدایش یک شایعه معمولاً یک ارباب وجود دارد که شایعه در راستای اهداف او طرح ریزی می شود و یک قربانی و یک واسطه که نقش پخش کننده شایعه را دارد.

چه منافعی در استفاده از ابزار شایعه متصور است؟

– استفاده از ابزار شایعه باعث می شود اولاً نقش دست های پشت پرده و اربابان همیشه پنهان بماند، ثانیاً با پرداختن جامعه به شایعات، دیگر کسی فرصت پرداختن به موضوعات اساسی و ریشه ای نداشته باشد.

– شایعه ابزاری است تقریباً بدون هزینه با منافع بی شمار برای دستیابی به اهداف؛

– در قربانگاه شایعه نیازی به اثبات جرم وجود ندارد و این قاتل نامرئی بدون سیر مراحل، مجازات مورد نظر خود را بر قربانی اعمال می نماید.

– شایعه بهترین وسیله برای رقابت های انتخاباتی و از میدان به در بردن رقیب است.

– شایعه بهترین ابزار برای دلسرد نمودن مردم از مسئولان است.

– واکنش قربانیان شایعه نیز بهترین منافع را نصیب شایعه سازان می نماید، چرا که قربانی چنانچه بخواهد شایعه را از بین ببرد یا باید به تبلیغات روی بیاورد که معمولاً پرهزینه و کم فایده است و یا اینکه به سکوت روی آورد و به اصطلاح به تحقیر شایعه پردازان اقدام کند که این امر نیز فایده ای در بر ندارد. مجموعاً می توان گفت در چرخه پیدایش و گسترش شایعه همه چیز به ضرر قربانی تمام می شود.

روش های مورد استفاده در عادی سازی شایعه:

– استناد به دوست یا فامیل نزدیک که حادثه را شخصاً گزارش نموده و کاملاً موثق است!

– ایجاد جو بی اعتمادی به رسانه های دولتی؛

– سلب اعتماد مردم از رهبران و مدیران جامعه؛

– تولید و پخش شایعه در گستره ای عظیم از جامعه؛

– سوءاستفاده از خلأهای قانونی؛

در حقیقت ویروس شایعه با زمینه سازی و شناسایی نقاط مستعد برای رشد به درون جامعه رسوخ کرده و به سرعت تکثیر می یابد و هر چقدر درجه اهمیت موضوع بالاتر باشد میزان گسترش شایعه نیز بالاتر خواهد رفت.

موانع مقابله با شایعه:

۱- وجود ضد فرهنگ ها و سنت های غلط در جامعه: به عنوان مثال برخی از افراد به محض شنیدن شایعه با استناد به ضرب المثل ها و سنت های بی اساس بلافاصله به تأیید و گسترش شایعه اقدام می نمایند. مثلاً می گویند: تا نباشد چیزکی مردم نگویند چیزها و…

۲- تکیه افراطی جامعه به فرهنگ شفاهی و استناد بیش از حد به شنیده ها و عدم احساس نیاز به پیگیری و استدلال منطقی مطالب. این در حالی است که با توجه به شرایط جوامع مدرن امروزی انسان عاقل باید به تمامی شنیده ها با دیده شک و تردید برخورد کند و در پی یافتن علت و دلیل باشد.

۳- در شایعه یک نوع خاصیت سرگرم کنندگی نیز وجود دارد که افراد برای خالی نبودن عریضه در مجالس و محافل به آن روی می آورند.

درپایان باید گفت شایعه این قابلیت را دارد که علاوه بر تحریک احساسات و عواطف به شکل دهی افکار عمومی پرداخته و فضای موجود را به فضای ایده آل خود تغییر دهد. از طرف دیگر شایعه باعث بروز پاسخگویی انفعالی از سوی قربانیان خود می گردد که این امر نیز نمی تواند مانع کامیابی اربابان پشت پرده شایعه باشد.

در جامعه ای که مردم و مسئولان آن بر اهداف و آرمان های اسلامی تأکید دارند وجود شایعه می تواند بر هم زننده نظم و امنیت روانی جامعه باشد و شایعه که محصول افراط و تفریط در اطلاعات است همچون سمی مهلک بر پیکره جامعه تأثیر می گذارد. بی شک درمان این نارسائی علاوه بر تغییر دیدگاه فرهنگی جامعه، مستلزم اطلاع رسانی شفاف و بموقع جهت واکسینه نمودن مردم در برابر این قاتل نامرئی و ابزار تهدید نرم می باشد.

جهت جستجو سریع موضوع مقاله ، پرسشنامه ، پاورپوینت و گزارش کارآموزی می توانید از قسمت بالا سمت راست جستجو پیشرفته اقدام نمایید.

همچنین جهت سفارش تایپ ، تبدیل فایل پی دی اف (Pdf) به ورد (Word) ، ساخت پاورپوینت ، ویرایش پایان نامه و مقاله با ما در تماس باشید.