کاروانسرا

نام کاروانسرا ترکیبی است از کاروان (کاربان) به معنی گروهی مسافر که گـروهـی سفر مـی کنند. و سرای، به معنـی خـانـه ومکان. هـردو واژه برگرفته از زبان پهلوی است.

کاروانسرای شاه‌عباسی کرجساده تر از همه چنین می‌توان گفت که کاروانسرا ساختمانی است که کاروان را در خود جای می‌دهد و بزرگ ترین نوع ساختمانهای اسلامی است. پلان آن معمولاً مربع یا مستطیل شکل است، با یک ورودی برجسته عظیم و بلند، معمولاً ساده و بدون نقش، با دیوارهایی که گاهی اوقات بادگیرهایی در انتهای آن تعبیه شده است. یک دالان با طاق قوسی که مابین ورودی و حیاط داخلی قرار گرفته است، فضای کافی را برای جا دادن حیوانات بارکش فراهم ساخته است. بر روی سکوی برآمده‌ای که در پیرامون این حیاط قرار گرفته است، طاقگان هایی واقع شده اند که نمای داخلی را مفصل بندی کرده اند. در پشت آنها حجره های کوچکی برای منزل دادن مسافران تعبیه شده است. در کاروانسرا های دو طبقه، از حجره‌های پایینی برای انبار کردن کالاها و از حجره‌های بالایی برای منزل دادن مسافران استفاده می‌شد.

کاروانسرایی را که بیشتر برای نگهداری اسب و چهارپایان استفاده می‌شده است را رباط می‌گفتند ولی کاروانسرا بیشتر مورد استفاده طبقه اعیان و حکومتی تعلق داشته است نوع سومی نیز وجود داشته که به آن سابات می‌گفتند سابات در اصل سایه بان و یا سایه باد بوده است یعنی سایه بانی در مسیر باد، سابات در مسیر راه‌ها برای استراحت چند ساعته وکوتاه مدت و بیشتر برای استراخت در روز ساخته می‌شده و فقط طاق یا ایوانی بوده است بدون در و پناهگاه بعضی از ساباتها دارای آب انبار نیز بوده اند و بعضی دیگر فاقد آب انبار بوده و تنها سایه بان بوده است. به‌نظر می‌رسد کلمه رباط نیز واژه‌ای فارسی باشد و نه عربی ممکن است رباط عرب شده ره بان یا ره پات باشد. راه بان یا ره پات همچم خانه راه است. آذر پات و آذرپاتگان هم از این ریشه بوده است. چنانچه کلمات عربی رهبان ربان و رهنامج نیز از راه فارسی گرفته شده است. در عربی محلی کلمه کاریان به معنی خانه‌های سرراهی و موقتی نیز از کاروان گرفته شده است. کاروان امروزه یک کلمه بین المللی است و در بیشتر زبانها وجود دارد در عربی قیروان و کراوان هم گفته می‌شود.

سرپناه در سفر

نیـاز انسان بـه سرپـنـاه ومأمـن، نـه تـنها در سراگاه بلکه در سفـر هم از روزگار باستان مـورد تــوجـه بـوده است. درایـران زمین، درگـذشته بسیار دورآثـار ومظاهری از این گونـه بـناها واستراحتگاه‌های بین راه دیــده مـی شـود کـه بسیاری از آنـها را مـی تــوان از نظـر شـیـوه ساختمانی از شاهکارهای معماری وهنـری عصر خـود بـه حساب آورد.احـداث کاروانسرا در منطقه سابقه‌ای بسیار طـولانـی داشته وساخت آن در جـاده هـای کاروانـی بـه منظور استراحت و سرپـنـاه، در ادوار مخـتـلف بـویـژه دوره اســـلامـــی، از اهمـیـت خـاصــی بـرخـوردار بـوده است.

کاروانسرا در دوره اسلامی

در این دوره، معماری کاروانسراهـا از دیدگاه سبک وتنوع نقشه‌ها به اوج شکوفائـی رسیده و در مسیر شهرها و روستا، ومعابر کوهستانی و نـواحی کویری، کاروانسرا و رباطهای برونشهـری و در مراکز اقتصادی وراسته بازارها، کاروانسرا و رباطهای برونشهری با ویژگیهای متفاوت کار بردی احداث شدند.نمـونـه‌های بسیار زیبـا وجالب تـوجه از معماری این گونه بـناها که در سرزمین پـهناور إیـران از کرانه‌های رود ارس تـا سـواحل خلیج فارس بـه یـادگـار مـانـده، مـعـرف ذوق هنـری و مـهارت مـعـمـاران، بنـایـان واستادکارانی است که در ادوار مختـلف وبا توجه به نیازهای گونـاگون، باعلاقه فـراوان در طریق تحول، تکامل، زیبـائی و گسترش کاروانسراها به جان کوشیدند.

باتوجه به این تنوع وزیبائی است که بسیاری از محققان وصاحب نظران هنـرمـعـمـاری، کاروانسراهـای ایـران را مهمـتـریـن نشانـه پـیـروزی و موفقیت معـمـاری ایـران بـه شمـار آورده واستـاد کاران ایـرانـی را در ایجـاد این گونه بنـاها مبتکر و پـیشقدم دانسته اند. کاروانسراهای ایران، علاوه بر ارزش هنری، از دیدگاه مسایل اجتماعی نیز حایز اهمیت فـراوانـی بـوده و شایسته مطالـعـه‌ای گسترده است.

بسا که طـی قرون سپـری شده، کاروانسراهای درونشهری و برونشهری کـه بارانداز واستراحـتگـاه کاروانها و کاروانیان اقصی نقاط معمـور آن روزگـاران بـه شمـار می‌آمـده، محـل تعاطـی و تعامل انـدیشه هـا وتبـادل وتقابل آداب و رسوم اقوام و ملل مختـلف بوده، و بی تردید، این تماس و تلاقی انسان‌ها وانـدیشه هـای گـونـاگـون، تـأثـیـری شگرف بر زندگی مردم این مرز و بوم کهنسال داشته است.

 انواع کاروان‌سراها

به طور کلی می‌توان کاروان‌سراها را به دو دستهٔ اصلی تقسیم کرد:

کاروانسراهای درون شهری

کاروانسراهای برون شهری

از آن جایی که اغلب کاروانسراهای باقی مانده در ایران متعلق به دوره صفوی و بعد از آن است، لازم است در تقسیم آن تمامی عوامل از وضع آب و هوایی تا شیوه معماری منطقه‌ای مورد بررسی قرار گیرد. در درجه اول کاروانسراهای ایران را می‌توان به گروه‌های زیر تقسیم بندی نمود:

کاروانسراهای کاملاً پوشیده منطقه کوهستانی.

کاروانسراهای کرانه‌های پست خلیج فارس.

کاروانسراهای حیاط دار مناطق مرکزی ایران.

گروه آخر از نظر نقشه به انواع مختلف تقسیم بندی می‌شوند.

۱:کاروانسراهای مدور: تعداد کمی از کاروانسراهای ایران با نقشه مدور بنیاد گردیده‌است. این کاروانسراها بسیار جالب توجه و از نظر معماری حایز اهمیت فراوان است.

۲::کاروانسراهای چند ضلعی حیاط دار: این گروه از کاروانسرا‌ها به شکل چند ضلعی (اغلب ۸ ضلعی) و همانند کاروانسراهای مدور بسیار زیبا بنا شده‌اند و زمان ساخت آنها دوره‌ای است که در معماری کاروانسراهای پیشرفت قابل ملاحظه‌ای به وجود آمده‌است. تعداد آنها مانند کاروانسراهای مدور کم می‌باشد. از نمونه‌های زیبای این گروه، کاروانسرای امین آباد، خان خوره، چهار آباده و ده بید جاده اصفهان – شیراز، بنارویه جاده جهرم – لار است که به فرم هشت ضلعی در دوره صفوی ساخته شده و نشان دهنده شیوه معماری اصفهانی است.

۳:کاروانسراهای دو ایوانی: همانند مدرسه‌ها و مسجدها و سایر بناهای مذهبی تعدادی از کاروانسراهای ایران را به شکل دو ایوانی به فرم مربع یا مستطیل ساخته‌اند. عموماً ایوانهای این کاروانسراها یکی در مدخل ورودی و دیگری رو به روی آن قرار دارد. از نمونه‌های باقیمانده این کاروانسراها می‌توان از کاروانسرای خوشاب و کاروانسرای دو کوهک نام برد.

۴:کاروانسراها با تالار ستون دار: تعدادی از کاروانسراهای ایران با تالار ستون دار بنا گردیده‌اند و از آنها عموماً برای اصظبل استفاده می‌شده‌است. نمونه‌ای از این کاروانسراها عبارت است از کاروانسرای عسگرآباد بین جاده تهران – قم و کاروانسرای خاتون آباد در ۲۵ کیلومتری تهران در جاده گرمسار – تهران.

۵:کاروانسراهای چهار ایوانی:در ادوار اسلامی از طرح چهار ایوانی برای بنیاد‌های مذهبی و غیر مذهبی، مانند مدرسه‌ها، مقبره‌ها، مسجدها، و کاروانسراها استفاده گردیده و تقریباً این طرح نقشه ثابتی برای احداث این گونه بناها شد، بخصوص از دوره سلجوقی به بعد کاروانسراهای بسیاری با طرح چهار ایوانی احداث گردید که آثار آن در تمامی ایران پراکنده‌است.

۶:کاروانسراها با ظرح متفرقه: این گروه، کاروانسراهایی هستند که نقشه و معماری آن با آنچه که در گروه‌های ۱ – ۵ اجمالاً بررسی شد، شباهتی ندارند. کاروانسرای سبزوار و کاروانسرای شاه عباسی جلفا از این گروه هستند

خاستگاه تاریخی کاروانسرا به طور کلی ، تحول و گسترش کاروانسراهای ایران در ادوار مختلف بستگی به وضعیت اجتماعی ، اقتصادی ، مذهبی و … داشته و شکل یابی و توسعه آن با موارد یاد شده در ارتباط بوده است . عملکردهای گوناگونی که در گذشته کاروانسرا به عهده داشته ، باعث گردیده نام های متفاوتی برای اینگونه بناها در فرهنگ لغات جای گیرد ؛ از جمله کاربات ، رباط ، ساباط و خان . در کتاب « راه و رباط » می خوانیم، ساباط : این واژه که تقریباً به همه زبان های خاوری و باختری و آرامی و ایرانی و فرهنگی و تازی رفته در زبان های ایرانی و منجمله فارسی ریشه کهن دارد جزء اول آن «سا» به معنی آسایش و جزء دومش پسوند نمودار ساختمان و بنا و آبادی و عمارت است . «ساباط» به کلیه بناهایی که به منظور آسودن به پا می شده چه در شهر و چه در بیرون شهر اطلاق می شده است . کاربات : به معنی خانه کاروان است و پیش از اسلام به جای کاروانسرا به کار می رفته است . کاربات مانند رباط دارای اطاق و حوض است . کاروانسرا : به رباط های بزرگ و جامع کاروانسرا می گویند ؛ چه در شهر و چه در بیرون شهر . خان : به معنی کاروانسرا است و این واژه در زبان تازی به طور مطلق به جای کاروانسرا به کار رفته شده است . در کشور ترکیه به کاروانسراها خان گفته می شود . این بناها ، در واقع دارای عملکرد و وظایفی مشابه کاروانسرا بوده ولی از نظر ویژگی های معماری ، تفاوت هایی داشته اند . بنابراین دلایل ایجاد و علل بنیاد و پیدایش اینگونه بناها را می توان نیاز مبرم کاروان و کاروانیان به حمایت در طول سفر دانست . از یادگارهای پر ارزش معماری ایران کاروانسراهاست که از روزگار کهن به دلایل گوناگون و ارتباطی چون جریان اقتصادی ، نظامی ، جغرافیایی و مذهبی بنیاد گردید و در ادوار مختلف به تدریج توسعه و گسترش یافته است . معماری کاروانسراها از بررسی کاروانسراهای سراسر ایران چنین بر می آید که اساس معماری کاروانسراهای ایران ، مانند سایر بناها ، تابع شیوه ، سنت و سبک رایج زمان بوده است . با این ترتیب می توان پنداشت که کاروانسراهای پیش از اسلام نیز تابع شیوه معماری زمان بوده و معماری خاصی نداشته است . ولی ذکر این نکته ضروری است که شیوه معماری ، محل و منطقه ، مصالح ساختمانی و موقعیت جغرافیائی نقش موثری در ایجاد اینگونه بناها داشته است شیوه ساختمان و معماری کاروانسراها از روزگار کهن تا به امروز دگرگونی بسیار نیافته و معمولا سبک بنای آنها همان ایجاد باره بند ها و اطاقهایی است.که پیرامون حیاط محصور،ساخته‎می‎شده‎است.ولی‎درطرح‎و خصوصیات هر کدام ویژگی هائی بچشم می خورد . چنانکه انواع ساباط ساده تا کاروانسراهای بزرگ با طرحهای جالب معماری است که در گوشه و گاهی در میان اضلاع دیواره های آن برجهانی قرار گرفته بطوریکه دروازه میان دو برج یا شبه ستون جای دارد و دارای سر دری است که گاهی بر فراز آن ساختمان دو طبقه ای ساخته اند . در کاروانسراها اطاق های مسافران معمولا پیرامون حیاط ساخته میشده و پشت آنها اصطبل قرار داشته که درب ورودی اصطبل ها در چهار گوشه داخلی بنا قرار داشته و گاهی در ایوان ورودی حیاط باز می شده است. در دوره صفوی طرح معماری کاروانسراها متنوع گردید و علاوه بر کاروانسراهای چهار ایوانی نوع کوهستانی ، مدور – هشت ضلعی و کویری بر طبق موقعیت جغرافیائی و مکانی احداث گردید و. در دوره های زندیه، افشاریه و قاجاریه احداث کاروانسراها بشیوه گذشته ادامه پیدا کرد . از نظر طرح و نقشه کاروانسراها ی بشیوه گذشته ادامه پیدا کرد . از نظر طرح و نقشه کاروانسراهای دوره یاد شده عموما از نوع چهار ایوانی بوده و از لحاظ مصالح ساختمانی نیز بر خلاف دوره متقدم که از که آجر و سنگ بوده اغلب از خشت استفاده شده است . همچنین بسیاری از کاروانسراهای دوره صفوی در عهد قاجاریه در طول ۲۵ قرن کاروانسراها در ایران در مکان های دور افتاده مأوی و مسکن موقتی برای کاروانیان بوده ولی امروزه مهمانخانه و هتل جای کاروانسراها را گرفته است . آثاری که از کاروانسراهای کهن بد ست آمده نشان می دهد که اطاق هائی برای نگهبانان ، کاروانسرا دار یا مامورین ساخته می شده است . ولی کاروانسراهای تجارتی داخل شهرها عموما دوطبقه بودند . در دو طرف دروازه ورودی داخل کاروانسرا نیز معمولا اطاق هائی برای پاسداران و کاروانسرا دارساخته می شده است. معمولا هر کاروانسرا دارای چاه آب و آب انباری است که گاهی در وسط کاروانسرا در زمانی خارج از محوطه جهت تامین آب مورد نیاز مسافران ساخته شده است.آب انبارها از نظر معماری به اشکال مختلف ساخته می‎شدند بعضی دارای شکل مستطیل باسقف ساده و بعضی مواقع در خارج کاروانسرا ساخته می شدند مثلاً آب انبارهای کاروانسرا های خلیج فارس همه بیرون از بنا قرار دارند . درحالیکه در مناطق مرکزی عموما در داخل کاروانسراها برای رفع نیازمندیهای مسافرین ، حتی نانوائی ، قصابی، آسیاب ، نماز گاه و یک سری دکان جهت خرید فروش کالاهای کاروانی وجود داشت. در بسیاری از کاروانسراها بخصوص از دوره صفویه به بعد بخاری دیواری یا مکانی برای بر افروختن آتش تعبیه شده است محل بخاری های دیواری یا در اطاق ها ساخته می شده یا در محل های سر پوشیده . بیرون اطاق ها و همچنین بخاری های مرتفعی در اصطبل ها برای گرم شدن حیوانات ایجاد می شده است که جای آن اغلب در پشت دیوار اطاق های مسکونی مسافرین بوده است . در کاروانسراهای نوع کوهستانی اهمیت بخاری به حدی بوده که محل وسیعی را برای قرار دادن آتش و بخاری انتخاب کرده‎اند . مصالح ساختمانی اصلی بنای کاروانسراها در ایران از سنگ و آجر بوده است ، در بعضی موارد سنگ ها کاملاً استادانه تراش داده می شده و در برخی اوقات از قطعات کوچک سنگهای نتراشیده استفاده می کردند . در بعضی نقاط نیز از تلفیق سنگ و آجر پی بنا را می ساخته اند . نمای خارجی و داخلی عموماً از آجر بوده است. در برخی از کاروانسرا ها از خشت و یا بلوک های خشتی استفاده می شده است . سقف اغلب کاروانسراهای ایران نوک تیز و شیب دار است. بام ها اکثراً مسطح و باشیب کم ساخته شده اند و در قسمت هائی که اطاق های بزرگ دارند سقف ها شکل قوسی دارند . آب باران بوسیله ناودانها ئی که در روی دیوار خارجی کاروانسرا ساخته می‎شد به بیرون از کاروانسرا هدایت می گردید ولی دربعضی‎از کارونسراها نیز ناودانهایی که در دیوارهای حیاط داخلی کار گذاشته شده مشاهده شده است . تمامی درها و پنجره ها و تو رفتگی دیوارهای حیاط و اطاقهاو ایوانها در زمان صفویه با سقف هلالی ساخته شده اند بسیاری از کاروانسراها همانند بناهای مذهبی همدوره خود دارای تزئینا ت معماری مانند : آجر کاری – کاشیکاری – گچ بری و سنگ کاری می باشد . تزئینات عموماً در نمای خارجی کاروانسراها در قسمت دروازه ورودی ، طاقنما ها و ایوانها بکار می رفته است . از کاروانسرا هایی که دارای تزئینات جالب توجهی می باشند . می توان رباط شرف – رباط چاهه ، مهیار ، رباط پسنج و کاروانسرای گذر نام برد . تنوع طرح و نقشه های کاروانسرا های ایران ایجاب می نماید که این کاروانسراها برگروه های مختلف تقسیم گردند و خصوصیات و ویژگی های هر گروه جداگانه مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد . آرتور ابهام پوپ معتقد است که : «احداث و ایجاد کاروانسراها در ایران پیروزی بزرگ معماری ایران است و در هیچ جای دنیا کاربرد و ویژگی های خاص معماری آن را نمی توان دید ». گرچه حیاط مرکزی شکل غالب کاروانسراهای ایران است، ولی در مورد این نوع ابنیه نیز با توجه به اقلیم هر منطقه از ایران ، گوناگونیهای مختلف جهت تطبیق با شرایط اقلیمی از لحاظ فرم و نوع مصالح دیده می شود

. کاروانسرا در اقلیمهای مختلف ایران: الف) کاروانسرا در سواحل جنوبی دریای خزر صفحه _ ۳۴۲_ ۳۴۱ _۳۴۰ ب) کاروانسرا در کرانه شمالی خلیج فارس و دریای عمان ۳۴۲_ ۳۴۳ ج) کاروانسرا در نواحی کوهستانی و مرتفع ۳۴۴_ ۳۴۵_ ۳۴۶ د)کاروانسرا در دشتهای فلات ۳۴۶ تا ۳۵۰ کارونسرا ها با حیاط مرکزی از نظر معماری به انواع ذیل تقسیم بندی می شوند: ۱-کاروانسراهای مدور تعداد کمی از کاروانسراهای ایران با نقشه مدور بنیاد گردیده است . این نوع کاروانسراها بسیار جالب توجه و

از نظر معماری حائز اهمیت فراوان است گرچه در حال حاضر فقط دو نمونه از آن شناخته شده ولی همین دو نمونه نشان دهنده سلیقه – ذوق ، ابتکار و بالاخره هنر نمائی فوق العاده معماران آن است. نمونه های یاد شده یکی رباط زین الدین در جاده یزد – کرمان و دیگری کاروانسرای زیده بین کاشان و نطنز است، تاریخ هر دو بنا به زمان صفویه مربوط می شود . ۲-کاروانسراهای چند ضلعی حیاط دار این گروه از کاروانسراها بشکل چند ضلعی (اغلب ۸ ضلعی ) ومانند کاروانسراهای مدور بسیار زیبا بنا شده اند و زمان ساخت آنها دوره ای است که در معماری کاروانسراها پیشرفت قابل ملاحظه ای بوجود آمده است . از نظر تعداد کاروانسراهای چند ضلعی نیز همانند کاروانسراهای مدور اندک و فقط نمونه های کمی از آنها در سراسر ایران باقیمانده است . زیباترین نمونه کاروانسراهای این گروه سه کاروانسرای آبادخان خوره –چهار آباد و ده بید بین جاده اصفهان و شیراز است که به فرم ۸ ضلعی در دوره صفوی ساخته شده نشان دهنده شیوه معماری اصفهانی است . بعلت شباهت فوق العاده کاروانسراهای یاد شده میتوان گفت که معمار هر سه بنا شخص واحدی می باشد ،به احتمال زیاد ایجاد این نوع کاروانسرا ها بیشتر جنبه نظامی و دفاعی داشته تا مذهبی و اقتصادی ، به این دلیل که دفاع از یک بنای ۸ ضلعی یا چند ضلعی بمراتب آسانتر از یک بنای مربع یا مستطیل شکل می باشد . کاروانسرا های چند ضلعی از داخل و خارج قرنیه ولی کاروانسراهای مدور از خارج دایره ای شکل ولی در داخل چند ضلعی است . ۳-کاروانسرای دو ایوانی همانند مدارس و مساجد و سایر بناهای مذهبی ایران تعدادی از کاروانسراهای ایران شکل دو ایوانی به فرم مربع یا مستطیل ساخته شده اند. عموما ایوانهای این کاروانسراها یکی در مدخل ورودی دیگر رو بروی آن قرار دارد . از نمونه های باقیمانده از این کاروانسراها می توان از کاروانسرای چاه خوشاب و کاروانسرای دو کوهک نام برد . ۴-کاروانسراها با تالار ستوندار تعدادی از کاروانسراهای ایران با تالار ستوندار بنا گردیده اند و از تالارها عموما بعنوان اصطبل استفاده شده است . نمونه این نوع کاروانسراها عبارت است از کاروانسراهای عسگرآباد بین جاده تهران – قم و کاروانسرای خاتون آباد در ۲۵ کیلومتری تهران در جاده گرمسار . ۵-کاروانسراهای چهار ایوانی احداث بنای چهار ایوانی با حیاط باز مرکزی سابقه طولانی در معماری ایران داشته و نمونه این نقشه را می توان در کاخ اشکانی آشور ملاحظه کرد

. در ادوار اسلامی از پلان ۴ ایوانی برای بنیاد بناهای مذهبی و غیر مذهبی مانند مدارس –مقابر – مساجد و کاروانسراها استفاده گردید و تقریبا این پلان نقشه ثابتی برای احداث اینگونه بناها شد . بخصوص از دوره سلجوقی به بعد کاروانسراهای زیادی با پلان ۴ ایوانی احداث گردید که آثار آن در تمامی ایران پراکنده است . گرچه گروه کاروانسراهای ۴ ایوانی که به شکل مربع یا مستطیل بنا گردیده از نظر پلان با هم شباهت دارند . ولی در جزئیات مانند شکل داخل و خارج ، دروازه ورودی ، بر جهاوترتیب قرار گرفتن اصطبل ها هر یک دارای ویژگی هایی متفاوت هستند. ۶-کاروانسراها با پلان متفرقه این گروه ، کاروانسراهائی هستند که نقشه و معماری آن با آنچه که در گروههای ۱-۵ اجمالا بررسی شد شباهتی ندارند . دلایل مختلف چون ، سلیقه ذوق معمار ، نفوذ معماری خارجی ، شرائط وموقعیت جغرافیائی ، در احداث اینگوانه کاروانسراها نقش داشته است . همانطور که گفته شد تنوع در معماری کاروانسراهای ایران اعجاز انگیز و بی‎سابقه بوده و نمی توان در این مختصر از تمامی ویژگی های آن بحث کرد . و نیز خصوصیات گوناگونی در بسیاری از کاروانسراها بچشم می خورد که در خور بررسی و تحقیق جامع است. برای مثال می توان از کاروانسراهای درون شهری یا کاروانسراهائی که دارای دو در ورودی هستند و یا کاروانسرای حاشیه کویر و همچنین توقفگاه های بین راه که هر یک از شیوه معماری خاصی برخوردار هستند نامبرد . مثلا در مسیر جاده ها تعداد زیادی توقفگاه وجود دارد که برای توقف مسافرین ساخته شده است .توقفگاه های مزبور دارای عملکرد های مختلفی هستند که برای نمونه می توان پاسگاه های حفاظت راه ها محل توقف مامورین پست . چاپارها ، پناهگاه مسافرین به هنگام بلایای طبیعی مانند سیل، بهمن ، برف، کولاک شدید و طوفان را ذکر کرد . بسیاری از این توقف گاهها حتی ظرفیت پذیرش یک کاروان کوچک را هم ندارند و فقط برای بیتوته یکی دو مسافر یا اتراق چند ساعته یک گروه بسیار معدود می توانند قابل استفاده باشند. معماری اینگونه توقف گاهها یکسان نیست و بر حسب ضرورت و موردی که پیش می آید به آن تغییر شکل داده می شده است . در نواحی کویری اینگونه توقفگاهها فقط شامل اصطبل برای حیوانات و آبشخوری برای آنها می باشد و ظاهرا مسافرین در این مناطق احتیاج به سر پناه نداشته اند.

جهت جستجو سریع موضوع مقاله ، پرسشنامه ، پاورپوینت و گزارش کارآموزی می توانید از قسمت بالا سمت راست جستجو پیشرفته اقدام نمایید.

همچنین جهت سفارش تایپ ، تبدیل فایل پی دی اف (Pdf) به ورد (Word) ، ساخت پاورپوینت ، ویرایش پایان نامه و مقاله با ما در تماس باشید.