پایان نامه بررسی نقش پلیس در پیشگیری و کنترل جرائم در فضای سایبر مربوطه  به صورت فایل ورد  word و قابل ویرایش می باشد و دارای ۱۴۱  صفحه است . بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دانلود پایان نامه بررسی نقش پلیس در پیشگیری و کنترل جرائم در فضای سایبر نمایش داده می شود، علاوه بر آن لینک مقاله مربوطه به ایمیل شما نیز ارسال می گردد

 فهرست

فصل اول/ کلیات تحقیق   ۱
مقدمه   ۲
الف: بیان مساله   ۳
ب: اهداف تحقیق   ۳
پ: نوع روش تحقیق   ۴
ت: پرسش اصلی تحقیق(مساله تحقیق)   ۴
۱- پرسش اصلی   ۴
۲- پرسش فرعی   ۴
ث: فرضیه‌های تحقیق   ۵
۱- فرضیه اصلی   ۵
۲- فرضیه فرعی   ۵
ج: سوابق تحقیق   ۵
چ: ابزارگردآوری اطلاعات   ۶
ح: روش تجزیه وتحلیل اطلاعات   ۶
خ: تعریف عملیاتی کلیدواژه‌ها   ۷
نهادپلیس   ۷
پیشگیری ازجرم   ۷
فضای سایبر   ۷
جرائم سایبری   ۷
فصل دوم/ مبانی نظری وچارچوب‌های تحقیق   ۸
مقدمه   ۹
بخش اول: مفهوم ومبانی وانواع پیشگیری درحقوق کیفری   ۱۰
گفتار اول: مفهوم لغوی واصطلاحی پیشگیری   ۱۰
بند اول: مفهوم لغوی پیشگیری   ۱۱
بند دوم: مفهوم اصطلاحی پیشگیری   ۱۱
گفتار دوم: مبانی پیشگیری   ۱۳
بند اول: صیانت ازهویت فرهنگی   ۱۳
بنددوم: ایجاداحساس وامنیت عمومی   ۱۵
بند سوم: قانون گرایی   ۱۶
بند چهارم: پذیرش اصل پیشگیری بهترازدرمان   ۱۶
گفتار سوم: انواع پیشگیری   ۱۷
بند اول: پیشگیری کیفری   ۱۸
بند دوم: پیشگیری وضعی   ۱۹
بند سوم: پیشگیری اجتماعی   ۲۱
گفتار چهارم: پیشگیری ازجرم در اسلام وسیاست‌گذاری و مدیریت پیشگیری در ایران   ۲۳
بند اول: پیشگیری ازجرم دراسلام   ۲۴
الف: سیاست جنایی اسلام   ۲۴
ب: قرآن و روایات   ۲۵
بند دوم: سیاست‌گذاری و مدیریت پیشگیری در ایران   ۲۷
الف: قوه قضائیه   ۲۷
ب: قوه مجریه   ۳۰
ج: قوه مقننه   ۳۱
بخش دوم: مداخله پلیس در امر پیشگیری   ۳۲
گفتاراول: سیاست جنایی وارتباط آن باایفای نقش پیشگیرانه پلیس   ۳۳
بنداول : سیاست جنایی وتأثیرآن درپیشگیری ازجرم   ۳۳
بنددوم: ارتباط سیاست جنایی ونقش پیشگیرانه پلیس   ۳۵
گفتاردوم: وظیفه پیشگیری ازجرم پلیس درراستای توسعه امنیت پایدار   ۳۷
بنداول: پیشگیری انتظامی   ۳۸
الف:رویکرد مشارکت‌پذیری وشهروندمداری   ۴۰
ب:رویکردسرعت پذیری ودقت درمداخله   ۴۰
ج: رویکرد تفکیک پذیری   ۴۰
د: رویکردآموزشی   ۴۱
بنددوم : هشدارهاوتوصیه های پلیس   ۴۱
بندسوم :موانع ومحدودیت های پلیس درپیشگیری ازوقوع جرائم   ۴۱
الف) انگیزه خدمتی پلیس   ۴۲
ب) اضطراب آوربودن شغل پلیس   ۴۳
ج)کمبودتجهیزات وامکانات پلیس   ۴۴
فصل سوم/ ضرورت‌های مداخله پلیس باهدف پیشگیری ازجرم درفضای تولیدوتبادل اطلاعات   ۴۵
مقدمه   ۴۶
بخش اول: تأسیس پلیس سایبری درنظام حقوقی ایران   ۴۷
گفتاراول:  چگونگی شکل گیری پلیس فتا   ۴۸
بنداول: ماهیت پلیس فتا   ۴۸
بنددوم: شیوه تأسیس پلیس فتادرایران   ۴۹
بندسوم: ویژگی های پلیس فتا   ۵۰
الف:قانون مدار   ۵۱
ب:دانش محور   ۵۱
ج:مبتنی برعلم وفناوری های روزدنیا   ۵۱
د:پیشرفته بودن   ۵۲
بندچهارم: هدف ازتأسیس پلیس فتا   ۵۲
الف:صیانت ازهویت ملی ودینی ارزش های اسلامی   ۵۲
ب:حفظ حریم خصوصی وآزادی مشروع درجامعه   ۵۳
ج:آموزش امنیت درفضای سایبر   ۵۴
د:مقابله وبرخوردباجرائم سایبری   ۵۵
بخش دوم: فضای سایبر   ۵۵
بنداول: اهمیت فضای سایبر   ۵۶
الف: کنوانسیون جرائم سایبروپروتکل الحاقی آن   ۵۸
ب: تصویب قانون جرائم رایانه‌ای درایران   ۵۹
بنددوم: تمایزفضای سایبربافضای واقعی   ۶۰
الف :محل ارتکاب جرم   ۶۱
ب: گمنامی مجرمین   ۶۲
ج :انتشارسریع اطلاعات   ۶۴
د :مرتکبین وقربانیان بالقوه   ۶۵
بندسوم: تقسیم بندی جرائم درفضای سایبر   ۶۶
الف :جرائم کلاسیک باتوصیف سایبری   ۶۷
ب: جرائم سایبری علیه محتوا   ۶۷
ج :جرائم صرف (محض) سایبری   ۶۷
د :جرائم مخابراتی   ۶۷
ه: جرائم علیه محرمانه بودن داده‌هاوسیستم ها   ۶۷
و :جرائم علیه صحت وتمامیت داده‌هاوسیستم ها   ۶۸
بندچهارم: تهدیدات فضای سایبری   ۶۸
الف :تهدیدات امنیتی   ۷۰
ب :تهدیدات علیه اخلاق اجتماعی   ۷۱
ج: تهدیدات فرهنگی   ۷۳
بندپنجم: روندتأسیس شورای عالی فضای مجازی به حکم مقام معظم رهبری   ۷۴
الف :تشکیل شورای عالی فضای مجازی   ۷۵
ب :اولین جلسه شورای عالی فضای مجازی   ۷۶
ج :مأموریت اصلی شورای عالی فضای مجازی   ۷۷
فصل چهارم/ کارکردهاومحدوده های نقش پیشگیرانه پلیس درفضای سایبر   ۷۹
مقدمه   ۸۰
گفتاراول: تأثیرپلیس فتابرنهادهای اجتماعی   ۸۱
بنداول : نهادخانواده   ۸۱
بنددوم: دانشگاه   ۸۹
بندسوم :بازارکار   ۹۰
گفتاردوم: هشدارهاوتوصیه های پلیس فتا   ۹۳
بنداول: هشدارهای سایبری برای کودکان ونوجوانان   ۹۳
بنددوم: توصیه های لازم به والدین   ۹۶
بندسوم: هشدارهاوتوصیه های لازم به عموم مردم   ۹۷
الف :امنیت خریدهای آنلاین   ۹۸
ب :حفاظت ازاطلاعات شخصی   ۹۹
ج :امنیت پست الکترونیکی   ۱۰۰
د :هک ونفوذسامانه های رایانه‌ای   ۱۰۱
گفتارسوم: راهکارهای پیشنهادی پلیس فتابرای کنترل جرائم درفضاسایبر   ۱۰۲
بنداول:  ضرورت تعامل مردم باپلیس فتا   ۱۰۳
بنددوم:اطلاع‌رسانی   ۱۰۵
الف: صداوسیما   ۱۰۶
ب:مطبوعات   ۱۰۸
بندسوم : فرهنگ سازی درفضای مجازی   ۱۱۰
الف:آموزش بهره برداری صحیح ازفضای مجازی   ۱۱۱
ب:  شبکه اجتماعی مجازی دارای قابلیت نظارت توسط پلیس   ۱۱۳
فصل پنجم/ نتیجه گیری وپیشنهادها   ۱۱۶
الف- نتیجه گیری   ۱۱۷
ب- پیشنهادها   ۱۲۱
فهرست منابع وماخذ   ۱۲۲

فهرست منابع و ماخذ

الف: کتاب‌ها

۱- ابراهیمی، شهرام، ۱۳۹۰، جرم‌شناسی پیشگیری، جلد اول، نشر میزان.

۲- ابوالحمد، عبدالحمید، ۱۳۷۰، مبانی سیاست، انشارات توس، چاپ ششم.

۳- ایرانشاهی، حمید، ۱۳۹۰، پیشگیری از وقوع جرم و نقش سازمان‌های مسئول در قوانین ایران، انتشارات جنگل.

۴- بیات، بهرام، ۱۳۸۷، پیشگیری از جرم با تکیه بر رویکرد اجتماع محور، معاونت اجتماعی نیروی انتظامی.

۵- بکاریا، سزار، ۱۳۷۴، رساله جرائم و مجازات‌ها، ترجمه دکتر محمدعلی اردبیلی، دانشگاه شهید بهشتی.

۶- پلیس فتای استان اصفهان، ۱۳۹۱، کتابچه، معرفی پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات(فتا)

۷- پلیس فتای استان اصفهان، ۱۳۹۱، کتابچه، راهنمای ده‌گامی پلیس فتا برای تأمین امنیت آنلاین خانواده

۸- پلیس فتای استان اصفهان، ۱۳۹۱، کتابچه، جرائم رایانه‌ای و مصادیق جرائم رایانه‌ای در ایران

۹- پیکا، ژرژ، ۱۳۸۶، جرم‌شناسی کاربردی، ترجمه: علی حسین نجفی ابرند آبادی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

۱۰- پیکا، ژرژ، ۱۳۷۰، ترجمه دکتر نجفی ابرندآبادی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

۱۱- پیکا، ژرژ، ۱۳۹۰، جرم شناسی، ترجمه، علی حسین نجفی ابرندآبادی، نشرمیزان، چاپ دوم.

۱۲- جلالی فراهانی، امیرحسین، ۱۳۸۹، کنوانسیون جرائم سایبروپروتکل الحاقی آن، انتشارات خرسندی.

۱۳- جینادی، آنجلیز، ۱۳۸۳، جرائم سایبر، ترجمه سعیدحافظی وعبدالصمد خرم‌آبادی، چاپ اول دبیرخانه شورای عالی اطلاع‌رسانی.

۱۴- خوئی، ابولقاسم، ۱۳۷۱، تکلمه المنهاج، نجف، مطبعه الاداب، بی‌تا.

۱۵- ری‌شهری، محمد، ۱۳۶۲، میزان‌الحکمه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، جلد ۱۱٫

۱۶- زندی، محمدرضا، ۱۳۸۹، تحقیقات مقدماتی درجرائم سایبری، انتشارات جنگل.

۱۷- سرهنگ خسروی، ستار، ۱۳۹۱، پاورپوینت، شبکه‌های اجتماعی مجازی، پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات استان اصفهان

۱۸- صدوق، محمد بن علی، من لایحفیره الفقیه، ج ۴٫

۱۹- عاملی، سیدسعیدرضا، ۱۳۹۰، رویکردقضایی به آسیب‌ها، جرائم و قوانین و سیاست‌های فضای مجازی، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول.

۲۰- گسن، ریموند، ۱۳۷۰، جرم شناسی کاربردی، ترجمه مهدی کی‌نیا.

۲۱- لارزژ، کریستن، ۱۳۷۵، سیاست جنایی، ترجمه دکتر نجفی ابرند آبادی، نشر یلدا.

۲۲- مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دارالحیا التراث۱۴۰، ه.ق- ج۲۱٫

۲۳- مشیری، مهشید، ۱۳۶۴، فرهنگ فارسی، انتشارات سروش.

۲۴- مظلومان، رضا، جامعه‌شناسی کیفری، ۲۵۳۵، دانشگاه تهران.

۲۵- معین، محمد، ۱۳۶۰، فرهنگ فارسی، انتشارات امیرکبیر.

۲۶- موسی الخمینی، سید مصطفی، ۱۴۱۸، مستند تحریر الوسیله، موسسه تنظیم آثار امام خمینی، ، ج ۲٫

۲۷- میانجی، محمد عابدی، ۱۳۸۹، پیشگیری از جرم و گناه(چهل حدیث)، به سفارش ستاد مردمی پیشگیری، حفاظت اجتماعی، جلد اول.

۲۸- نجفی ابرندآبادی، علی حسین، ۱۳۸۲، مباحثی در علوم جنایی، مجموعه دوجلدی به کوشش شهرام ابراهیمی.

۲۹- هاشمی طارمی، سیدمرتضی، ۱۳۹۰، جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی، انتشارات دانشگاه تهران

مقدمه

از دوران باستان همواره تلاش برای تحلیل و تشریح عمل جنایی وجود داشته است. لیکن این تحلیل‌ها بیشتر بر تأملات فلسفی و انتزاعی مبتنی بوده است. بررسی تاریخی مفهوم پیشگیری ابتدا در حوزه پزشکی ظاهر شد. بنابراین مفهوم پیشگیری براساس یک دیدگاه از مدل سلامت عمومی سازمان بهداشت جهانی یعنی پیشگیری نخستین(ممانعت از ظهور و بروز بیماری) دومین(شناخت و شناسایی اولین نشانه‌ها و مبارزه با آن) سومین(مراقبت بر عواقب) الهام گرفته است.

آثار این تقسیم‌بندی را در قوانین می‌توان یافت. البته اغلب زمان‌ها پیشگیری یک مبنای ائدلوژیک داشته و قبل از هر چیز ابعاد اقتصادی و نظامی آن مدنظر بوده است. مفهوم پیشگیری پس از آن در قرن نوزدهم جهت رسیدن به یک طرح انسانی و مبتنی بر رفاه اجتماعی، بعد و جنبه اجتماعی با رنگ و بوی اخلاقی به خود گرفت. با توجه به این که یکی از اهداف پلیس پیشگیری از وقوع جرم می‌باشد، می‌توان تأثیر مستقیم پلیس بر پیشگیری را در سیاست های اجرایی این سازمان مشاهده نمود.

در زمینه پیشگیری از جرم در ده سال اخیر مقاله‌ها و پایان‌نامه‌ها و کتاب‌های بسیاری به رشته تحریر درآمده است، که نگارنده به مناسبت از آن‌ها در این اثر استفاده کرده و به آن‌ها ارجاع داده است. لیکن ویژگی این بخش استفاده گسترده از منابع روز و تحلیل انواع پیشگیری در پرتو حقوق کیفری می‌باشد.[۱]

بخش اول: مفهوم و مبانی و انواع پیشگیری در حقوق کیفری

ابتکارات و برنامه‌های جدید در زمینه پیشگیری از جرم چند سالی است که به‌طور جدی افزایش یافته است. همزمان با این اقدامات برکنش گرانی که دارای مأموریت پیشگیری هستند، نیز افزوده می‌شود.

پروفسور ریموندگسن،[۲] با توجه به ۳ محور(شخصیت، اوضاع ماقبل جنایی و روند فعلیت یافتن) پیشگیری را در سطوح مختلفی قابل تقسیم می‌داند. چرا که علی‌الصول وقوع جرمی نمی‌تواند خارج از آن سه محور باشد. با پذیرش محورهای یاد شده انواع پیشگیری را می‌توان تطبیق و صورت‌بندی نمود.

در دسته نخست پیشگیری عمومی و پیشگیری اجتماعی در جهت اصلاح و تربیت کلیه افراد جامعه که می‌توانند بزهکاران بالقوه باشند و تدبیر خصوصی برای افرادی که حالت خطرناک و روحیه ضد اجتماعی و ناسازگاری دارند تمرکز می‌شود.

دسته دوم فعالیت‌ها، در راستای از بین بردن وضعیت پیش جنایی، ماقبل جنایی صورت گرفته و در آن تدابیری چون جلوگیری از تظاهربه فساد، منع حمل و نقل، خرید و فروش اسلحه برای محو زمینه‌های مساعد جرم را اتخاذ می‌گردد.(پیشگیری وضعی)

دسته سوم فعالیت‌ها در واقع برای خنثی‌سازی بزهکاری در مرحله فعلیت یافتن عمل مجرمانه، به عنوان مثال حضور پلیس یا کنترلهای مخفیانه(پیشگیری کیفری)[۳]

گفتار اول: مفهوم لغوی و اصطلاحی پیشگیری

از واژه پیشگیری تعاریف، تفاسیر و طبقه‌بندی‌های مختلفی به عمل آمده است. از نظر ریموند گسن[۴] مراد از پیشگیری هر فعالیت سیاسی جنایی است(به استثنای تدابیر نظام کیفری) که غایت انحصاری یا غیرکلی آن، تحدید حدود امکان رخداد مجموع اعمال جنایی از طریق غیرممکن‌الوقوع ساختن یا دشوار نمودن یا احتمال وقوع آن پایین آوردن است بدون اینکه به تهدید کیفر یا اجرا آن متوسل شوند می‌باشد. در هر حال کلیه تعاریف معموله از پیشگیری به دنبال یک هدف می‌باشند و آن حفظ و صیانت از امنیت فردی و اجتماعی است.

بند اول: مفهوم لغوی پیشگیری

این واژه امروزه در بسیاری از محافل علمی و گفتارها و نوشتارهای پژوهشی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در عرصه سیاست جنایی نیز یک از ارکان تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی سازمان‌ها و نهادهای قضائی و حقوقی محسوب می‌شود. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع ابتدا ضروری است که بحث پیرامون شناخت آن از منظر زبان‌شناسی پرداخته شود.

پیشگیری در لغت معادل واژه Prevention در انگلیسی و وقایه در زبان عربی می‌باشد. لغت پیشگیری در منابع فارسی به معنای متعددی به کار رفته است، که می‌توان به جلوگیری[۵]،  دفع، مانع شدن، جلو بستن و همچنین به معنای اقدامات احتیاطی[۶] برای جلوگیری از اتفاقات بد و ناخواسته اشاره نمود.

در خلاصه کلام می‌توان این‌گونه واژه پیشگیری را تفسیر نمود در معنای جاری و متداول آن دارای ۲ بعد است: پیشگیری یا جلوگیری کردن هم به معنی پیش‌دستی کردن،  پیشی‌گرفتن و به جلوی چیزی رفتن و هم به معنی آگاه کردن، خبر چیزی رادادن و هشداردادن است. اما در جرم شناسی پیشگیرانه در معنای اول مورد استفاده واقع می‌شود. یعنی با کاربرد فنون مختلف به منظور جلوگیری از وقوع بزهکاری، هدف به جلوی جرم رفتن و پیشی گرفتن از بزهکاری است.[۷]

بند دوم: مفهوم اصطلاحی پیشگیری

به لحاظ اینکه انسان دارای ابعاد گوناگون زیستی، روانی، اجتماعی است و احتمال ابتلاء او به اختلال و ناهنجاری در هر یک از زمینه‌های مذکور وجود دارد. لذا به کار بردن روش‌های احتیاطی و کنترلی و انجام اقدامات پیشگیرانه در جلوگیری از ابتلاء انسان به اختلال و ناهنجاری‌ها در هر یک از ابعاد فوق به معنای پیشگیری می‌باشد.

پیشگیری در حقیقت از عمده‌ترین مباحث کلیدی در دو حوزه جرم‌شناسی کاربردی و حقوق جزا است. بنابراین طبیعتاً تعریف ارائه شده از سوی دانشمندان حقوقی و جرم‌شناسان و جامعه‌شناسان که دستیاران و مددکاران نهادهای حقوقی هستند، نیز متفاوت خواهد بود. از نقطه نظر علمی منظور از پیشگیری هرگونه فعالیت سیاسی جنایی است که هدف انحصاری یا جزئی آن محدود ساختن امکان وقوع اعمال جنائی است که منجر به ناممکن ساختن یا دشوار نمودن یا کاهش وقوع جرم خواهد بود[۸]

در هر مکتب و منطقی این امر پذیرفته شده است که همواره پیشگیری بهتر از درمان و مقدم بر آن است و عرف نیز بر این قائل است که علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد.

پیشگیری از وقوع جرم باعث سالم ماندن فضای اجتماعی و فرهنگی جامعه و تأمین امنیت آن می‌شود و نقش سازنده‌ای را ایفاء می‌کند. جرم شناسی الهام گرفته از بینش تحققی، ضمن اعتقاد به جبرگرایی علت بزهکاری را سازمان زیستی، روانی، اجتماعی افراد می‌داند [۹]

پیشگیری از جرم را از حیث زمان اجراء می‌توان به دو دسته تقسیم کرد :[۱۰]

۱- پیشگیری کوتاه مدت: هدف از برنامه‌های کوتاه مدت اقدامات پیشگیرانه سریع و ضربتی در جهت کنترل و مهار جرائم است تا بستر و زمینه‌های برنامه‌ریزی فراهم گردد. مانند فراهم نمودن روشنایی بیشتر خیابان‌ها و یا انهدام یا بستن محله‌ها و اماکن جرم‌زا.

۲- پیشگیری بلندمدت: به سازوکارهایی اطلاق می‌شود که در یک فرآیند زمانی مدت‌دار صورت می‌گیرد مانند فراهم نمودن بسترهای مناسب برای دسترسی افراد به موقعیت‌های مناسب و کافی آموزش و پرورش،  تدوین و اجرای سیاست‌های کلی جهت ایجاد اشتغال برای اعضای جامعه.

اهمیت پیشگیری از جرم به منزله بنیادی‌ترین راه کنترل جرم به دو دلیل بستگی دارد: نخست، اینکه پیشگیری از جرم بهتر از تدابیر واکنشی، نظم و آسایش فردی و اجتماعی را تأمین می‌کند. زیرا آمارها نشان داده است که در بسیاری از موارد، از یک سو مرتکبان جرم‌ها شناسایی، دستگیر و کیفر نمی‌شوند و از سوی دیگر اجرای کیفر بیش از آن که پیامدهای جرم را از بین ببرد به گونه‌های مختلف موجبات مشکلات متعدد در جامعه از جمله ترس و نگرانی از جرم را فراهم می‌کند و دوم اینکه تکرار جرم و تداوم به ظاهر دوری‌ناپذیر وقوع آن به‌ویژه اگر دارای روند رو به رشد باشد باعث ناامیدی و در نتیجه کاهش آستانه تحمل دستگاه‌های عمومی پاسخ‌دهنده به پدیده مجرمانه از جمله پلیس دستگاه قضائی می‌شود و از این‌رو افزایش میزان کیفرها، اتخاذ تدابیر سخت‌گیرانه و اعمال خشونت و فشار را در پی خواهد داشت.

پیشگیری از وقوع جرم کار یک نفر نیست و کل جامعه در بحث پیشگیری مشغول هستند و تک‌تک افراد جامعه باید در این امر کوشا باشند. تدوین برنامه‌های پیشگیری از جرم،  مستلزم فرآیندی است که با در نظر گرفتن آن، سازوکارهای مهار جرم در هر جامعه مشخص شده و سپس به اجرا در می‌آیند.

از نظر نگارنده می‌توان در یک جمله به‌طور خلاصه این‌گونه بیان نمود: که در واقع پیشگیری می‌خواهد فرد یا جامعه را از وقوع یک حادثه باخبر سازد تا آنان بتوانند در شرایط کاملاً برابر با آن پدیده مواجه شوند و از پیامدهای منفی ناشی از آن در امان بمانند.

گفتار دوم: مبانی پیشگیری

پیش‌بینی، شناسایی و ارزیابی خطر وقوع جرم از یک سو و اتخاذ تدابیر واقدام‌های لازم برای از بین بردن یا کاهش جرم در قالب برنامه ملی از سوی دیگر، از مؤثرترین روش‌های کاربردی پیشگیری از جرم به شمار می‌آیند. تدوین برنامه ملی پیشگیری از جرم، مستلزم فرآیندی است که با در نظر گرفتن آن، سازوکارهای مهار جرم در هر جامعه مشخص شده و سپس به اجرا در می‌آیند.در همین خصوص شرکت‌های امنیت خصوصی نیز از طریق مراقبت و نگهبانی و ساز و کارهای کنترل ورودی‌ها و هشداردهنده‌ها، در پیشگیری از جرم مشارکت می‌کنند. در واقع پیشگیری از جرم گاهی آگاهانه و گاهی به‌طور ناخودآگاه توسط واحدهای تأمین امنیت ادارات و پلیس اعمال و اجرا می‌شود.[۱۱]در ذیل به‌طور مختصر چند مورد از مبانی پیشگیری مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بند اول: صیانت از هویت فرهنگی

فرهنگ مقوله دیرپایی است که درگذر زمان‌های بسیار دور ضمن ساخت و ساز زندگی انسان‌ها، سبب قوام ملت‌ها یا ریشه‌های قومی گوناگون بوده و هم اکنون نیز تعیین‌کننده رفتارهای مطلوب اجتماعی محسوب می‌شود. تغییر شکل ابزارهای زندگی با بهره‌گیری از دانش مدرن تأثیر فراوانی در پیامدهای رفتار اجتماعی داشته و به نوعی تغییرات ویژه‌ای را در ساختار اجتماعی ایجاد نموده که قابل تأمل است. ارتباطات اجتماعی امروزه نیز شکل جهانی به خویش گرفته و تأثیر بسیار زیادی در پیامدهای فرهنگی کشورهای مختلف جهانی از جمله ایران داشته است. عوارض حاصل از فرهنگ جهانی همواره خوشایند نیست و با توجه به عرف ملت‌ها رسوبات سختی را به جای می‌گذارد و سپس موجبات پدیدار شدن سیلاب‌های فرهنگی می‌گردد. که یک‌ وجه بسیار خطرناک آن هجمه فرهنگی محسوب می‌شود، که راهکار مقابله از نوع فرهنگ ابتدا شناخت ابعاد فرهنگی جامعه و عملکردهای آن به‌طور دقیق و علمی می‌باشد.

با توجه به اینکه بیش از ۳۰۰ تعریف از فرهنگ ارائه شده است می‌توان این‌گونه آن را تعریف نمود: فرهنگ مجموعه پیچیده علوم، افکار، قوانین و مقررات و همه آموخته‌هایی است که انسان به عنوان عضو جامعه اخذ می‌کند. همچنین گفته‌اند: فرهنگ از نسلی به نسلی دیگر انتقال می‌یابد. درواقع فرهنگ احاطه عجیبی بر زندگی بشر دارد مجموعه ناهنجاری‌ها، اختلافات و جرائم نیز اجباراً در یک بستر فرهنگی اتفاق خواهد افتاد.

در راستای تأثیر مستقیم پیشگیری از جرم در صیانت از فرهنگ می‌توان به سخنان یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در این زمینه اشاره نمود. دکتر بهزاد رضوی فرد طی سخنانی در نشست تخصصی با خبرگذاری دانشجویان ایران(ایسنا) تصریح کرد: برخی از متخصصان جامعه‌شناسی از فرهنگ به عنوان محیط فوق جهانی بشر یاد کرده‌اند با توجه به این دیدگاه، محیط فوق جهانی بشر مختص انسان است اما در محیط طبیعی و جهانی، انسان با حیوان اشتراک دارد.

وی جامعه کنونی پس از جنگ را از نظر دوره‌های فرهنگ به سه دوره تقسیم کرد و افزود دوره اول غفلت است که این غفلت به دلیل درگیری‌های خاص به وجود آمد. دوره دوم دور افتادن و فاصله گرفتن با دغدغه‌های فرهنگی است و دوره سوم بازگشت غیر هدفمند به مسأله فرهنگ است.در خاتمه به بحث جرم‌شناسی فرهنگی اشاره نمودند که از محورهای کمک دهنده به ما جرم‌شناسی فرهنگی است که این حوزه اگر تقویت شود می‌تواند به نهادهای دست‌اندرکار که اولین آنها قوه قضائیه است،  یاری برساند.

بند دوم: ایجاد احساس و امنیت عمومی

امنیت یکی از والاترین نعمت‌ها و اساسی‌ترین نیازهای اجتماعی است که افراد جامعه باید از آن برخوردار باشند وجود نقاط ضعف و هرگونه تزلزل در هر یک از امور جامعه،  احساس امنیت از سوی مردم را خدشه‌دار می‌کند.[۱۲]

مقوله مجرمیت امروزه در کنار دیگر معضلات اجتماعی به یکی از منابع ظهور و گسترش«احساس ناامنی» در میان مردم تبدیل شده است. تشدید رفتارها و اقدام‌های پلیس و سرمایه‌گذاری‌های همه جانبه دولت برای تعریف این احساس نتیجه مطلوب را به دنبال نداشته است. به همین دلیل است که کشورهای مختلف به فکر بهره‌برداری از توانایی‌ها و خلاقیت‌های جامعه مدنی در برابر پیشگیری از جرم و کاهش احساس ناامنی ‌‌افتاده‌اند. بدین‌منظور تشکل‌های مردمی و آحاد مردم می‌توانند در مبارزه علیه مجرمیت و آسیب‌های اجتماعی به مقام‌های رسمی و دولتی کمک کنند. افزون بر آن توسل به تدابیر پلیسی و کیفری در زمینه پیشگیری از جرم فقط شامل بخش محدودی از جرم‌ها و جنبه‌های پیشگیری می‌شود و بخش عمده و اصلی پیشگیری را باید در حوزه‌های مردمی و مشارکتی جست‌و‌جو کرد و بر همین اساس از دهه ۱۹۷۰ میلادی به این‌سو، پیوسته توسعه برنامه‌هایی با محوریت جامعه مانند عدالت جامعه محور، عدالت ترمیمی و تأمین را شاهد هستیم.

امروزه کنترل جرم به عنوان هسته مرکزی فعالیت نیروی پلیس به حساب می‌آید. پلیس زمانی در انجام مهم‌ترین وظیفه خود(پیشگیری و کنترل جرم) موفق است که هم خودش تلاش کند و هم مردم پشتیبان او باشند و هم دولت بخواهد.[۱۳]

با توجه به موارد مطروحه برای تکمیل آن می‌توان اشاره نمود که تأثیر فراوان اقدامات فرهنگی برای تحقق اهداف پیشگیری از وقوع جرم را نمی‌توان نادیده انگاشت. موضوعی که اگر طی سال‌های گذشته روی آن سرمایه‌گذاری صحیح صورت می‌گرفت، بسترهای فرهنگی مهیا و کمتر شاهد وقوع جرائم بودیم.

در جمع‌بندی مطالب فوق می‌توان این‌گونه بیان نمود که امنیت در همه ابعاد آن اعم از امنیت فضای سیاسی و اجتماعی یا به عبارت دیگر حاکمیت نظم و قانون،  موجب امید به آینده و در نتیجه موجب رشد فعالیت،  تلاش و خلاقیت انسان می‌گردد. در واقع امنیت و احساس امنیت دو مقوله جدا از هم هستند و در جامعه فعلی ما امنیت واقعی بیش از احساس امنیت وجود دارد به‌طور کل امنیت مقوله‌ای وسیع و چند مؤلفه‌ای است که ایجاد آن وظیفه بخش‌های مختلفی از دستگاه حاکم است که یکی از این دستگاه‌های حاکم پلیس است که بخشی از ایجاد امنیت و احساس امنیت را در کشور عهده‌دار است. در فصول آتی به‌طور دقیق وظیفه پیشگیری از جرم پلیس مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

بند سوم: قانون گرایی

فلسفه وجودی دستگاه قضاء در هر کشوری الزام آحاد آن جامعه به رعایت و اجراء قانون و قانون‌پذیر کردن جامعه است. گرچه متولیان فرهنگ می‌بایست در جهت فرهنگی در قانون‌پذیر کردن آحاد جامعه تلاش نمایند. اما قوه قضائیه برای اجراء عدالت و فصل خصومت‌ها بایستی قانون را مبنا کارش قرار دهد و همگان نیز در برابر قانون یکسان‌اند.

برداشت‌های شخصی و غیراجتماعی از قوانین تفسیرهای مضیق و غیرعلمی از قوانین و توجه به اراده‌های شخصی فراتر از قانون که اشخاص حقیقی و یا حقوقی را فراتر از قانون می‌نشاند و احیاناً برخورد جناحی و باندی از قوانین و پشت پا زدن به قانون،  آحاد جامعه را به سوی قانون گریزی سوق می‌دهد. امروزه در جوامع پذیرفته شده است که قانون مبنا نظم اجتماعی است. و قوه قضائیه در حوزه مدیریتی و چه در حوزه قضائی ملزم به رعایت قانون است. نظارت بر حسن اجرای قانون که از وظایف قوه قضائیه در قانون اساسی به آن اشاره شده است،  وظیفه این دستگاه را دو چندان می‌کند. با توجه به توضیحات فوق می‌توان گفت: که مبنای دیگر پیشگیری در وقوع و گسترش آسیب‌های اجتماعی قانون‌گرایی است. جامعه قانونمند جامعه‌ای است که در آن ضعیف و قوی هر دو از کیفر قانون می‌هراسند. اگر در جامعه‌ای عده‌ای از افراد با وجود ارتکاب جرم مجازات نشوند، اما کثیری از مردم ضعیف جامعه با کیفرهای حاکمیت مواجه شوند،  بی‌تردید چنین قوانینی مشکلات بنیادی جامعه را حل نخواهد کرد.

در مجموع می‌توان اینگونه بیان نمود که وجود قانونی مدون و منظم برای اجرای روش‌های پیشگیری از خطرات و حملات جرم در جهت کاهش جرائم مؤثر واقع می‌شود و اهمیت بیشتر آن عمل به آن می‌باشد.

بند چهارم: پذیرش اصل پیشگیری بهتر از درمان

در هر مکتب و منطقی این امر پذیرفته شده است که همواره پیشگیری بهتر از درمان و مقدم برآن است. برخورد با جرائم و مجازات‌ها و عامل جرم در واقع نوعی درمان و تسکین آلام بزه‌دیده و خسارات وارده بر جامعه است. عرف نیز بر این امر قائل است که علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد. احتراز روحی و روانی آدمی از وقوع خطرات احتمالی بیانگر آن است که«اصل تقدم پیشگیری بر درمان» ریشه در فطرت و سرشت آدمی دارد. در قرآن نیز ذکر کرده‌اند تقوی به عنوان یکی از موارد ضروری و لزوم تأکید قرآن به عنوان راهی برای پیشگیری از وقوع جرم تلقی می‌شود.

امروزه با وجود هزینه‌ی بالای برخورد با مجرمان و مجازات آنها چه هزینه‌های زندان اعم از امکانات نیروی انسانی موردنیاز، مکان آن و … چه هزینه‌های تعقیب و مورد پیگرد قرار دادن مجرمان شاید چندین برابر هزینه‌هایی باشد که برای پیشگیری از وقوع جرم می‌شود. آن‌چه که بیشتر جالب توجه است این است که حتی بعد از برخورد با مجرمان و مجازات آنها با وجود هزینه‌های بسیار زیاد غالب اوقات نه تنها نتیجه مطلوب بدست نمی‌آید. بلکه به دلیل اجرای نادرست مجازات و فضای جرم‌زایی زندان نتیجه این همه هزینه وارد کردن فرد متهم و یا مجرم در بین مجرمان سابقه‌دار و در نتیجه تعداد و تکرار جرم می‌گردد. درحالی که اگر از همان اول از وقوع جرم پیشگیری می‌شد، این نتایج منفی را در پی نداشت. گاهی اوقات موجب برچسب‌زنی به فردی که مجرم نیست آمادگی بیشتری را برای ارتکاب جرم بعد از ورود دوباره فرد به جامعه در او ایجاد می‌کند. زیرا با این برچسب‌ها این فرد همه آنچه را که داشته از دست داده و بازگشت دوباره او به جامعه کار بسیار مشکل خواهد بود.

گفتار سوم: انواع پیشگیری

امروزه یکی از شاخصه‌های ارزیابی امنیت در هر جامعه‌ای مهار جرم و بی‌نظمی است. حکومت‌ها برای جلب رضایت عمومی به دنبال کسب معیارهای زمامداری هستند. نبود جرم و ترس از جرم از ایده‌آل‌های جامعه بشری به حساب می‌آید. با توجه به عدم کارایی و درماندگی سیستم عدالت کیفری، جوامع به این نتیجه رسیده‌اند که باید در کنار حفظ حربه مجازات، تلاش اصلی خود را صرف پیشگیری نمایند.

تا قبل از ظهور مکتب تحققی پیشگیری از نوع کیفری وجود داشت،  که مبانی نظری پیشگیری کیفری اصرار بر روش‌های رسمی یا قانونی برخورد با جرم یعنی اعمال مجازات و اقدامات مؤثر برای دستگیری مرتکبین بود. ولی با تولد مکتب تحققی در رشته‌های انسان‌شناسی جنایی و جرم شناسی در ربع آخر سده‌ی نوزدهم که تا حد زیادی به دنبال شکست نظام کیفری در مهار موج بزهکاری بوده است پیشگیری از جرم وارد مرحله نوینی می‌شود و پیشگیری غیرکیفری نضج پیدا کرده و اهمیت بیشتری می‌یابد.[۱۴]

بند اول: پیشگیری کیفری

اولین واکنشی که جوامع بشری در برخورد با پدیده بزهکاری بدان دست زده‌اند،  مبارزه سرکوب‌گرانه بوده و کیفر همواره بعنوان تنها ضمانت اجرای پیشگیری از بزهکاری مطرح بوده است. کیفر از این جهت که دارای مضرات و معایب بسیاری است و بر جسم و روان مجرمین تأثیرگذار است و زندگی آینده آنان را در جامعه با مشکلات مواجه می‌کند، باید به عنوان آخرین چاره و آخرین حربه در مقابله علیه بزهکاری بدان توسل جست و تا حد امکان با استفاده از روش‌های جدید حقوق کیفری و استفاده از جانشین‌های مجازات معایب و مضرات آن را به حداقل رسانید.

تعریفی که برای پیشگیری کیفری ارائه دادند بدین صورت است:«مجموعه‌ای از اقدامات سزادهنده می‌باشد که در قالب قانون مجازات اعمال شده و از طریق ارعاب سعی در کنترل بزه و بزهکاران بالقوه داشته و به این طریق از میزان جرم می‌کاهد».

مبانی نظری پیشگیری کیفری اصرار بر روش رسمی یا قانونی برخورد با جرم یعنی اعمال مجازات و اقدامات مؤثر برای دستگیری مرتکبین یعنی تقویت پلیس و دستگاه قضائی است. این دیدگاه از عصر روشنگری تاکنون دیدگاه غالب بر نظام قضائی بوده است.[۱۵]

پیشگیری کیفری ارعاب ناشی از تهدید ضمانت اجراهای کیفری،  پدیده‌ای مجرد و انتزاعی نیست که به تنهایی و در خلاء موجب بازدارندگی گردد. قابلیت ذاتی تهدید در تعامل مستمر با اوضاع و احوال فرهنگی و ساختاری مؤثر واقع می‌شود و این درواقع همان موضوعی است که نظریه(بازدارندگی مشروط) بر آن تأکید دارد.[۱۶]

بنتام می‌گوید: مجازات را معلق یا تعطیل کنید،  آنگاه دنیا صحنه جرم و جنایت شده و جامعه از بین می‌رود. جیمز کیو ویلسون[۱۷] یکی از نظریه‌پردازان معاصر آمریکایی و طرفدار همین تفکر، مبانی آن را در یک جمله کوتاه چنین خلاصه می‌کند«به همان اندازه که احتمال اعمال ضمانت اجراهای کیفری بیشتر شود، جرم شیوع کمتری خواهد داشت.»[۱۸]

همان‌طور که ملاحظه می‌شود یک رابطه مستقیم بین افزایش ارعاب و کاهش از جرم به‌وجود می‌آید. و در این نوع پیشگیری نقطه ثقل پیشگیری در آن کیفر و برخورد با مرتکب است و نقش مرتکب اعم از بزه‌‌دیده و اجتماع در آن نادیده گرفته شده است.[۱۹]

در این نوع پیشگیری تعدد تابعان حقوق کیفری از یک‌سو و به اجراگذاشتن این تهدید از طریق مجازات کسانی که ممنوعیت‌های کیفری را نقض کرده‌اند از سوی دیگر، در مقام پیشگیری عام و پیشگیری خاص از جرم است.[۲۰]

بند دوم: پیشگیری وضعی

طرح پیشگیری وضعی از جرم به عنوان یک نظریه علمی اصالتاً، تأسیسی انگلیسی است، که توسط سه نفر به نام‌های کلارک می هیو و کرنیش مطرح شده و توسعه یافته است.دو نفر اول در کتاب‌هایی تحت عنوان The Designing out crime در سال ۱۹۸۰ و کلارک و کرنیش نیز در کتاب دیگری تحت عنوانReasoning criminal Ratinal choice RersPectire on offending در سال ۱۹۸۶ به طرح و تحلیل آن پرداخته‌اند.[۲۱]

ریموند گسن نیز در خصوص پیشگیری وضعی بیان می‌دارد: که هدف نهایی پیشگیری وضعی تهدید موقعیت‌های ارتکاب جرم است وی اضافه می‌کند، این رهیافت در وسیع‌ترین معنای خود متضمن مساعی گسترده است.[۲۲]

به‌طور کلی در تعریف پیشگیری وضعی می‌توان گفت: شامل مجموعه اقدام‌ها و تدابیری است که سمت تسلط بر محیط و شرایط پیرامونی جرم(وضعیت شرف جرم) متمایل است. این امر از یک‌سو از طریق کاهش وضعیت‌های ماقبل بزهکاری یعنی وضعیت‌های پیش جنایی که وقوع جرم را مساعد تسهیل می‌کند، انجام می‌شود. و از سوی دیگر با افزایش خطرات شناسایی و دستگیری بزهکاران. بنابراین پیشگیری وضعی بیشتر با حمایت از آماج‌های جرم و نیز بزه دیدگان بالقوه و اعمال تدابیر فنی به دنبال پیشگیری از بزه‌دیدگی افراد یا آماج در برابر بزهکاران است، که در نهایت به‌طور غیرمستقیم کاهش بزهکاری نتیجه آن خواهد بود.

برخی از جرم‌شناسان کشورمان پیشگیری وضعی از جرم را علت شناسی جرم در خارج از شخصیت مجرم دانسته‌اند و معتقدند که پیشگیری وضعی عبارتست از اقدامات غیرکیفری است که معادله جرم را بر هم می‌زند و هزینه انجام بزه را بالا می‌برد، به نحوی که بزهکار بالقوه از ارتکاب جرم صرف‌نظر می‌کند.[۲۳]

ژرژپیکا، پیشگیری وضعی را اقدام به محدود کردن و قسمت‌های ارتکاب جرم با مشکل‌تر کردن تحقق این فرصت برای مجرمین بالقوه می‌داند.[۲۴]

ریموند گسن معتقد است، که مصادیق و روش‌های علل پیشگیری از جرم مدت‌های مدیدی پیش از آنکه تحت این عنوان مشهور شود، وجود داشته است. به بیان دیگر به نظر می‌رسد، پیشگیری وضعی از جرم عنوان جدیدی است بر آنچه پلیس یا عامه آن را پیشگیری از جرم می‌نامند.[۲۵]

مبنای پیشگیری وضعی نظریه پویای عمل جنایی و به‌طور خلاصه نظریه‌ای که بر نقش پیش جنایی در فرآیند گذار از اندیشه به فعل تمرکز داده می‌باشد. این نوع پیشگیری مبتنی بر تغییر وضعیت‌های قبل از جرم است که منجربه تهدید فرصت‌های ارتکاب جرم و یا مشکل‌تر کردن تحقق این فرصت‌ها برای مجرمین بالقوه سعی دارد، شرایط را به گونه‌ای ایجاد نماید، که پاسخ به آن موقعیت، ارتکاب رفتار مجرمانه نباشد یا دست‌کم چنین پاسخ‌هایی تقلیل یابند. البته پرداختن به انگیزه‌ها و سائقه‌های مرتکبین از نظر طرفداران این رویکرد دور نمانده و از آنها در شناسایی افراد و اتخاذ روشهای مناسب و زمان و مکان(موقعیت) مناسب برای دخالت در جهت پیشگیری از جرم منظور استفاده شایان می‌شود.[۲۶]

پلیس با شناخت و آگاهی از تکنیک‌هایی که توسط پایه‌گذاران پیشگیری وضعی عنوان شده است، می‌تواند به موقعیت چشم‌گیری از جرم نائل آید.

اولین چیزی که پلیس در این راه باید انجام دهد، آماج جرم بزهکاران و فرصت‌ها می‌باشد، و پس از آن با کارشناسی می‌تواند تکنیک‌ها را نسبت به موقعیت‌های شناسایی شده اعمال نماید.[۲۷]

استقرار پلیس در فضای جغرافیایی معین با گشت‌های پلیس در مکان‌ها و محل‌های معین می‌تواند در پی چارچوب پیشگیری وضعی قرار گیرد. زیرا بدین ترتیب وضعیت و اوضاع و احوال ماقبل و شرف به بزهکاری،  به ضرر مجرم تغییر می‌یابد و لااقل مجرم را از ارتکاب جرم در آن محدود یا نسبت به آن آماج معین منصرف می‌کند.

برای خاتمه این بحث و نتیجه‌گیری می‌توان پیشگیری وضعی را این چنین تفسیر نمود:

تقلیل موقعیت‌های قبل از وقوع جرم با توسل به نیروی پلیس در جهت کاهش و کنترل جرائم احتمالی.

بند سوم: پیشگیری اجتماعی

پیشگیری اجتماعی متأثر از رویکرد فرانسوی که تحت تأثیر اندیشه‌های روسو می‌باشد، شکل گرفته است. وی اعتقاد دارد که انسان طبعاً نیک سیرت و خوب است و جامعه او را به ارتکاب جرم می‌کشاند. بر اساس این دیدگاه بزهکاری یک رفتار غیراجتماعی ناشی از عدم جامعه‌پذیری است، که مبنای جامعه را نیز تهدید خواهد کرد.

پیروان مدل پیشگیری اجتماعی پوزتیویسیت‌ها یا مکتب تحققی معروف هستند. که بر این عقیده‌اند که از طریق شناخت علل ارتکاب جرم اعم از(فردی، اجتماعی) برطرف کردن آنها با اصلاحات فردی و اجتماعی و ثبات و وابستگی به آنها تقویت نهادهای اجتماعی مثل خانواده، مدرسه و توسعه و تعالی فرصت‌های اقتصادی و امثال اینها … است، که می‌توان از ایجاد تمایلات مجرمانه در افراد جلوگیری کرد.[۲۸]

مبنای پیشگیری اجتماعی علت شناسی بزهکاری است.[۲۹]

درواقع پیشگیری اجتماعی از وقوع جرم توجه زیادی به علل بنیادی وقوع جرائم دارد بعلاوه با درک ارزشمندی کشف زود هنگام ومداخله بیشتر، برنامه‌های پیشگیری از جرائم روی جوانان تمرکز شده و افراد محله‌ها و خانواده‌هایی را مدنظر قرار می‌دهد، که بیشتر در معرض خطرارتکاب جرائم قرار دارند.[۳۰]

این شیوه از پیشگیری برآمد تجربه‌های مدد کاران اجتماعی،  بدون مداخله بخش‌های پلیس و دادگستری برای مبارزه با ناسازگاری جوانان بزهکار پیرامون آنهاست. آقای دکترنجفی ابرند آبادی[۳۱] پیشگیری اجتماعی را اینگونه تعریف نموده‌اند: پیشگیری اجتماعی از بزهکاران شامل مجموعه اقدام‌های پیشگیرنده که به دنبال حذف یا خنثی کردن آن دسته از عواملی هستند که درتدوین جرم مؤثر بوده‌اند.

کمیسیون قضایی وحقوقی مجلس شورای اسلامی نیز پیشگیری اجتماعی را به‌صورت زیر تعریف کرده است: پیشگیری اجتماعی عبارت از تدابیر وروش‌های آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی دولت‌ها و نهادها وسازمان های غیردولتی ومردمی در زمینه سالم‌سازی محیط اجتماعی و محیط فیزیکی برای حذف یا کاهش عوامل اجتماعی وقوع جرم. آقای ساتن در کتاب خود می‌گوید: پیشگیری اجتماعی در حال حاضر هر برنامه‌ای است که مدعی تأثیر بر نوع رفتارها، ارزش‌ها و انضباط فردی در گروه‌هایی است که دارای زمینه ارتکاب جرم تلقی می‌گردند.[۳۲]

رویکرد پیشگری اجتماعی از جرم،  تقویت روابط اجتماعی،  افزایش سطح کنترل غیررسمی اجتماعی و در نتیجه بازدارندگی بزهکاران بالقوه و بالفعل از ارتکاب جرم است. پیشگیری اجتماعی از جرم بر ساختن کسانی تمرکز دارد که در خطر بزهکاری قرار دارند واحساس یکپارچگی کمتری را با جامعه می‌کنند.پیشگیری اجتماعی به دو نوع تقسیم می‌شود :پیشگیری اجتماع‌مدار که در پی خنثی‌سازی عوامل جرم‌زا در محیط اجتماعی است و پیشگیری رشد مدار که سعی دارد چنانچه کودکی به هر دلیل از خود مظاهر بزهکاری را بروز داد با مداخله زودرس در وی و محیط پیرامونش از مزمن شدن بزهکاری در آینده جلوگیری کنند.[۳۳]

به زعم بسیاری از جرم شناسان که معتقدند پلیس نقشی در پیشگیری اجتماعی ندارد در سال‌های اخیر شاهد ورود پلیس در برنامه‌های پیشگیری اجتماعی(غالباً به شکل آموزش و پیشگیری رشدمدار) بوده‌ایم. پلیس با تشکیل گروه‌های تخصصی در سازمان خود و با ورود در فرآیند جامعه‌پذیری و آموزش افراد به ویژه کودکان ازطریق مدارس به توفیق‌هایی در زمینه پیشگیری اجتماعی دست یافته‌اند.

با دقت در توضیحات و تعاریف فوق می‌توانیم این تعریف را برای پیشگیری اجتماعی از جرم ارائه دهیم:

پیشگیری اجتماعی از جرم مجموعه تدابیر و اقداماتی است، که هدف آن حذف یا کاهش خطر عوامل اجتماعی و اقتصادی و محیطی جرم‌زاست.

گفتار چهارم: پیشگیری از جرم در اسلام و سیاست‌گذاری ومدیریت پیشگیری در ایران

همانطور که در گفتارهای قبلی به‌طور کامل مفهوم پیشگیری و انواع آن شرح داده شد. با توجه به اهمیت بحث پیشگیری و گستردگی دایره شمول آن این گفتار با پیشگیری در اسلام که پیشینه قدیمی در آن دارد، که قرآن و روایات موجود،  گویای سخن می‌باشند وهمچنین سیاست‌گذاری و مدیریت که در رابطه با پیشگیری با رعایت اصل تفکیک قوا در نظام حقوقی ایران استوار می‌باشد، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

بند اول: پیشگیری از جرم در اسلام

پیشگیری از جرم همواره یکی از موضوعات اساسی و مهم در زندگی بشری بوده، که در طول تاریخ به شیوه‌های مختلف اعمال گردیده است. در گذشته غالبا بعنوان تنها راه‌کار مبارزه علیه بدی و به تعبیر صحیح‌تر جرم تلقی می‌شد و شدت و قاطعیت در اجرای آن را موجب کاهش بزهکاری می‌دانستند. البته در مکاتب الهی شیوه‌‌های ترکیبی علاوه بر مجازات مورد تأکید بوده است.

یکی از عواملی که در پیشگیری و یا کاهش جرم و کجروی اجتماعی، تأثیر بسزایی دارد، دینداری و ایمان به خداوند است«هنگامی که آدمی دور از چشم آشنایان، همسایگان و دیگران است، نه قانون و نه افکار عمومی و نه هیچ چیز اجتماعی دیگر، کارهای وی را کنترل نمی‌کند، بلکه در این حالت، کنترل کار در پرتو ایمان به قدرتی صورت می‌گیرد،  که درهمه مکان‌ها و زمان‌ها شاهد آدمیان است و به رفتار پسندیده و نیک پاداش می‌دهد و بدی و گناه را مجازات می‌کند.»

با بیان این مقدمه در این بند ابتدا سیاست جنایی اسلام و سپس پیشگیری از جرم از دیدگاه قرآن و روایات مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

الف: سیاست جنایی اسلام

اصولا دین اسلام به پیشگیری پیش از اصلاح اهتمام دارد و قبل از هر چیز به عوامل بوجودآورنده زمینه‌های گناه و جرم توجه کرده است. هرچند در عمل تأثیر بازدارنده اعتقادات و احکام دینی و استعداد از آموزه‌های مذهب برای پیشگیری از جرم سابقه دیرینه‌ای دارد، و مع‌الوصف آنگونه که شایسته است. در این زمینه تحقیق و پژوهش کافی به عمل نیامده است. با مراجعه به آیات و روایات معتبر اسلامی و دیدگاه‌های فقها و دانشمندان می‌توان به دیدگاه سیاست جنایی اسلام درخصوص پیشگیری دست یافت. با بررسی منابع معتبر اسلامی به این نتیجه می‌رسیم، که سیاست جنایی اسلام بیشترین توجه و عنایت را به موضوع پیشگیری از جرم داشته است. تا آنجا که غایت و هدف رسالت انبیا را دور نمودن انسان از رذالت، تباهی و جرم و سوق دادن او به سمت مکارم و ارزش‌های اخلاقی برشمرده است.[۳۴]

علامه طباطبایی در این‌باره می‌فرماید:[۳۵]

انسان معتقد به معاد،  می‌داند که اعمالش همواره تحت کنترل و ظاهر و باطن اعمالش پیش خدای دانا و بینا روشن است و روزی را در پیش دارد که با کمال دقت به حساب وی رسیدگی خواهد شد. این عقیده،  کاری را در انسان انجام می‌دهد،  که از دست هزار پلیس مخفی و مامور آگاهی بر نمی‌آید.زیرا همه آنها از بیرون کار می‌کنند و این نگهبان،  نگهبان داخلی است که هیچ سری را نمی‌توان از وی پوشاند.

ب: قرآن و روایات[۳۶]

اسلام که انسان را موجودی برتر و دارای قوا و استعدادهای فوق‌العاده در سیر رشد و تعالی می‌داند. ضمن توجه به اهمیت و ضرورت پیشگیری از سقوط و انحطاط اخلاقی و عمل انسان، این امر را با تربیت روحی و معنوی او پیوند زده است و آموزه‌های متعدد و متنوعی را به این امر اختصاص داده است. که توجه و به‌کارگیری آنها نه فقط موجب پیشگیری از وقوع جرم و انحراف می‌شود، بلکه رشد و تعالی روحی و معنوی انسان را تضمین و او را به هدف والایی که برای آن آفریده شده است نزدیک می‌کند. از میان آموزه‌های دینی که به این مساله پرداخته است. آموزه‌های قرآنی و روایات به لحاظ تأثیرگذاری، تنوع و گستردگی از برجستگی خاص برخوردار است. قرآن اصیل‌ترین متن دینی و مملو از آموزه‌هایی که مستقیم و غیرمستقیم به پیشگیری از جرم و انحراف‌های اخلاقی و رفتاری مربوط می‌شود.[۳۷]

امام علی(ع)می‌فرماید:«پس هرگاه شهوت‌ها به شما روی آورند، مرگ را بسیار یاد کنید. که یاد مرگ برای پندآموزی کافی است و رسول خدا(ص) اصحاب خود را پیوسته به یاد مرگ سفارش می‌کرد، و می‌فرماید: مرگ را بسیار یاد کنید، که همانا مرگ نابودکننده و جداکننده شما از شهوت‌هاست. در توضیح این روایات این چنین باید عنوان کرد که امام علی(ع) یاد مرگ را یکی از موارد پیشگیری از جرم می‌داند.[۳۸]

یا ایها الذین امنو اجتنبوا کثیراً من الظّنّ ان بعض الظّنّ اثم و لاتجسّسوا»

ای اهل ایمان از بسیاری گمان‌ها دوری کنید،  که بعضی از آن‌ها گناه و معصیت است و به تجسس در امور یکدیگر نپردازید.(حجرات(۴۹)/۱۱)

در عبارت فقها پیشگیری با تعبیر«دفعُ المُنْکِر[۳۹]» بیان شده که آن را از نهی از منکر تفکیک نموده‌اند،  که به موارد زیر تحت عنوان مثال اشاره می‌کنیم: فَاﱠن معنی دْفع اُلْمنکِرهُوَتَعْجیر فاعلهُ عَن الاتیان به وایجاده فی الخارج سَواءُ ارْتدَعَ باِختیارِه اَوَلَم یَرتَدعَ و الهی عَنُ الْمنکَر لَیسِ الا اسَّررعْ و زَجرِه عَنَه علی و اُلَمقررﱠه الاِشْرعْیهَ معانی دفع منکر، ناتوان کردن مرتکب از انجام عمل مجرمانه و ایجاد آن در خارج است خواه به اختیار خود اوست از عمل مجرمانه دست بکشد یا از انجام عمل منحرف نشود، در حالی که نهی از منکر چیزی جز منع کردن و بازداشتن طبق روایت مقرر در شرع نیست.[۴۰]

با این نگرش است که انسان ازغفلت و وانهادگی می‌رهد، چراکه می‌داند(این چه کتابی است) که هیچ عمل کوچک و بزرگی را فرو نگذاشته، مگر آنکه آن را به شمار آورده است.(کهف، ۴۹)

لذامی‌داند پس هرکس به اندازه ذره‌ای خیر انجام دهد، آن را می‌بیند و هرکس به اندازه ذره‌ای بدی کند، آن را می‌بیند.(زلزله، ۷۱۸) لذا هنگامی که این فکر در درون شخصی راه پیدا کرد، دیگر به خود جرأت تخطی نمی‌دهد. لذا قرآن با پرداختن به این موضوع در بیش از یک سوم از آیات خود اهمیت این موضوع(پیشگیری) را گوشزد کرده است.[۴۱]

در خاتمه این بحث می‌توان بیان داشت، اسلام از چندین قرن پیش به مقوله پیشگیری اهتمام ورزیده و اهمیتی فراوانی برای آن قائل بوده است، که آنرا در نشانه‌هایی که در آیات قرآن کریم و روایاتی که توسط ائمه مطهر بیان گردیده، می‌توان مشاهده کرد. این بحث را با کلامی از امیرمومنین علی(ع) به پایان می‌رسانیم[۴۲]:

اَخوفُ سِجْنُ الَّنفْسِ عَنِ الذّنُوب و رَادَعها عَن المَعاصِی.

ترس از خدا زندان نفس از گناهان است و بازدارنده او از نافرمانی‌ها می‌باشد.

بند دوم: سیاست‌گذاری و مدیریت پیشگیری در ایران

[۳۲] Sutton,A(1994),crirne prerention:promise or threat.Australion&New Zealand joumal of criminiology.27(5-20)

تمام مقالات و پایان نامه و پروژه ها به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد.

 جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ  را پرداخت نمایید.