قلعه دختر میانه

در ۲ کیلومتری شمال پل دختر،قلعه ای است بنام قلعه دختر که بروی صخرهبزرگ و بالای کوهی به شکل کثیرالاضلاع غیر منظم ازآجرکه دورآن باروئی کشیده شده است، بلندی دیوار که باروی قلعه محسوب می شود در حدود ۱۴ متر است در دیوار قلعه دو مدخل ساخته شده که هرکدام ۳ متر بلندی داردودربالای یکی از این مدخل ها کتیبه ای روی سنگ نوشته شده که فعلا اثری از خط آن باقی نمانده است از وضع ساختمان و مصالح می‌توان  ساختمان این بنا را به دوره یا زمان ساختمان پل دختر نسبت داد .

این قلعه از وسایل ایمنی وآب انبارهای لازمه برخوردار است و درآن کلیهتدابیر لازم برای زندگی طولانی در داخل این قلعه فراهم بوده است.

‹‹مارسل دیولافوآ›› می نویسد :در نیمهراه قافلانکوه در محل و دره قزل اوزن آثار قلعه خرابی بود که آنرا قلعهدخترمی گفتند بعضی از مورخین ساختمان آنرا به اردشیر درازدست نسبت می دهند، درویشی که همراه من بود داستان این قلعه را چنین نقل می کرد :

شاهزاده خانمی که در جمال و در وصف نیکی در منتهای درجه کمال  بوداز جنس بشر متنفر و گریزان بود به حالت انزوا وبه قصد کناره گیری از مردم فرار اختیار کرده و در این کوهستان خالی از سکنه به ساختن قلعه پرداخت ویک دین جمال وکمال را در آن خوان ساخت.

پس از برپا ساختن این کاخ بلند که به خزانهآشیانه ی عقاب بود راه وصول به آنرا خراب کردوبطوریکه هیچیک از پهلوانان معروف و دلاوران مشهور دانی حتی رستم دستان هم به آن دست نیافت و از مشاهده این صخره صعب العبور برخود میلرزید و نمی توانست قدم فراتر نهد .قضا را روزی چوپانی که به نظر یوسف ثانی واز زیبائی بهره هائی بکمال داشت گوسفندان خودرا  در پای کوه به چرا سر داد و خود به مشاهده قلعه پرداخت ناگاه دید آفتابی از کنگره کاخ طلوع کرد یعنی دوشیزه ماه طلعتی را دید که در بالای بام می خرامد وبه مناظر اطراف می نگرد چوپان ازدیدن آن حور  بهشتی و فرشتهآسمانی مبهوت واز خود بیخود گردیدودیگر سر ازپا نشناخت و مدتی مدهوش ماند همین که به هوش آمد به تلاش پرداخت که قدمی بردارد وبه کاخ نزدیکتر شود ولی راه عبور را مسدود دید بنابراین بی اختیار متوسل به نی خود گردید وبه نواختن آهنگهای جانسوز و غم انگیز مشغول شد وبا الحان راضدی  که داشت به ترانه های عاشقانه پرداخت خلاصه چوپان جوان وعاشق دلباخته و سرگردان همه روزه به دامنه کوه می آمد وبه نواختن نی و ناله های جانسوز می پرداخت واز بدبختی خود شکایت میکرد.شاهزاده خانم سنگ دل چون همه روزه ناله های این جوان بدبخت را می شنید رفته رفته وقتی پیدا کرد و حسن ترحمی در قلبش پدیدارگشت.خلاصه دلبر ممتاز و پری چهرطناز از راز و نیاز چوپان خوشش می آمد و همه روزه در بالای بام خود را پنهان کرده به ناله های رقت بار او گوش می داد تا موقعیکه آب رودخانه طغیان کرد و چوپان دلخسته نتوانست باردیگر بدامنه کوه آید وبا او به رازو نیاز بپردازد.بنابر این این دوشیزهزیبا وشاهزاده خانم بی همتا فرمان داد تاپلی برروی رودخانه بسازند تا چوپان بتواند به قلعه نزدیک شود بهمین مناسبت پل ساخته شده،به پل دختر موسوم شده است.

پر آه چه باشد میان عاشق و معشوق                 صد سکندر نه حاجب است و نه حایل

برخی معتقدند که قلعه دختر به یکی از سرداران معروف بابک خرم دین بنام ساسان متعلق بود و روزگاری بنام قلعه ساسان معروف بوده است.

دیولافوآ همچنین می نویسد: این قلعه مدتها پناهگاه اشراربود،شاه عباس کبیر برای رفع مشکل دیوارهای بلند قلعه را خراب کرد وقتی شارون در سال ۱۶۷۲ هجری (۱۰۸۳ م) از اینجا عبور کرده قلعه را خراب دیده ومی نویسد:اعتاب ساکنین این قلعه را در ایالت عراق عجم بسر می بردندواز شغل شریف آباءو اجداد خود دست کشیده و به کشت و زرع مشغول شده اند و پر واضح است که اگر این اشرار و آدم کشها جانشینانی پیدا نمی کردند ایران بسیار امن تر و رو به ترقی می رفت ولی افسوس که دست آنها به کلی قطع نشده است.بی جهت نبود کنسول (قونسول)تبریز به ما توصیه می کرد که در موقع عبور از قافلانکوه  مواظب خود باشید و احتیاط را ازدست ندهید زیرا که در طی  دو سال اخیر یک افسر انگلیسی و سه چاپاردولتی وچند نفر از تجار درمیان پل میانه وپل دختر بقتل‌رسیده اند.

وجه تسمیه پل دختر و قلعه دختر:

درمورد وجه تسمیهپل دخترها وقلعهدخترها که این همه دراطراف ایران  پراکنده اند چنین نوشته اند(درکتاب خاتون هفت قلعه):می دانید که در ایران قلعه دختر یا پل دختر زیاد است مانند پل دختر لنگرود-برج دختر داور قلعه چهل دختران در علیای زاینده رود و …  .این دختر کیست و چرا این همه بنای قدیمی و معظم را آنهم در اکناف ایران بنام او موسوم نموده اند ؟

مشخصات ابنیه دختر در سه خط خلاصه میشود:

۱- همه بر بلندی ها و نقاط صعب العبور قرار دارند.

۲- اغلب بنای مربوط به قبل از اسلام و خصوصا عهد ساسانی را دارا می باشند .

۳- قلاع دفاعی معتبر دارد.

۴- بالاخره  همه دارای یک رموز ابهام آمیز درباره تسمیه خود هستند.

در تاریخ ،دختر یازنی که تعمد به ساختن ابنیه ای از اکناف ایران صورت داشته باشد نداریم و اصولا جز یک مورد (تعمیر پل دختر توسط شاه بیگم دختر محمد بیگ موصل او از پل دختر میانه)… . درایران قدیم احترام به عناصر اربعه (خاک،هوا،آتش وآب) از اصول دیانتی ایرانیان بوده و حتی ایزدانی اختصاص و مو کل بر این عناصر قرارداده بودند که یکی ازآنها فرشتهموکل آب است.درسرزمین پهناورو کم آب ایران آب باران ارزش و تام خاصی دارد و تبعاً فرشته موکل آب نیز از سایر فرشتگان برتر و ارجمندتر  است و عجب نیست که اگر در اوستا بخش بزرگی را به نام (آبان یشت ) می یابیم و از ناهید موکل آب سخن ها می شنویم و ناهید زنی است جوان و خوش اندام وبلندبالا و برومند وزیبا … پرستش این ناهید در کجا صورت می گرفته؟ مسلماً در معابد بزرگ ایرانیان که اغلب بر بلندی ساخته شده است.ودر خود منطقه (میانه)معتقدند که این قلعه ازقلعه های بابک است ودر مباندات خود در آذربایجان این قلعه نیز یکی از قلاع مقتدر بوده است.بهر کیفیت که باشد شباهت مصالح ساختمانی قلعه بابک و مصالح  پل و استادی دقیق و ظریفی که در هردو بکار رفته است قدمت قلعه را نیز به تاریخ پل منتسب می نماید.

در معماری دوره ساسانی ما شاهد یک تحول و دگرگونی چشم گیر در امر معماری می باشیم و آن استفاده از پوششهای مختلف طاقی شکل است که به صورت گنبد و طاقهای استوانه ای یا نعلی شکل نمایان شده و با وجود استفاده از مصالح مختلف معماری مانند خشت، آجر با لاشه سنگ به خوبی از عهده امر ساختمانی بر آمده اند، شیوه و سبک کار ساختمانی چنان پیشرفته است که باید پذیرفت پیش از ساسانیان استفاده از طاق و گنبد مراحلی را پشت سر گذاشته است.

در حقیقت ساسانیان با استفاده از این شیوه ی معماری و احداث طاقهای آجری به جای پوشش مسطح و چوبی خود را از قید استفاده از ستونهای عظیم درون ساختمان رهانیده اند و بدین ترتیب میدان دید وسیع تری در بناهای خود ایجاد کرده اند.چنان که تالار مداین با ۷ متر طول و ۲۶ متر عرض، وسعتی در حدود نصف تالار صدستون سنگی تخت جمشید داشت که بدون وجود ستون مسقف شده بود.

در داخل تنگ چوگان بالای ۲ نقش طرف دست راست ارتفاعات معروف به قلعه دختر به صورت یک د‍‍‍‍ژ نظامی و تدافعی مشرف به بیشاپور و در جبهه شرقی آن ساخته شده است.

بنای این قلعه از سنگ و گچ ساخته شده است و دارای دیوارهای مستحکم و غیر قابل نفوذ حتی در لبه پرتگاهها بوده و از لحاظ معماری تشابه بسیاری به کاخ و آتشکده دارد. همچنین راههای مخفی، اتاقکهای کوچک تو درتو برای خروج اضطراری پیش بینی شده بود.

این قلعه یک راه دارد که می توان بدانجا رفت و در بین راه چندین برج و سنگر کوچک برای حفاظت راه ساخته بودند. قلعه وظیفه حفاظت از شهر تاریخی بیشاپور را به عهده داشته و در مواقع خطر از آن به عنوان یک پناهگاه امن استفاده می شده است که بقایای آن موجود است و هم اکنون در حال ویرانی است.

بابن و هوسه دو جهانگرد فرانسوی در توصیف آن به وی‍‍ژه از جنبه نظامی نوشته اند که بالای کوهی از سنگ خارا واقع شده و طوری این قلعه به قوانین نظامی بنا یافته است که اگر حالا هم تعمیر شود با اسلحه جدید فتح او غیر ممکن است. آنها مهندسین بنای این قلعه را رومیان دانسته اند.

بنای این دژ همزمان با احداث شهر بیشاپور بوده و متشکل از دو قسمت مجزا می باشد. بخش اصلی این دژ در بالاترین قسمت کوه احداث شده و متشکل از یکسری اتاق به همراه یک حیاط است که در وسط ساختمان قرار دارد. قسمت دوم شامل بخشهایی است که بر دامنه کوه احداث گردیده و حالت شیب داری داردکه عمدتا شامل دیوارهای بلند حفاظتی با برجهای مدوری در طرفین خود می باشد.بر روی بدنه های بیرونی این دژ به منظور ایجاد دید برای نگهبانان، تیرکش های متعددی احداث نموده اند که شکل کلی آنها به صورت دریچه هایی است مستطیل شکل که در قسمت بالای خود دارای طاق هلالی شکل می باشند.بیشاپور شهری است که در دشت قرار گرفته و به همین علت دارای آسیب پذیری دفاعی می باشد و بهترین نقطه تدافعی برای اهالی این استراحت گاه سلطنتی دژی است که بالاترین نقطه تدافعی شهر باشد.

وجه تسمیه این قلعه به سبب انتساب آن به الهه آناهیتا، خدای آبهای زیر زمینی و پاکیها… بوده که در فرهنگ ما ایرانیان به صورت یک دختر نجیب و معصوم تصور شده است.و بر اساس اینکه دست نیافتنی و صعب العبور بوده است در باور مردم و به مرور زمان به قلعه دختر معروف شده است. ولی در کتابهای تاریخی و سفرنامه هایی از آن به نام دژ «دن بلا»‌ و «دان دلا» نام برده شده است. متاسفانه قلعه بر اثر فرسایش تخریب شده و تنها دیوارها و اتاقهای فرو ریخته دژ و در قسمت شرقی باقی مانده است.

 قلعه پسر یا قلعه کر نیز در کوه مقابل قلعه دختر قرار دارد که در حال حاضر تخریب  شده است.

جهت جستجو سریع موضوع مقاله ، پرسشنامه ، پاورپوینت و گزارش کارآموزی می توانید از قسمت بالا سمت راست جستجو پیشرفته اقدام نمایید.

همچنین جهت سفارش تایپ ، تبدیل فایل پی دی اف (Pdf) به ورد (Word) ، ساخت پاورپوینت ، ویرایش پایان نامه و مقاله با ما در تماس باشید.